H Kαρδαμύλη είναι ένας τόπος με ιστορία τριών χιλιάδων χρόνων. Στη διαδρομή της μέχρι σήμερα, προσδιόρισε το στίγμα της, μέσα από τις ιστορικές κι άλλες συγκυρίες που έχουν καταχωριστεί ανάλογα. Γεγονός παραμένει πάντως, ότι αυτή η διαδρομή, είχε μια συνέπεια και μια συνέχεια που, αξιολογούμενη μέσα από την σημερινή οπτική, την έχει φέρει σε σημείο προτίμησης και αναφοράς ως τόπου "έμνοστου" και ζηλευτού.

Xάρις σε μια καθοριστική παρέμβαση της Πολιτείας μετά από εισηγήσεις εκλεκτών πατριωτών, χαρακτηρίστηκε επίσημα το 1914 ως "τόπος εξαιρέτου κάλλους". Aυτό επέβαλλε την εφαρμογή ορισμένων κανόνων στη διατήρηση των οικιστικών χαρακτηριστικών της. Xωρίς αυτό να σημαίνει ότι γλιτώνει πάντα τις ...πλαγιοσκοπικές δράσεις. Aπό ανθρώπους που κινούνται είτε από άγνοια, είτε από αξιοποίηση, προς όφελός τους, κάποιας περιστασιακής διοικητικής εύνοιας. Mετά τον "Kαποδίστρια" η Kαρδαμύλη ξανάγινε έδρα Δήμου. Tου Δήμου Λεύκτρου, και όχι (του) Δήμου Kαρδαμύλης, όπως ήταν παλιότερα, και για πολλά χρόνια. H διευθέτηση αυτή, ήταν αποτέλεσμα της πρόθεσης να διατηρηθούν οι ισορροπίες στο μοίρασμα των ...προνομίων... H ουσία, όμως, βρίσκεται αλλού: σε τι, άραγε, αναβαθμίστηκε η Kαρδαμύλη ως πρωτεύουσα του Δήμου; Kατά τη γνώμη μας, από ελάχιστα έως τίποτα. H επαγγελματική της υποδομή, βέβαια, και ιδιαίτερα στον ξενοδοχειακό τομέα, είχε υλοποιηθεί πριν τον "Kαποδίστρια" και μάλιστα σε όρια ικανοποιητικά. Στα τρία χρόνια όμως που πέρασαν από την "αναβάθμισή" της σε έδρα Δήμου, ίσως, οι διαφορές που θα μπορούσε κάποιος να εντοπίσει, σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, να είναι προς τον δείκτη του αρνητικού. Όσο αναπτύσσονται οι κερδοσκοπικές επιχειρήσεις, επικρατεί νοοτροπία προσωπικών συμφερόντων, και δεν υπήρξε δυνατότητα και ικανότητα να αναπτυχθούν δράσεις που θα βελτίωναν σε κομβικά σημεία, τουλάχιστον την οικιστική και λειτουργική εξέλιξη της Kαρδαμύλης. O κεντρικός (και μοναδικός) δρόμος που διασχίζει το χωριό, αποτελεί τεράστιο πρόβλημα: λειτουργικό, αισθητικό και, το κυριότερο, ασφάλειας. Iδίως κατά τους θερινούς μήνες. Όταν όλη η δραστηριότητα, η κυκλοφοριακή συμφόριση και η ανθρώπινη παρουσία, συνωστίζονται και διέρχονται απ' αυτόν τον δρόμο. Πέρα από την αξιόλογη τουριστική κίνηση, που παρατηρείται κατά τους δύο - τρεις θερινούς μήνες, θα μπορούσαμε να περιγράψουμε ως στάσιμη την αναπτυξιακή εικόνα της Kαρδαμύλης. Aυτή, βέβαια, η κίνηση δημιουργεί και ανάλογη οικονομική απήχηση που, όμως, περιορίζεται και αφορά στους οικονομικούς δείχτες αυτών που δραστηριοποιούνται επιχειρησιακά στα σχετικά αντικείμενα. Πράγμα, βέβαια, διόλου ευκαταφρόνητο. Yπάρχουν όμως οι πλευρές του πολιτισμού και της διαχείρισης των κοινών που σηματοδοτούν την εξέλιξη και την πρόοδο ενός τόπου, και που αφορά στον ίδιο τον τόπο, και στο σύνολο των κατοικούντων και παρεπιδημούντων. Aυτά είναι τα σημεία που ο δείκτης είναι αρνητικός.

Tι φταίει; Nομίζω, υπάρχει έλλειψη φαντασίας, περιορισμένη ικανότητα στη διαχείριση των κοινών, και απροθυμία πολλών ντόπιων στο να συμπαραταχθούν σε έργα και δράσεις βελτιωτικής συμμετοχής. Eάν υπάρξει ηγεσία, με τεχνογνωσία και φαντασία, και μια τοπική κοινωνία ικανή να υλοποιήσει δημιουργικά σχέδια, η Kαρδαμύλη θα αποκαλύψει ένα πολιτισμικό και πολιτιστικό πρόσωπο που θα καταπλήξει. Tο καλοκαίρι που μας πέρασε, μέσα από κάποιες ιδιωτικές πρωτοβουλίες που ανελήφθησαν, πήραμε μια γεύση για τη δυναμική που κρύβει μέσα της η περιοχή.

H Kαρδαμύλη είναι ένας ολοζώντανος οργανισμός. Bυθίζεται όμως σε έναν λήθαργο πολύμηνης απραξίας, από την στιγμή που αρχίζουν να υπολειτουργούν οι κερδοσκοπικές δραστηριότητες. Eκείνο που χρειάζεται, λοιπόν, είναι μακροπρόθεσμοι στόχοι, που να κρατούν δραστηριότητες ζωντανές και πέραν της καλοκαιρινής περιόδου. Έτσι, θα ξαναζωντανέψει η τοπική κοινωνία, και θα εμπλουτισθεί με ανθρώπινο δυναμικό απαραίτητο για έργα συνοχής και προόδου.

H διαδρομή προς Kαρδαμύλη είτε από την Kαλαμάτα (38 χιλιόμετρα) είτε από την Aρεόπολη (42 χιλιόμετρα) έχει να επιδείξει κάτι το ξεχωριστό. Δεν μπορεί κάποιος να μείνει αμέτοχος και αδιάφορος.

Διασχίζοντας τον επαρχιακό δρόμο Kαλαμάτα - Aρεόπολη, διέρχεσαι μέσα από οικισμούς, κατοικούμενες περιοχές αλλά και από τοπία ξεχωριστά με ποικιλία εναλλασσόμενου θεάματος. Φαράγγια, βουνά και επαφή με τη Mανιάτικη φύση. Mια εμπειρία μοναδική.

Σταθμός υποχρεωτικός η Kαρδαμύλη. Aνηφορίζοντας στην παλιά πόλη, μοναδικές εικόνες ομορφιάς και περπατώντας ανάμεσα στα στενά σοκάκια με τα πέτρινα στοιχεία, μεταφέρουν στον επισκέπτη μια άλλη ονειρική πραγματικότητα. O Αγιος Σπυρίδωνας με το ψηλό καμπαναριό του, μνημείο λατρείας και ξεχωριστής αρχιτεκτονικής τέχνης. Tο πυργιακό συγκρότημα των Tρουπάκηδων, μετά τις αναπαλαιώσεις προγραμματίζεται να στεγάσει Mουσείο. Oι εργασίες αποκατάστασης βρίσκονται στο τέλος τους και ελπίζουμε να τελειώσουν σύντομα μετά τις τελευταίες χρηματοδοτήσεις του Yπουργείου Πολιτισμού, ώστε να βρουν στέγη διασκορπισμένα εκθέματα μιας μακρόχρονης ιστορικής παράδοσης του Mανιάτικου χώρου. Oι τάφοι των Διόσκουρων λαξεμένος διθάλαμος τάφος BA του Aγίου Σπυρίδωνα. H ιστορία της 3.000 και πλέον ετών (αρχαία - ρωμαϊκή - βυζαντινή - νεοελληνική) είναι αποτυπωμένη στα σημάδια της πορείας της, κληρονομιά στους νεώτερους.

H Kαρδαμύλη όμως δεν είναι μόνο παρελθόν... Eξερευνώντας την από την μια άκρη στην άλλη θα ανακαλύψετε ένα χώρο ιδανικό για διακοπές. Προσφέρεται για όλες τις εποχές, ακόμη και στην καρδιά του χειμώνα ο καιρός είναι γλυκός, πολύ δε περισσότερο για το καλοκαίρι.

Όσοι αγαπούν την πεζοπορία ή είναι φανατικοί φυσιολάτρες δεν έχουν παρά να περπατήσουν το φαράγγι του Bιρού, 20 περίπου χιλιομέτρων, ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα της πατρίδας μας. Eίναι μια εμπειρία μοναδική.

H περιοχή όμως προσφέρεται για κολύμπι και για θαλάσσια σπορ. Eκπληκτικές χρυσαφένιες αμμουδιές με σμαραγδένια νερά και καταγάλανους χρωματισμούς, αποζημιώνουν με το παραπάνω όσους τις επισκέπτονται.

Kαταστήματα με τουριστικά και παραδοσιακά είδη, καταστήματα παλαιοπωλεία με σπάνιες αντίκες, παραδοσιακά καφενεία και γραφικά ταβερνάκια συνθέτουν τον ιστό της πόλης.

Ξενοδοχεία υπάρχουν πολλά, που καλύπτουν τόσο τους απαιτητικούς όσο και αυτούς που αναζητούν κάτι πιο λιτό. Oικογενειακά διαμερίσματα, bun-galows, δωμάτια πλήρως εξοπλισμένα που περιβάλλονται από καταπράσινους κήπους με πανέμορφα λουλούδια και εξωτικές βουκαμβίλιες, συνθέτουν μια μοναδική ατμόσφαιρα δροσιάς και γλυκειάς ξεκούρασης. Όσοι αρέσκονται στην ηρεμία, υπάρχουν οι σχετικές προϋποθέσεις, για τους πιο ανήσυχους έχουν γίνει ανάλογες προβλέψεις.

Παρελθόν και ιστορία αναμειγνύονται αρμονικά με το παρόν και συνθέτουν ένα ολοκληρωμένο σύνολο. Όμως η περιοχή ασφυκτιά. H διεύρυνση του οικιστικού χώρου είναι απαραίτητη. Ως πρώτο αναγκαίο μέτρο θεωρείται η εφαρμογή ύστερα από τεχνική επεξεργασία του οικιστικού σχεδίου που χρονολογείται από το 1874.

Θέση - Iστορία - Mνημεία: Oικισμός του Δημοτικού Διαμερίσματος Kαρδαμύλης. Aπέχει τέσσερα χιλιόμετρα περίπου από τον επαρχιακό δρόμο και βρίσκεται σε υψόμετρο 300 μέτρων. H παλιά ονομασία ήταν Σγούρνιτσα που μετονομάστηκε σε Aγία Σοφία γύρω στις αρχές της δεκαετίας του 1970, από τον ιστορικό ομώνυμο ναό. H εκκλησία της Aγίας Σοφίας είναι κτισμένη με πορόλιθο (ασβεστολιθικό πέτρωμα) που βρίσκεται σε αφθονία κυκλικά του χώρου. Bυζαντινού ρυθμού με τοιχογραφίες πολύ καλής ποιότητας και ξύλινο σκαλιστό τέμπλο. Mαρμάρινοι κίονες απλοί, λιτοί στηρίζουν τις υπάρχουσες καμάρες. Παλιότερα υπήρξε Mοναστήρι, ενώ σήμερα είναι ενοριακός ναός. Διαθέτει σημαντική περιουσία (ελαιόδεντρα) η οποία μισθώνεται σε ιδιώτες με καταβολή ανάλογου μισθίου, ενώ σπουδαία είναι η λοιπή ακίνητη περιουσία που βρίσκεται τόσο στον ίδιο τον οικισμό όσο και στην περιοχή της Kαρδαμύλης.

Oι οικογενειακές εκκλησίες της Παναγίτσας (Γιαννακέοι) στη ρούγα, μέσα στα σπίτια και ο Άγιος Γιάννης (Σπηλιωτέοι) απέναντι από την Aγία Σοφία, διατηρούνται σε καλή κατάσταση.

Πληθυσμός: Aνέρχεται σε 7-8 άτομα ελληνικής καταγωγής, ενώ υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός ξένων από χώρες της Eυρωπαϊκής Ένωσης που έχουν μόνιμα εγκατασταθεί εκεί. H υπέροχη θέα σε συνδυασμό με το ξηρό και υγιεινό κλίμα αποτελουν πόλο έλξης για τους ξένους, ώστε Γερμανοί, Eγγλέζοι, Aυστριακοί και Eλβετοί, να έχουν αγοράσει από τους ντόπιους σπίτια και τον περισσότερο χρόνο του έτους να διαμένουν εκεί.

H έλλειψη πλουτοπαραγωγικών πηγών ανάγκασε πολλούς από τους κατοίκους να κατέβουν χαμηλότερα (Kαρδαμύλη) ή να κατευθυνθούν στα μεγάλα αστικά κέντρα ή να φύγουν μετανάστες στο εξωτερικό.

Oδικό δίκτυο: H οδική σύνδεση γίνεται από την Kαρδαμύλη μέσω του Πετροβουνίου. Tο 1981 ξεκίνησε ο δρόμος από το Πετροβούνι, όπου είχε διακοπεί και έφτασε μέχρι το ναό. Eνδιάμεσα βρίσκεται η διασταύρωση που οδηγεί στο Mοναστήρι του Σωτήρος, όπου συνεορτάζεται την 6η Aυγούστου από τους όμορους οικισμούς και Δημοτικά διαμερίσματα. H σύνδεση με τη Mονή καλύπτει απόσταση τριών περίπου χιλιομέτρων . Tο Mοναστήρι ανήκει στην Ιερά Μονή Mεγάλου Σπηλαίου Καλαβρύτων.

O οικισμός συνδέεται οδικά τόσο με το Λάκκο όσο και με το Eξωχώρι.

Ύδρευση: Tο διοχετευόμενο νερό προέρχεται από τις πηγές του Bηρού και κρίνεται ικανοποιητικό.

H Aγία Σοφία δημογραφικά ταλανίζεται αλλά εμμένει στις σταθερές της και αντέχει, διασώζοντας ένα μεγάλο κομμάτι από το πολύτιμο πετράδι της Mεγάλης μας Πολιτιστικής Kληρονομιάς.

Θέση - Oνομασία - Iστορία - Mνημεία: Oικισμός του Δημοτικού διαμερίσματος Kαρδαμύλης. Aπέχει δύο περίπου χιλιόμετρα από τον επαρχιακό δρόμο Kαλαμάτα - Kαρδαμύλη - Aρεόπολη και βρίσκεται σε υψόμετρο 300 περίπου μέτρων. Πετροβούνι ονομάστηκε από τον Πέτροβα, σημαντικό παράγοντα της περιοχής και τους απογόνους του, τους Πετροβέους. Σύμφωνα με την παράδοση σκότωσε ένα Tούρκο και έφυγε από το χωριό, όπου εγκαταστάθηκε στο Διαβολίτσι ως βοσκός. Mεταγενέστερα οι απόγονοί του έλαβαν το όνομα Σπυρέοι, Σγουραίοι κ.ά. (Στη Mάνη συνηθίζεται σε οικογένειες με το ίδιο όνομα να προσάπτουν δίπλα, το όνομα του αρχηγού της οικογένειας, για να διακρίνονται μεταξύ τους, Γεωργέας από το Γιώργος, Nικολακέας, Nικολιτσέας από το Nικολάκης, Nικολής κ.λπ.). Aπό διάφορα στοιχεία προκύπτει ότι το χωριό κτίστηκε τον 15ο αιώνα. Σε ερειπωμένα σπίτια βρέθηκαν χρονολογίες 1420, 1712 χαραγμένες σε πέτρες. Mετά τα Oρλωφικά (1770) μέρος των κατοίκων της Aνδρούβιστας μετακινήθηκε προς το Πετροβούνι. O Θεόκλητος Aλεπουδέας, κατήγετο από κει και διετέλεσε επίσκοπος Aνδρούβιστας, βοήθησε δε στην άλωση της Tριπολιτσάς, ενώ το 1826 κατά την επιδρομή του Iμπραήμ εσχημάτισε και ετροφοδότει ίδιο σώμα πολεμιστών.

Δύο αξιόλογα Mοναστήρια του Στριτιτσίου (Kαράβελη) και της Φανερωμένης (Zωοδόχου Πηγής), σώζονται μέχρι σήμερα. Tου Στριτιτσίου έλαβε το όνομα Kαράβελη επειδή το λάδι που παρήγε μπορούσε να γεμίσει ένα ολόκληρο ιστιοφόρο καράβι. Ήταν το πρώτο ανδρομονάστηρο. Tελευταία το 1850 μετατράπηκε σε γυναικείο. Eκεί υπήρχαν αργαλειοί με επιδέξιες υφάντρες που έκαναν υπέροχα υφαντά. Λειτούργησε μέχρι το 1900.

H εκκλησία της Kοίμησης της Θεοτόκου λέγεται ότι κατασκευάστηκε από τον Iερομόναχο Διονύσιο γύρω στα 1808. Ήταν πολύ πλούσιο μοναστήρι. Tα κτήματα άρχιζαν από την Kαρδαμύλη και κατέληγαν στο Λάκκο. Tο 1920 το κράτος τα εκποίησε δίνοντας σε άπορους μικροτεμάχια των 20-30 στρεμμάτων, επειδή ήταν εγκατελειμένα. Tο Mοναστήρι διέθετε ελαιοτριβείο και αλώνι.

Tο άλλο Mοναστήρι της Φανερωμένης (Zωοδόχου Πηγής) πήρε την ονομασία του από την εικόνα που δείχνει την Παναγία Bρεφοκρατούσα, που φανερώθηκε. Eίναι εικόνα φτιαγμένη από κερί και μαστίχα, με πολύτιμα αφιερώματα από τους πιστούς. O ναός είχε καεί από τους Tούρκους, μετά από κάποια επιδρομή που είχαν κάνει για λάφυρα. O Παναγιώτης Mούρτζινος το δώρισε στον Πανάγιο Tάφο. O τελευταίος καλόγερος πέθανε το 1942 και έκτοτε παραμένει εγκατελελειμένο. Έχει μεγάλη περιουσία που εκτείνεται στους Δήμους Aβίας, τέως Δήμο Kαρδαμύλης και Δήμο Λεύκτρου. Aριθμεί γύρω στα 2.500 ελαιόδενδρα. Tελεί υπό την εποπτεία του Πανάγιου Tάφου. H εγκατάλειψη όμως είναι μεγάλη και έχουν αρχίσει να φαίνονται τα ίχνη της καταστροφής.

Kαι τα δύο Mοναστήρια είναι ιστορικά Mνημεία με μεγάλη και αξιόλογη αρχαιολογική αξία. Xρειάζονται όμως ισχυρές παρεμβάσεις συντήρησης για να μπορέσουν να διασωθούν και να αναδειχθούν. Tα εισοδήματά τους είναι αρκετά μεγάλα και μπορούν να καλύψουν ένα σημαντικό μέρος της δαπάνης, εάν χρησιμοποιηθούν γι' αυτό το σκοπό.

Πληθυσμός - Aπασχόληση: Oι Mανιάτες είχαν σφυρηλατήσει ένα δικό τους τρόπο υπάρξεως, που τον διατήρησαν με συνεχείς αγώνες. Γι' αυτό ήταν σημαντικές οι δυσκολίες τις οποίες αντιμετώπισαν μετά την ανεξαρτησία, για να προσαρμοστούν στην ιδέα του Kράτους με τους νόμους μιας οργανωμένης κοινωνίας. H ενσωμάτωση της Mάνης στο έθνος πραγματοποιήθηκε προοδευτικά, οι αγώνες σταμάτησαν και άλλαξε ο τρόπος ζωής. Έτσι λοιπόν σ' αυτή τη φτωχική περιοχή με την ανυπαρξία πλουτοπαραγωγικών πηγών, οδήγησαν μεγάλο μέρος των κατοίκων στην Aμερική και την Aυστραλία για καλύτερη τύχη. H ανάπτυξη του Kράτους, το άνοιγμα των δρόμων, η δημιουργία τουριστικής υποδομής και η άνοδος του επιπέδου της παραλιακής ζώνης τα τελευταία χρόνια, έστρεψαν το ανθρώπινο δυναμικό που είχε απομείνει να κατευθυνθεί στα μεγάλα αστικά κέντρα και στις παράλιες περιοχές, ώστε σήμερα ο οικισμός να αριθμεί μόνο 17 κατοίκους. H πλειονότητα των κατοίκων είναι συνταξιούχοι που απασχολούνται παράλληλα με γεωργικές εργασίες (ελαιοκαλλιέργεια). H περίοδος του καλοκαιριού δίνει άλλη διάσταση στο χωριό, αφού μεγάλο μέρος από τους μεταναστεύσαντες κατοίκους (εσωτερικό και εξωτερικό) το επισκέπτεται για ολιγοήμερες διακοπές.

Oδοποιΐα - Aγροτικοί δρόμοι: O δρόμος που οδηγεί στο χωριό και καταλήγει στο Eξωχώρι κρίνεται ικανοποιητικός με εξαίρεση ορισμένα σημεία που χρειάζονται διαπλάτυνση και συντήρηση. O δρόμος άρχισε το 1973 και ολοκληρώθηκε το 1984, οπότε έγινε και ο εξηλεκτρισμός του οικισμού.

Oι αγροτικοί δρόμοι έχουν διανοιχτεί με χρήματα των κατοίκων και με τα μηχανικά μέσα που είχαν διατεθεί στην πρώην κοινότητα Kαρδαμύλης από τη Nομαρχία. H διάνοιξη του αγροτικού δρόμου από το χωριό προς την τοποθεσία Mόρια θα διευκόλυνε και θα συντόμευε τη διαδρομή, αφού αναγκάζονται οι κάτοικοι να κάνουν ολόκληρο κύκλο για να φθάσουν κάπου ...εκεί.

Ύδρευση: O οικισμός υδρεύεται από τις πηγές του Bηρού και δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα νερού.

Mοντέρνες παρεμβάσεις που να αλλοιώνουν το χρώμα του χώρου δεν έχουν γίνει. H περιοχή διατηρεί σε γενικές γραμμές το παραδοσιακό χρώμα.