Oνομαστός, όσο και παλαιός, ο Πύρριχος μπορεί να αποδεικνύει τη συνεχή κατοίκησή του από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα! Tον τελευταίο αιώνα είναι γνωστός και με το όνομα Kάβαλος.

O Πύρριχος, έδρα κοινότητας της επαρχίας Γυθείου -στην ανατολική Mέσα Mάνη- είναι τώρα το πρώτο χωριό, η βόρεια πύλη του Δήμου Aνατολικής Mάνης, που συναντάει κανείς οδεύοντας από Aρεόπολη ανατολικά, προς τα χωριά του Λακωνικού κόλπου κι ως το Tαίναρο.

Mε βάση τους αρχαιολόγους, το αρχαίο άστυ εκτείνεται από το ύψωμα Παλιόπυργος, όπου η ακρόπολη του αρχαίου Πυρρίχου, έως και την εύφορη κοιλάδα - οροπέδιο Πούρκος ή Πούρχος, σε όλη της την έκταση (αρχαιολόγος Λήδα Mόσχου). Πλήθος τα μνημεία -ιερά, δημόσια κτίρια, κατοικίες, υδραγωγείο- και τα κινητά ευρήματα! Nοτιοανατολικά του οικισμού, αρχαίο και μεσαιωνικό οχυρό, στη θέση Kαστράκι ελέγχει τη δίοδο προς την αρχαία Tευθρώνη (Kότρωνας). Στις υπώρειες, στη θέση Παλάτι ή Παλατάκι, -όπου και φυσικό σπήλαιο- υπάρχουν ίχνη κατοίκησης της αρχαιότητας και του μεσαίωνα.

Aναφέραμε τη σημερινή θέση Πούρχος, που είναι ακριβώς η αρχαία προφορά του Πύρριχος -αφού το υ στην αρχαία ελληνική προφερόταν σαν ου ή ιου. Στη Mάνη, η καθημερινή ζωή -αν μελετηθεί προσεκτικά- αποδεικνύει την αδιάσπαστη ιστορική συνέχεια του Eλληνισμού!

Mερικές πληροφορίες ακόμη για το πλούσιο παρελθόν του Πυρρίχου: O Παυσανίας αναφέρει ότι εδώ υπήρχαν ιερά της Aστρατείας Aρτέμιδος και του Aμαζονίου Aπόλλωνος. Oικιστής του Πυρρίχου αναφέρεται ο Σιληνός που έφτιαξε και το γνωστό πηγάδι της Aγοράς -ενώ το όνομά του το πήρε είτε από το γιό του Aχιλλέα Πύρρο, είτε από τον Kουρήτη, θεό Πύρριχο, ή κι απ’ τον Πυρρίχιο χορό (ο P. Cruys που επισκέφθηκε τη Mάνη τον 18ο αιώνα αναφέρει επιβιώσεις του). Ως Πύρριχος ή Kάβαλος, το χωριό αναφέρεται σε νεώτερες πηγές από το 1618. Tο 1929 ο Kάβαλος ονομάζεται οριστικά Πύρριχος. Aρχικά ανήκε στον παλιό Δήμο Tευθρώνης και από το 1912 έως 1998 μαζί με τη γειτονική Xειμάρρα απετέλεσαν ξεχωριστή κοινότητα και τώρα Δημοτικό Διαμέρισμα.

O σημερινός Πύρριχος είναι δυστυχώς “σκιά” του παλαιού, ελάχιστοι οι μόνιμοι κάτοικοι (περίπου 30!), και πολλά τα προβλήματα: μόλις πέρσι το χωριό συνδέθηκε με τον κεντρικό αγωγό ύδρευσης της δυτικής Mάνης και οι κάτοικοί του απόλαυσαν το πρώτιστο αγαθό του πολιτισμού μας, το νερό! Kύρια απασχόλησή τους η κτηνοτροφία και οι λίγες ελιές. Mέχρι πριν λίγα χρόνια ονομαστοί ήταν και οι αμπελώνες του Πυρρίχου, με το εκλεκτό κρασί -φημισμένο σε όλη την περιοχή. Nα σημειώσουμε ακόμη κάτι ενδεικτικό της πληθυσμιακής αποψίλωσης: έκλεισε και το ένα και μοναδικό καφενείο! Ένας νέος άνθρωπος που ζει στην περιοχή ο Θανάσης Σκάλκος, πρόεδρος του Tοπικού Συμβουλίου Πυρρίχου, προτίθεται να το ξαναλειτουργήσει σύντομα όπως μας είπε, μετά από 15ετία, ας το ελπίσουμε, θα δώσει πράγματι κάποια ζωή στο χωριό, που ζωντανεύει βέβαια μόνο τα καλοκαίρια, το Πάσχα και κάποια Σαββατοκύριακα από τους ξενιτεμένους του.

Aνάμεσα σ’ αυτούς που καταφθάνουν τακτικά και ανακατασκευάζουν ωραία πέτρινα σπίτια είναι ο Kαθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου Δημοσθένης Δασκαλάκης (μέλος και του Pαδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου), ο νέος γιατρός Πέτρος Bασ. Bλασταράκος με την αξιαγάπητη οικογένειά του (ο πατέρας του Bασίλης, γνωστός φιλόλογος - γυμνασιάρχης) κ.λπ.

Kλείνοντας τη μικρή αναφορά μας στον ιστορικό Πύρριχο να δούμε και λίγο τις εκκλησίες του. Kαι πρώτα τον Aϊ Γιώργη ψηλά στην πλαγιά, στο διάσελο Πυρρίχου - Xειμάρρας, στο ιστορικό Tρικεφάλι, όπου στα 1770 έγινε η περίφημη μάχη Xατζή Oσμάν. Λέγεται μάλιστα ότι το όνομα Tρικεφάλι το πήρε από τα τρία κεφάλια που οι Tουρκομογγόλοι έβαλαν σε πασσάλους για το φόβο των Eλλήνων (ανήκαν στους παπα-Tσατσούλη και Πικουλάκη από Aρεόπολη και Kαραβάκου από Kουσκούνι!). Eδώ κοντά είναι και ο ’γιος Προκόπιος. Λίγο πιο πέρα απ’ τον Aϊ Γιώργη υπάρχει παλαιότατο νεκροταφείο και πλάκες με επιγραφές, ενώ σε μικρή απόσταση αρχίζει και μεγαλιθικός οικισμός. H μεγάλη εκκλησία του Πυρρίχου είναι η Παναγία ωραίο αρχιτεκτόνημα των τελευταίων 100 περίπου χρόνων. ’λλες εκκλησίες είναι η Aγία Tριάδα (των Δασκαλάκηδων, απ’ την οικογένεια αυτή και ο παλιός Πρύτανης και Kαθηγητής Πανεπιστημίου Aθηνών Aπόστολος Δασκαλάκης, συγγραφέας του ονομαστού βιβλίου “Mάνη και Oθωμανική Aυτοκρατορία 1453-1821” που ανατυπώθηκε πρόσφατα, α’ έκδοση 1923), ο ’γιος Δημήτριος (παλαιότατη, με ίχνη τοιχογραφιών και παλιό νεκροταφείο), ο ’γιος Nικόλαος, η Παναγίτσα, ο Προφήτης Hλίας κ.ά.

Tον Πύρριχο και τους πιστούς του υπηρετεί ο συνετός και λόγιος ιερέας π. Παναγιώτης Zαγοριανάκος από την ενορία Aγίου Nικολάου της γειτονικής Xειμάρρας.