Χάρτης Ηγεμονίας
Με την ονομασία ΜΑΝΗ προσδιορίζεται η γεωγραφική περιοχή που περικλείεται μεταξύ της κορυφογραμμής του Ταϋγέτου, του Μεσσηνιακού και του Λακωνικού κόλπου. Ειδικότερα με την ονομασία ΜΑΝΗ προσδιορίζεται το σύνολο των εδαφικών περιοχών των Δημοτικών Διαμερισμάτων Βέργας και Μικρής Μαντίνειας του Δήμου Καλαμάτας και όλων των Δημοτικών Διαμερισμάτων των Δήμων Αβίας και Λεύκτρου του Νομού Μεσσηνίας και των Δήμων Οιτύλου, Ανατολικής Μάνης και Γυθείου του Νομού Λακωνίας. Το σύνολο των εδαφικών περιοχών της Μάνης που περιγράφεται πιο πάνω ταυτίζεται με τις Επαρχίες Γυθείου και Οιτύλου του Νομού Λακωνίας, όπως υπήρχαν κατά την πρώτη περίοδο του νεοελληνικού κράτους ( Βασιλεία του Όθωνα και μέχρι το 1937).
Με βάση αυτή τη διοικητική διαίρεση προσδιορίστηκαν και οι Μητροπόλεις της Εκκλησίας της Ελλάδος. Οι περιοχές των δύο αυτών επαρχιών απετέλεσαν τη Μητρόπολη Γυθείου και Οιτύλου. Πολύ αργότερα, κατά τη δεκαετία του 1960, ύστερα από αίτημα κατοίκων και τοπ. συλλόγων των χωριών της Μπαρδούνιας στην Ανατολική περιοχή του Ταϋγέτου, εντάχθηκε στη Μητρόπολη Γυθείου και Οιτύλου και αυτή η περιοχή που συμπίπτει σχεδόν με την εδαφική περιοχή του τωρινού Δήμου Σμύνου. Η αιτιολόγηση αυτής της διοικητικής μεταβολής ανατρέχει στη μανιάτικη καταγωγή της πλειοψηφίας των κατοίκων της, εντάσσεται σε μια διευρυμένη θεώρηση του μανιάτικου χώρου.
Δεδομένου ότι η ονομασία Μάνη αρχίζει να εμφανίζεται συχνά από το 15ο αιώνα, έχει υποστεί από τότε πάμπολλες διοικητικές μεταβολές, Είναι δόκιμο να χρησιμοποιούνται διοικητικοί όροι για τις περιοχές της. Με αφετηρία τις αναφορές του μανιάτη λόγιου Νικήτα Νηφάκη στη χωρογραφία ως δόκιμοι και αντιπροσωπευτικοί όροι για τις περιοχές της Μάνης θεωρούνται γεωγραφικοί όροι, δηλαδή Έξω Μάνη, Μέσα Μάνη, Κάτω Μάνη Αυτή η ορολογία χρησιμοποιείται και από εμάς.
Πως προέκυψε η ονομασία «ΜΑΝΗ»
Συλλογή και ανάπτυξη απόψεων. Από το βιβλίο Απ. Δασκαλάκη: Μάνη και Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Περί της γενέσεως του ονόματος «Μάνη» αι γνώμαι διίστανται μέχρι σήμερον. Πρώτος ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Αυτοκράτωρ της Κωνσταντινουπόλεως περί τα μέσα του 10ου αιώνος, έγραψε τα ακόλουθα: «Ίστεον ότι οι του κάστρου Μαΐνης ούκ είσιν από της γενεάς των προρρηθέντων Σκλάβων (Σλαύων), αλλά εκ των παλαιότερων Ρωμαίων, οι και μέχρι του νυν παρά των εντοπίων Έλληνες προσαγορεύονται, δια το εν τοις προπαλαιοίς χρόνοις ειδωλολάτρας είναι και προσκυνητάς των ειδώλων κατά τους πλαιούς Έλληνας, οίτινες επί της βασιλείας του αοιδίμου Βασιλείου βαπτισθέντες χριστιανοί γεγόνασι, ο δε τόπος εν ω οικούσιν εστίν άνυδρος και απρόσοδος, ελαιοφόρος δε» (Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν. Εκδ. Βόννης τόμ. 3 σελ. 224).
Εκ τούτων διδασκόμεθα α) ότι κατά τον 9ον αιώνα, ήτοι τελευταίοι εκ των Ελλήνων, επίστευσαν εις τον χριστιανισμόν, β) ότι μόνοι οι Μανιάται διετήρουν μέχρι του 10ου μ.Χ. αιώνος την επωνυμίαν Έλληνες, και κατά τον Χέρτσβεργ (Ιστορία της Ελλάδος τόμ. Δ΄ σελ. 317) ήσαν έως τότε οι Μανιάται πράγματι γνήσιοι Έλληνες και αμιγείς απόγονοι των Ελευθερολακώνων, γ) ότι ουδόλως ανεμίχθησαν μετά των εις Πελοπόννησον εισβαλόντων Σλαύων και δ) το και λίαν ενδιαφέρον επί του θέματος ημών, ότι υπήρχε κατά τον 10ον αιώνα φρούριον με την επωνυμίαν «Μαίνη». Το φρούριον τούτο εκτίσθη πιθανότατα επί Ιουστινιανού («Πανδώρα τόμ. ΚΒ΄ σελ. 157) επί του ακρωτηρίου «Τηγάνι», παρά τον λιμένα του Μεζάπου, όπου σώζονται παλαιόταται δεξαμεναί (γηστέρναι). Εξ αυτού μετωνομάσθη Μαίνη και επί των νεωτέρων χρόνων Μάνη ολόκληρος η Λακωνική.
Το δε «φρούριον της Μάνης» το οποίον αναφέρει το Χρονικόν του Μωρέως και ο Δωρόθεος Μονεμβασιάς ως κτισθέν υπό του Γουλιέλμου ηγεμόνος των Φράγκων περί τα μέσα του 13ου αιώνος, ήτο ουχί εις τον αυτόν τόπον, αλλ’ εις θέσιν κατ’ άλλους μεν (Μύλλερ, Φραγκοκρατία εν Ελλάδι τόμ. Α΄ σελ. 447) εκεί όπου το μεταγενεστέρως κτισθέν και σωζόμενον παρά τον λιμένα του Πορτοκάγιο, κατ’ άλλους δε επί του ακρωτηρίου κατά Παυσανίαν «Θυρίδων», σήμερον δε καλουμένου Κάβου – Γκρόσο (Cavo Grosso) και επί παμμεγέθους βράχου, ύπερθεν του Γερολιμένος, θεωρουμένου μέχρι σήμερον υπό του λαού ως του θρυλικού «κάστρου της Ωρηάς». Τότε δε είχεν ονομασθή ολόκληρος η περιφέρεια «Μάνη» εκ του Παλαιού Βυζαντινού φρουρίου και διά τον λόγον τούτοςν ο Γουλιέλμος το ωνόμασεν ούτω. Επομένως αποκλείεται η Φραγκική προέλευσις του ονόματος Μάνη.
Αποκλείεται επίσης η γνώμη ότι η ονομασία της Μάνης προήλθεν εκ της ευρείας περιφερείας της επισκοπής αυτής (Μagnr episcopa), διότι κάθ’ ήν εποχήν ανηγέρθη το φρούριον «Μαίνης» δεν υπήρχον επικσοπαί εν Μάνη. Τουναντίον ωνομάσθη επισκοπή «Μαίνης», εκ του ομωνύμου φρουρίου, όπου ήτο και η έδρα αυτής.
Κατ’ άλλην γνώμην παρήχθη εκ του Λατινικού Μanes σημαίνοντος σκιάς θανόντων λόγω της εν τω Ταινάρω, κατά τους αρχαίους, πύλης του Άδου. Κατ’ άλλους παρήχθη εκ του επίσης λατινικού «Μaina» σημαίνοντος καταβίβασιν ιστίων (εξ ου και το των ναυτικών «μάϊνα τα πανιά»), διότι κατά τας μεγάλας τρικυμίας τα παραπλέοντα το Ταίναρον πλοία καταβίβαζον τα ιστία και εισήρχοντο εις το κάτωθι του φρουρίου λιμένα. Κατά τον Δωρόθεον Μονεμβασίας (Βιβλίον ιστορικό… σ. 480) «διατί φυλάγουν την μανίαν και την κακίαν μέσα εις την καρδίαν και δεν την μεταβάλλουν ποτέ εις αγάπην, διά τούτο ωνομάσθη ο τόπος εκείνος Μάνη», η γνώμη δε αυτή ότι οι κάτοικοι του Ταινάρου εκλήθησαν Μανιάται, διότι κατελαμβάνοντο υπό πολεμικής «μανίας», ήτο λίαν διαδεδομένη λόγω του φιλοπολέμου αυτών. Αλλά προ της Τουρκοκρατίας εκαλείτο, ως είπομεν, Μαίνη(Maina) και οι κάτοικοι Μαϊνώται (Μainolti), ως λέγονται μέχρι σήμερον εν Ευρώπη.
Κατά τον Α. Πετρίδην (Πανδώρα, τ. ΚΒ΄ σ. 157) το όνομα Μάνη προήλθε εκ του λατινικού Manus σημαίνοντος χείρα, διότι πράγματι η χώρα είχε σχήμα βραχίονος, και αργότερον βλέπομεν αυτήν εν τους παρατιθεμένοις εν τω παρόντι βιβλίω εγγράφοις καλουμένην «βραχίονα της Μάνης» (Brazzo di Maina), η δε σημαία των Μανιατών είχεν ως σύμβολον χείρα κρατούσαν ξίφος. Ετέθη δε το ι και μετεβλήθη εις Μαίνην, κατά τον Πετρίδην, λόγω της τάσεων ην είχον οι Βυζαντινοί να προσθέτωσιν ή να μεταβάλλωσι γράμματα κατά τον εξελληνισμόν λατινικών λέξεων. Πιθανώς διά τον λόγον τούτον ή δι’ άλλον τινά άγνωστον να ωνομάσθη το φρούριον «Μαίνη».
Αναμφισβήτητον όμως καθ’ ημάς είναι, εφ’ όσον πάσα άλλη γνώμη μέχρι σήμερον είναι αυθαίρετον εικασία, ότι η Λακωνική μετωνομάσθη εις «Μαίνην» εκ του λόγω Βυζαντινού φρουρίου, πράγμα το οποίον άλλως τε εγένετο και εις πολλά άλλα μέρη. Μετά πάροδον αιώνων, φυσικώς εξελισσομένης της γλώσσης, η Μαίνη ματεβλήθη εις Μάνην, ως και επεκράτησε, διετηρήθη δε μόνον «επισκοπή Μαίνης» λόγω της χρησιμοποιήσεως των αρχαίων ονομάτων εις όλας τας επισκοπάς.