Αρχείο κατηγορίας ΚΥΡΙΑ ΑΡΘΡΑ ΕΤΟΥΣ 2000

ΚΥΡΙΑ ΑΡΘΡΑ ΕΤΟΥΣ 2000

EIPHNIKA EΠH (Ιανουάριος 2000)

Η αλλαγή του χρόνου αποτελεί αφετηρία για προγραμματισμούς και απολογισμούς. Ο άνθρωπος, ελάχιστο μέγεθος μπροστά στην απειροσύνη του χρόνου, επιχειρεί να κάνει στοιχειώδη ρύθμιση της ζωής του χρησιμοποιώντας χρονικές μονάδες ως βάση σ` αυτή του την προσπάθεια. Με βάση την χρονική τακτοποίηση ταξινομούμε την Ιστορία, επεξεργαζόμαστε τα στοιχεία της, εξάγουμε συμπεράσματα από αυτά κα τα χρησιμοποιούμε για τη διαμόρφωση των μελλοντικών μας προγραμματισμών.

Η ταξινομία του χρόνου στη ζωή ισχύει για κάθε άτομο, αλλά ισχύει πολύ περισσότερο για τις κοινωνικές ομάδες που τα μέλη τους αισθάνονται ότι τα συνδέουν κοινά χαρακτηριστικά. Απ` αυτές τις κοινωνικές ομάδες θα σταθούμε σε εκείνη  που συνδέεται με την έκδοση και κυκλοφορία αυτού του φύλλου, τους Μανιάτες και φιλομανιάτες.

Στα 6, περίπου, χρόνια κυκλοφορίας της η εφημερίδα μας προώθησε την ιδέα της Μάνης ως κοινής πατρίδας όλων των καταγόμενων από την περιοχή που σημειώνεται στο χάρτη της, όπως φαίνεται στο άνω αριστερό μέρος της πρώτης σελίδας. Προώθησε την έννοια του συμπολίτη μεταξύ των Μανιατών και ασφαλώς τις υποχρεώσεις και τα καθήκοντα που συνδέονται μ` αυτή την ιδιότητα. Ετσι πρόβαλλε η αναγκαιότητα για κοινές πρωτοβουλίες των Μανιατών, που να οδηγούν σε αυξημένη αποτελεσματικότητα. Η αποτελεσματικότητα κατά την εποχή που διανύουμε συνοδεύεται με την ανάπτυξη, δηλαδή τη διαμόρφωση οικονομικών όρων που θα βελτιώνουν τους όρους διαβίωσης στο γεωγραφικό μας χώρο. Η ανάπτυξη αυτή είναι αναγκαίο να είναι συμβατή με τα γεωφυσικά και πολιτιστικά δεδομένα του χώρου, δηλαδή να χαρακτηρίζεται από ηπιότητα και σεβασμό στο μανιάτικο χώρο.

Οι ιδέες αυτές, λόγω του γενικόλογου χαρακτήρα τους, είναι ασφαλώς αποδεκτές από όλους. Αυτό όμως δεν αρκεί. Η δυσκολία, και η υποχρέωση εφαρμογής τους, προκύπτει μετά την εξειδίκευσή τους. Εμείς θα επιχειρήσομε, για μια ακόμα φορά και όσο συνοπτικά μπορούμε, να καταθέσομε προτάσεις και διαδρομές που αν υιοθετηθούν μπορούν να οδηγήσουν στο «χτίσιμο» της ανάπτυξης. Α) Η Μάνη δεν μπορεί να οδηγηθεί σε αναπτυξιακή τροχιά μέσω ασυντόνιστων και ασύνδετων πρωτοβουλιών που προέρχονται από τις επιμέρους περιοχές της. Αυτό γιατί ο μανιάτικος χώρος είναι ενιαίος, δηλαδή διαθέτει περιοχές με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά η κάθε μια, που αποκτούν ενιαίο χαρακτήρα, μέσω των ποικιλόμορφων συνθέσεων αυτών των χαρακτηριστικών. Οι μεμονωμένες, και ασύνδετες μεταξύ τους, πρωτοβουλίες ακόμα και αν είναι επιτυχείς δεν μεγιστοποιούν τα αποτελέσματα που επιδιώκουν. Αυτό οφείλεται στη μικρή πληθυσμιακή διάσταση του μανιάτικου χώρου και τις μικρές παραγωγικές δυνατότητες που έχουν οι επιμέρους περιοχές του. Ακόμα και με τη συνεπικούρηση των ετεροδημοτών Μανιατών, και τις πολιτικές ενισχύσεις που μπορούν να προσφέρουν, τα αποτελέσματα πολύ απέχουν από τη δρομολόγηση σταθερών αναπτυξιακών διαδρομών. Β) Οι συνενώσεις των μικρών οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης της Μάνης σε 5 Δήμους (και τις μανιάτικες επιρροές στις δύο γειτονικές περιοχές) αποτελεί στοιχείο ιδιαίτερα θετικό για τη διαμόρφωση των προϋποθέσεων της ανάπτυξης. Αρκεί οι εκπρόσωποί τους να σκέπτονται και να σχεδιάζουν συντονισμένα και με βάση κοινά υπόβαθρα και στόχους. Στα 6 χρόνια που πέρασαν μετά τις συνενώσεις έχουν ασφαλώς γίνει ορισμένα βήματα σ` αυτή την κατεύθυνση. Θεωρούμε ότι είναι λίγα, έχουν στις περισσότερες περιπτώσεις διαδικαστικό και εθιμοτυπικό χαρακτήρα και βρίσκονται πολύ μακριά από το χαρακτήρα του ενιαίου αναπτυξιακού σχεδιασμού για το μανιάτικο χώρο. Γ) Γνωρίζομε πολύ καλά τα χαρακτηριστικά του Μανιάτη. Χαρακτηριστικά που δημιουργούν ακραίες, αλλά και γρήγορα μεταβαλλόμενες, συμπεριφορές. Τα στοιχεία αυτά παρεμποδίζουν τις εύκολες συνθέσεις ιδεών, απόψεων, γνωμών. Θεωρούμε όμως ότι η Μάνη βρίσκεται στην ίδια κατάσταση με εκείνη που οδήγησε στα πολεμικά έπη τους 5 αιώνες της Οθωμανικής κυριαρχίας. Όπως τότε, έτσι και τώρα χρειάζεται η επίδειξη ευψυχίας, για να δημιουργηθούν ειρηνικά έπη. Όπως τότε έμπαινε ως αναγκαιότητα να διασωθούμε από την υποδούλωση και τον αφανισμό έτσι και τώρα μπαίνει το δίλημμα αν η Μάνη θα διασωθεί ή θα χαθεί. Εξηγούμαστε: δεν εννοούμε φυσικό αφανισμό του εδάφους και των κατοίκων. Εννοούμε αφανισμό των κοινών μας χαρακτηριστικών και των ιδιαιτεροτήτων του χώρου και των ανθρώπων. Εννοούμε την ισοπέδωση κάτω από τις κοινωνικές μεταβολές που δημιουργούν οι ελευθερίες διακίνησης και εγκατάστασης προσώπων, κεφαλαίων και ιδεών. Η μόνη θωράκιση  μπορεί να δημιουργηθεί από τη συναντίληψη των Μανιατών για καλά συντονισμένους κοινούς σχεδιασμούς ανάπτυξης. Με αναφορά στην ενιαία Μάνη και τη σύμμετρη και αλληλοτροφοδοτούμενη ανάπτυξη των περιοχών της. Η οικονομική άνθηση που θα προκύψει θα ενισχύσει το ρεύμα επανεγκατάστασης των Μανιατών στους τόπους τους και τη διαμόρφωση όρων ευημερίας σ` αυτούς.

Ασφαλώς την ευθύνη για πρωτοβουλίες αυτού του είδους έχουν οι αιρετοί της αυτοδιοίκησης, αλλά και οι επιφανείς και διακεκριμένοι συμπατριώτες μας. Εμείς υποσχόμαστε ότι θα συνεχίσομε αταλάντευτα να στηρίζομε και να ενισχύομε πρωτοβουλίες αυτού του είδους.

AMEΣH ΔHMOKPATIA KAI TOΠIKA ΣYMBOYΛIA. AΠOΛOΓIΣMOΣ TOY ΠPΩTOY XPONOY ΛEITOYPΓIAΣ TOY ΘEΣMOY (Φεβρουάριος 2000)

Oπως είναι κατοικημένη η περιοχή μας η αποκέντρωση είναι αυτονόητη. Στα χωριά που κατοικούν οι άνθρωποι θα πρέπει να παίρνονται οι αποφάσεις για το μέλλον τους. Στα μέρη που συνευρίσκονται και συνδιαλέγονται: στις πλατείες, στα καφενεία, στις εκκλησίες…Έτσι γινόταν πάντοτε. Kαι όταν, στην περίοδο του Όθωνα, οι κυβερνήτες πίστεψαν ότι με το συγκεντρωτικό σύστημα θα ελέγξουν την κατάσταση, τα αποτελέσματα ήταν οικτρά και για τη βασιλεία, αλλά και για τον τόπο. Γι` αυτό φθάσαμε στη δημιουργία των Kοινοτήτων, ως διοικητικών κυττάρων, κατά τη δεύτερη δεκαετία του αιώνα που έφυγε. Oι Kοινότητες τα 70 χρόνια που διατηρήθηκαν πρόσφεραν πολύ σημαντικό έργο, αντιμετωπίζοντας άμεσα τα στοιχειώδη προβλήματα των τοπικών κοινωνιών. Kυρίως με τη συμμετοχή των κατοίκων και την προσφορά εργασίας στα κοινωφελή έργα, που κρίνονταν από τις τοπικές κοινωνίες των χωριών, ως αναγκαία. H ύπαιθρος, κυρίως, άλλαξε όψη μ` αυτά τα,  λεγόμενα, μικρά κοινωφελή έργα: Άνοιξαν αμαξιτοί δρόμοι στα χνάρια των παλιών μουλαρόδρομων, υδρομαστεύτηκαν πηγές για να  μπει το τρεχούμενο νερό στα σπίτια των κατοίκων, στρώθηκαν και δεντροφυτεύτηκαν πλατείες για να συγκεντρώνονται οι κάτοικοι στις γιορτές, οικογενιακές, τοπικές και θρησκευτικές.

Ήλθε όμως η εποχή της παγκοσμιοποίησης. Oι τοπικές κοινωνίες θα έπρεπε να βρουν το λουρί που θα τις συνδέσει με την ευρύτερη ανάπτυξη. H εμπειρία τους θα έπρεπε να συσχετιστεί σε ένα νέο οργανισμό, που θα μπορούσε με το μέγεθος και τον προϋπολογισμό του  να κάνει από μόνος του παρεμβάσεις που θα στήριξαν τις επιλογές της περιοχής. Aυτή ήταν η φιλοσοφία του σχεδίου Kαποδίστρια, που έγινε νόμος, εξέλεξε τους αιρετούς του και πορεύεται εδώ και ένα χρόνο…

Kαι στο χρόνο αυτό έδωσε δείγματα γραφής που επιτρέπουν την εξαγωγή συμπερασμάτων. Θα προσπαθήσομε να είναι όσο το δυνατό αντικειμενικά. Mε κίνητρο τον επαναπροσδιορισμό στις τακτικές που ακολουθούνται. Για να στηριχθούν έτσι και μελλοντικά οι πατροπαράδοτοι αποκεντρωτικοί μανιάτικοι θεσμοί και να φέρουν τα ίδια θετικά αποτελέσματα, όπως και στο παρελθόν.

Στους περισσότερους μανιάτικους δήμους τα τοπικά συμβούλια, οι εκλεκτοί των τοπικών κοινωνιών στις πρώην Kοινότητες, βρίσκονται σε πλήρη αδράνεια. Συνεδρίασαν τυπικά μια- δυό φορές το χρόνο που έφυγε, έδωσαν ένα πρόχειρο σημείωμα στο Δήμαρχο και εκεί τελείωσε η αποστολή τους. Kαι από τις  προτάσεις που έκαναν έγιναν αποδεκτές μόνον όσες ταίριαζαν με τις επιλογές της κεντρικής εξουσίας. H δουλειά τους περιορίστηκε σε επίδοση κλητηρίων και στην εποπτεία για τη συμπλήρωση κάποιων χαρτιών για τις εξισωτικές αποζημιώσεις!!. Δουλειά δηλαδή κλητήρα για τους εκλεκτούς των τοπικών κοινωνιών. Kαι η διάθεση των αυξημένων πόρων του προϋπολογισμού των Δήμων  γίνεται από μικρές ηγετικές ομάδες, χωρίς δημοκρατικό σχεδιασμό και κυρίως χωρίς εσωτερικές κατανομές με καθαρά και σταθερά κριτήρια.

Aυτή η απονεύρωση των εκπροσώπων της άμεσης δημοκρατίας δε θέλομε να πιστέψομε ότι αποτελεί κεντρική επιλογή του νομοθέτη. H διάταξη για δυνητική εκχώρηση αρμοδιοτήτων πιστεύομε ότι μπήκε για να γίνει η όλη διαδικασία με περίσκεψη, αρμονικά και σταδιακά. Δυστυχώς όμως στις περισσότερες περιπτώσεις δεν άρχισε καν, αλλά και ούτε φαίνεται ότι θα αρχίσει.

H εξουσία, και η δυνατότητα για αποκλειστική νομή της, αποτελεί εκμαυλιστικό παράγοντα για εκείνους που την ασκούν. Aυτά όμως είναι φαινόμενα που διαρκούν λίγο. Έρχεται αμείλικτη η ανάγκη που όταν δεν ικανοποιείται ζητάει ευθύνες και εξηγήσεις, δημιουργεί ανατροπές και αποκαταστάσεις. Kαι η ανάγκη για ανάπτυξη, για απασχόληση και για εκμετάλλευση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της Mάνης είναι επιτακτική στην πορεία της την εποχή της παγκοσμιοποίησης. Aυτή την ανάπτυξη, μία τεχνική έχομε για να την προωθήσομε: Tο σχεδιασμό της από τους αποκεντρωμένους θεσμούς, τα τοπικά συμβούλια. Που είναι αναγκαίο να σχεδιάζουν, σε συνεργασία με τη διοίκηση των Δήμων, και να συμμετέχουν στην εκτέλεση εκείνων που σχεδιάστηκαν και αποτελούν επιλογές των εντολέων τους. Mε την απαραίτητη διοικητική στήριξη για συνέχιση της λειτουργίας των τοπικών κυττάρων της άμεσης δημοκρατίας, που κληρονόμησαν από τις Kοινότητες…

 

AIΔΩΣ KAI ΔIKH (Σεπτέμβριος 2000)

Αιδώς και δίκη διηγούνται οι αρχαιοελληνικοί μύθοι, ότι είναι τα στοιχεία της πολιτικής που παραχώρησε ο Δίας στους ανθρώπους. Ήταν απόλυτα αναγκαία για να διαμορφώσουν το πλαίσιο που μέσα σ` αυτό θα κινιόταν η πολιτική. Τα υπόλοιπα στοιχεία θα τα προσδιόριζαν οι άνθρωποι με τις επιλογές και τις προτεραιότητες που θα έβαζαν, στα πολιτεύματα που θα καθιέρωναν. Ο μύθος είναι πολύ διδακτικός, ιδιαίτερα αν συσχετιστεί με το μύθο του Προμηθέα, που έκλεψε από τους θεούς τα μυστικά για τις τέχνες και τάδωσε στους ανθρώπους, για να διαμορφώσουν τα επαγγέλματα και τις πρακτικές προσεγγίσεις του αγώνα για το βιοπορισμό τους. Φαίνεται με σαφήνεια από το συσχετισμό, ότι η πολιτική κατά την περίοδο των προγόνων μας κινιόταν σε υψηλές σφαίρες, με θεϊκή πρόνοια για το ελάχιστο των προϋποθέσεων υγιούς και ποιοτικής άσκησής της, ενώ τέτοιες προϋποθέσεις δεν υπήρχαν για τα επαγγέλματα. Φαίνεται επίσης ότι η ύπαρξη των δύο στοιχείων της πολιτικής που προαναφέραμε, ήταν “εκ των ών ουκ άνευ” για την ομαλή πολιτική ζωή και την εξέλιξη των κοινωνιών, με το θεϊκό στοιχείο να εποπτεύει την όλη διαδικασία, λόγω της παραχώρησης που είχε κάνει στους ανθρώπους. Γι` αυτό όλες οι παρεκτροπές της πολιτικής αποδίδονταν στην παρακοή των εντολών για την ύπαρξη “αιδούς” και “δίκης” στις ενέργειες των πολιτικών, με τη “νέμεση”, ως αναγκαίο  επακόλουθο.

Οι αρχαιοελληνικές λέξεις προσεγγίζονται με κάποια δυσχέρεια ή παρανοούνται στο νεοελληνικό λόγο. Γι` αυτό μεταφέρομε τις ερμηνείες τους από λεξικό:

“Αιδώς” ορίζεται το συναίσθημα και η στάση που χαρακτηρίζεται από συστολή, αυτοέλεγχο και σεβασμό στα κοινωνικώς παραδεδεγμένα και στους άλλους με τη συναίσθηση ότι ορισμένες πράξεις ή παραλείψεις του μπορεί να τον εκθέσουν κοινωνικά.

“ Δίκη” ορίζεται η ορθή κρίση που αποδίδεται σε θέματα ή υποθέσεις άλλων.

“ Νέμεση” ορίζεται η αντικειμενική (θεϊκή ή λαϊκή) αποκατάσταση στην τάξη, όταν διασαλεύεται (η φύση, η κοινωνία, ή οι θεσμοί) από την υπεροψία, την αλαζονεία και την έλλειψη “αιδούς” και “δίκης” από τους ανθρώπους.

……………………………………………..

Πέρασαν αιώνες από τότε. Στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία ανατρέχομε στα μηνύματα που άφησαν οι πρόγονοί μας, θαυμάζοντας τη σοφία και την ανωτερότητά τους. Είναι ζητούμενο όμως αν θέλομε πράγματι να ακουμπάμε στην ουσία τους, όταν δεν βολεύουν τις βραχυχρόνιες επιδιώξεις μας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την πολιτική και πολλούς από τους πολιτικούς, κάθε βαθμίδας και επιπέδου. Τα σύγχρονα μέσα μαζικής επικοινωνίας μας δίνουν τη δυνατότητα μιας εύκολης προσέγγισης πράξεων και συμπεριφορών τους. Και η γρήγορη μετακίνηση με τα σύγχρονα μέσα μεταφορών δίνει τη δυνατότητα άμεσης επαφής με επιλογές και αποφάσεις των πολιτικών. Έχομε έτσι αψευδή δείγματα  για την αποστασιοποίηση της πολιτικής και πολλών από τους πολιτικούς από την “αιδώ” και τη “δίκη” στις πράξεις τους. Το πρόβλημα οξύνεται περισσότερο όσο πλησιάζομε από το γενικό στο ειδικό, από το ευρύ στο τοπικό. Γιατί σ` αυτό το επίπεδο φαίνεται ο υποκειμενισμός, η μικροπολιτική σκοπιμότητα, η κούφια έπαρση και οι αδυναμίες της προσωπικότητας. Αλλά και οι τυχόν υπάρχουσες διαπλοκές που συνδέουν τη διαχείριση των κοινών με την εκλογική συναλλαγή. Και γιατί ταυτόχρονα  οι πολίτες στο σύνολό τους, αλλά και πολλές φορές ατομικά, υφίστανται τις συνέπειες από την άσκηση πολιτικής χωρίς “αιδώ” και “δίκη”.

Ολ’ αυτά έχομε υποχρέωση να προβληματίσουν και μας τους Μανιάτες. ώστε να τα αντιμετωπίσομε στη φάση της γένεσής τους και να γλιτώσομε από τα αποτελέσματα της “Νέμεσης”, που λειτουργεί με ιδιαίτερη οξύτητα, λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών μας. Έχομε υποχρέωση και για έναν ακόμα λόγο: Η Μάνη βρίσκεται σε τροχιά ανάπτυξης και η ανάγκη για σύνθεση ιδεών και πρακτικής είναι επιβεβλημένη. Τέτοιες συνθέσεις, όμως είναι αδύνατες χωρίς την ύπαρξη “αιδούς” και “δίκης”. Και όλοι μας ξέρομε τι σημαίνουν και πότε ισχύουν. Η αφέλεια και η σύγχυση δεν αποτελούν στοιχεία μανιάτικης αποδοχής.

KOINOTIΣMOΣ KAI OPΓANΩTIKH IKANOTHTA ΣTH MANH (Οκτώβριος 2000)

Η πορεία στο χρόνο των αποίκων στη Βόρεια Αμερική αποτελεί ένα λαμπρό παράδειγμα συνδυασμού των δύο παραγόντων: του κοινοτισμού και της οργανωτικής ικανότητας τους. Είναι δύο ιδιότητες που η σύνθεσή τους δημιούργησε το λεγόμενο αμερικανικό θαύμα. Οι διωγμένοι απο την Ευρώπη για τις κοινωνικές και θρησκευτικές τους παρεκκλίσεις απο τις επικρατούσες κυρίαρχες ιδεολογίες, κατάφεραν μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα ( 2-3 αιώνες να διαμορφώσουν μιά υγιή και δυναμική κοινωνία, που στους ερχόμενους δύο αιώνες όχι μόνον ξεπέρασε σε οικονομική δύναμη τους λαούς προέλευσης, αλλά μετατράπηκε στη μοναδική υπερδύναμη σε όλα τα πεδία δραστηριότητας του ανθρώπου.

Στην περιοχή μας τη Μάνη η ανάλυση των ιστορικών δεδομένων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι δύο αυτοί παράγοντες υπάρχουν, ο πρώτος περισσότερο και ο δεύτερος λιγότερο, και συνδυάστηκαν τα χρόνια της εμπόλεμης ειρήνης  με τους Οθωμανούς, και δημιούργησαν τις συνθήκες της μεγαλύτερης ευημερίας που γνώρισε αυτός ο τόπος. Το κοινοτικό σύστημα ζωής με τους άγραφους, αλλά κοινά αποδεκτούς σε όλη την περιοχή της Μάνης νόμους εσωτερικής διαβίωσης των κοινοτήτων, αλλά και σχέσεων συνεργασίας με τις γειτονικές, πάντα σε κοινά αποδεκτούς κανόνες αποτελεί την προέκταση των πατριαρχικών οικογενειακών δομών, που χαρακτηρίζονται απο τη δημιουργία μικρών αυτοτελών οικισμών, που με το χρόνο μετατρέπονται σε κοινότητες με σταθερούς και καθολικής εφαρμογής νόμους. Η μορφή που έχει πάρει ο οικισμένος μανιάτικος χώρος με τους δεκάδες οικισμούς είναι η χαρακτηριστική επαλήθευση της επιχειρηματολογίας που αναπτύσσομε, ιδιαίτερα γιατί αποτελεί την οπτική έκφραση των στοιχείων της προφορικής παράδοσης που φθάνει μέχρι τις μέρες μας, που μιά ακραία της μορφή έφθανε μέχρι το απάνθρωπο έθιμο της βεντέτας.

Η οργανωτικότητα εξ` άλλου εφαρμοζόταν με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο: επικεφαλής στην κοινότητα τοποθετούσαν τον  ισχυρότερο, σε φυσικά χαρακτηριστικά και οικονομική επιφάνεια, της ισχυρότερης οικογένειας. Κάθε περιοχή της Μάνης (καπετανία) εκπροσωπείτο απο άτομο που είχε τα ίδια χαρακτηριστικά, ήταν δηλαδή ο ισχυρότερος της ισχυρότερης οικογένειας της καπετανίας. Το ίδιο ίσχυε και γιά τους ανεξάρτητους (μη ενταγμένους σε καπετανίες οικισμούς που χωροθετούνταν κυρίως στη Μέσα Μάνη). Και η  κοινή έκφραση προς τα έξω, ο μπέης, αποτελεί χαρακτηριστική έκφραση της εσωτερικής οικογενειακής ισχύος.

Τα χρόνια πέρασαν, η Ελλάδα απελευθερώθηκε και η Μάνη αναγκάστηκε, πολλές φορές βίαια και άκριτα να ακολουθήσει τη διοικητική μορφή που επιβλήθηκε και ίσως ταίριαζε σε άλλες, μόλις απελευθερωμένες, περιοχές της χώρας. Όμως τα χαρακτηριστικά του κοινοτισμού και της οργανωτικότητας έμειναν, ως σπέρματα, στην καθημερινή πράξη των Μανιατών. Και τα χωριά (ενταγμένα στους Δήμους μέχρι το 1912) και οι μικρές κοινότητες από κει και πέρα μπόρεσαν και αντιστάθηκαν στην πλήρη ερήμωση που οδηγείτο η περιοχή μας. Τώρα μετά τις συνενώσεις, αναγκαίες στην εποχή μας, εποχή των ανοικτών οικονομικών και κοινωνικών οριζόντων ο κοινοτισμός και η οργανωτικότητα είναι αναγκαίο να ανασυρθούν από τη χαλαρή λειτουργία τους και να καθορίσουν με την εντατική εφαρμογή τους τον τρόπο ζωής σε όλο το μανιάτικο χώρο. Αυτόν τον τρόπο ζωής τον ξέρομε, είναι ο δικός μας τρόπος που μεγαλούργησε στα χέρια των προγόνων μας. Αυτός και μόνον μπορεί να μας οδηγήσει σε αντίστοιχα αποτελέσματα και στην εποχή μας. Μπορεί να γίνει πάγιος τρόπος ζωής, όπως στη Βόρεια Αμερική, και να διαμορφώσει έτσι συνθήκες συνεχούς και μόνιμης ευημερίας.

MANH KAI ΔIAΠΛEKOMENA ΣYMΦEPONTA (Νοέμβριος 2000)

Για να έχομε καλή εξήγηση με τους αναγνώστες μας ας ορίσομε την έννοια. Διαπλοκή προκύπτει όταν συνδέονται, μέσω υπόγειων διαδρομών οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα. Με προέκταση στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (τηλεόραση, ραδιόφωνο, τύπος, διαδίκτυο), που χρησιμοποιούνται για να αποκρύπτονται τα συμφέροντα αυτά, συσκοτίζοντας μεθόδους και διαδρομές προώθησής τους.

Είναι το πιό επίκαιρο θέμα τα τελευταία χρόνια. Κατακλύζει τον Ευρωπαϊκό χώρο και ξεχειλίζοντας μπαίνει και στη χώρα μας. Εδώ όμως,  παίρνει μορφή πιό άγαρμπη, γιατί ανακατεύεται με την ανατολίτικη πλευρά της Ελληνικής κοινωνίας. Έτσι από τη μιά μεριά πολλά από τα στοιχεία του διαρρέουν ευκολότερα, ενώ από την άλλη ενισχύεται μέσα σε μιά γενικότερη ατμόσφαιρα ανοχών και ατομικίστικων αντιμετωπίσεων.

Στη Μάνη εμφανίζεται με δύο μορφές: Με τη μορφή της “εισαγόμενης” διαφθοράς, που επιχειρούν να μας εθίσουν, άτομα εκτός Μάνης που έχουν διοικητικές και οικονομικές δοσοληψίες με την περιοχή μας. Και με τη μορφή της διαμόρφωσης και αναπαραγωγικής τοπικής εμβέλειας διαπλεκομένων συμφερόντων. Θα πρέπει να σημειωθούν στο σημείο αυτό και οι διαφορές που υπάρχουν στα γενικά χαρακτηριστικά των διαπλεκομένων συμφερόντων στην περιοχή μας: 1) Ευτυχώς η Μάνη αποτελεί αραιοκατοικημένο τόπο και τα φαινόμενα αυτά “φαίνονται”. 2) η απόκρυψη, αλλά κυρίως η συσκότιση των κρυφών συναλλαγών αυτών εδώ γίνεται μέσω δικτύων κατάλληλων προσώπων, που μεταφέρουν τα μηνύματα στους μικρούς οικισμούς μας, 3) η διαπλοκή συμφερόντων εκτυλίσσεται γύρω από τους λίγους δημόσιου χαρακτήρα θεσμούς που διαθέτουμε κυρίως ενισχύοντας μωροφιλοδοξίες αυτοαναπαραγωγής.

Η εισαγόμενη διαπλοκή αφορά κυρίως στο σύστημα των εκτελούμενων δημόσιου χαρακτήρα έργων. Μακριά από τα κέντρα ελέγχου και εποπτείας (της όποιας έχει ακόμα απομείνει στο δύσμοιρο Ελληνικό κράτος), μέσω συστημάτων  διαδοχικών μεταβιβάσεων και πρακτορεύσεων διαμορφώνονται χάσματα ανάμεσα στην αρχική πρόβλεψη, που μετατρέπεται σε συμβατική υποχρέωση, και το αποτέλεσμα που προκύπτει με την εξάντληση της πίστωσης που έχει διατεθεί για το έργο. Η διαφορά, τα άνομα κέρδη, καλύπτονται, κυρίως, μέσω πολιτικών ανταλλαγμάτων, που ενισχύονται από τους μηχανισμούς συσκότισης και αποπροσανατολισμού, που στήνονται γιά το σκοπό αυτό.

Η εσωτερική διαπλοκή είναι μικρότερης εμβέλειας και έχει αντικείμενο αυτοδιαχειριζόμενες δημόσιου χαρακτήρα  οικονομικές πράξεις. Έχει διπλό χαρακτήρα.  Από τη μιά μεριά ανταπόδοση εκλογικών στηρίξεων, μέσω επιλογών που δεν υπόκεινται σε δημοσιοποίηση και συγκρίσεις προτάσεων. Από την άλλη, μέσω ανοχών των φαινομένων της εισαγόμενης διαπλοκής, με την προσδοκία πολιτικής στήριξης και των ιδίων, από εκείνους που στηρίζουν τους εκφραστές της.

Η πατρίδα μας όμως μας προφυλάσσει από αυτά τα φαινόμενα. Τα χαρακτηριστικά της, που περιγράψαμε πιό πάνω, είναι γνωστά και αποθαρρύνουν τους περισσότερους, που επηρεάζονται από τη μόδα και την ιδιοτέλεια και θάθελαν να ενταχθούν σ` αυτές τις διαπλοκές. Τους λίγους που από μωροφιλοδοξία κυρίως ανέχονται ή υποκύπτουν τους εντοπίζει και τους απορρίπτει.

Η Μάνη έχει  ανάγκη από έργα δημόσιου χαρακτήρα, που θα εκτελούνται με τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Τέτοια δεν μπορούν να γίνουν, εφόσον ανέχεται και στηρίζει διαπλεκόμενα συμφέροντα. Γιατί τότε λίγοι θα καρπώνονται τα οικονομικά οφέλη της περιοχής. Ας το συνειδητοποιήσουν σύντομα οι ερωτοτροπούντες με διαπλοκές και διαπλεκόμενα. Οι Μανιάτες γρηγορούν.

 

OPΓANΩTIKOTHTA KAI ATYXHMATA (Δεκέμβριος 2000)

Κάθε ανθρώπινη κοινωνία διαπαιδαγωγείται από το θεσμικό πλαίσιο που διαμορφώνει. Η αφετηρία, όμως, γιά τη συγκρότηση αυτού του πλαισίου είναι άυλα στοιχεία (ιδέες, στάσεις και συμπεριφορές, πρότυπα), που συγκεντρώνονται σε προηγούμενα χρονικά στάδια. Η άντληση αυτή των υλικών θα χαράξει το δρόμο, την προοπτική και τη διαδρομή της κάθε κοινωνίας στο χρόνο.

Στην Ελλάδα έχομε μεγάλη συχνότητα ατυχημάτων, τροχαίων, σιδηροδρομικών, θαλάσσιων και αεροπορικών. Αλλά και εργατικών και «αστυνομικών». Η βασική αιτία ανάγεται στον τρόπο που λειτούργησε στον τόπο μας η διαδικασία που αναφέρθηκε πιό πάνω: Η κοινωνική μας συνείδηση και η υπευθυνότητα, λειτουργεί αρκετά χαλαρότερα σχετικά με εκείνη που επικρατεί στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σ` ένα ατύχημα, και το τελευταίο ναυτικό ατύχημα ήταν ιδιαίτερα οδυνηρό, αναζητούμε συνήθως το φταίχτη ή τους φταίχτες στα πρόσωπα που έπρεπε να παίξουν κάποιους ρόλους με συγκεκριμένο τρόπο και δεν τους έπαιξαν με επιτυχία. Αυτό είναι η εύκολη και η στιγμιαία εκτόνωση. Αν κάνομε ένα μικρό συλλογισμό θα διαπιστώσομε την ισχύ αυτής της διαπίστωσης. Και ο συλλογισμός είναι απλός: κάτω από τις ίδιες συνθήκες οι περισσότεροι από εμάς θα έκαναν τα ίδια για τα οποία κατηγορούνται οι υπεύθυνοι του ατυχήματος. Δηλαδή όλοι μας θα θέλαμε να περάσομε ευχάριστα στο ταξίδι αν είμαστε μέλη του πληρώματος. Και όλοι θα θέλαμε να έχομε μεγιστοποίηση των κερδών άν είχαμε συστήσει εταιρεία.

Για να μη γίνονται τέτοιες επιλογές και κατατάξεις προτεραιοτήτων από τους ανθρώπους που αποτελούν μιά κοινωνία, είναι απαραίτητο η τελευταία να έχει διαμορφώσει θεσμικές θωρακίσεις. Δηλαδή να έχει διαμορφώσει θεσμούς, αλλά κυρίως διαδρομές υλοποίησής τους, που να επιβραβεύουν ηθικά και υλικά την κοινωνική δράση. Γιατί μόνον τότε η τελευταία μπορεί να διαμορφώσει κοινωνική συνείδηση. Και γιατί μόνο στη περίπτωση που αυτή έχει παγιωθεί οι ρόλοι των ατόμων σε οργανωσιακά σχήματα με πολυάνθρωπη συμμετοχή θα κατατείνουν στην επιτυχή διεξαγωγή της όλης προσπάθειας. Και δεν θα παραβλάπτεται η ασφάλεια των ενταγμένων υπό την εξουσία των ατόμων που συμμετέχουν στο οργανωσιακό αυτό σχήμα, δηλαδή των επιβατών στην περίπτωσή μας. Μόνον τότε θα μπορέσομε να ξεφύγομε από την κουλτούρα μας, που περιέχει πολύ ωχαδελφισμό, ανοχή στις παρανομίες, ραθυμία και ατομική ωφελιμότητα. Και μόνον τότε οι μηχανές θα υφίστανται χειρισμό από υπεύθυνα άτομα και δεν θα αποτελούν το “άλλοθι” για τις παραλείψεις των ανθρώπων, επειδή δεν διαθέτουν ομιλία.

Παρενέργεια του θεσμικού αυτού ελλείμματος  της Ελληνικής κοινωνίας αποτελεί και μιά συνομωσία σιωπής, που επικρατεί μετά από ένα ατύχημα, από τα μέλη μιάς ομάδας για τους κακοπαιγμένους ρόλους μελών της ίδιας ομάδας. Η «αλληλεγγύη» σε ένα άτομο δεν είναι αυθεντική όταν οδηγεί σε ζημιές της ευρύτερης κοινωνίας. Και ακόμα μιά καταδίκη δεν αποτελεί κοινωνικά τίποτ` άλλο παρα μιά υπόσχεση για διορθώσεις στο θεσμικό πεδίο. Και παραδειγματισμό γιά τα άτομα που κινούνται με λησμοσύνη γιά τους ρόλους και τις υποχρεώσεις τους στα οργανωσιακά σχήματα που συμμετέχουν.

Στην πατρίδα μας τη Μάνη, έχομε δυό ειδικές προσεγγίσεις στο θέμα: Μία κακώς εννοούμενη αλληλεγγύη, που εκπηγάζει από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας.Τότε ο άλλος, προς τον οποίον κατευθυνόταν η βίαιη πράξη, ήταν ο τύραννος και δυνάστης και ο δράστης ήταν συνήθως ο συμμαχητής. Τώρα, όμως, στη δημοκρατικά οργανωμένη πολιτεία, ο άλλος είναι η κοινωνία, που λειτουργεί μέσω των θεσμών, με τα εκλεγμένα όργανά της. Γι` αυτή δεν είναι «αλληλεγγύη» η συμπαράσταση σ` αυτόν που δρα εναντίον των δημοκρατικών θεσμών.

Αλλά και ένα πλεονέκτημα. Η αραιότητα κατοίκησης στο χώρο μας επιτρέπει στην όραση να αναπτυχθεί και να διαβλέπει παραλείψεις, ανοχές και κοινά αποφασισμένες συμπαιγνίες με ατομικά οφέλη σε οργανωμένα θεσμικά συστήματα, που συμμετέχουν πολλά άτομα.

Θα πρέπει να ξεπεράσομε το συντομότερο το πρώτο, δηλαδή την «αλληλεγγύη» στους κοινωνικά αδικοπραγούντες, αλλά να διατηρήσομε το δεύτερο δηλαδή την κριτική προσέγγιση των διαδραματιζόμενων στα οργανωσιακά σχήματα της περιοχής μας και την άμεση και δραστική παρέμβασή μας με το πρώτο λασκάρισμα στους ρόλους που παίζονται.