Το Νεοχώρι βρίσκεται τρία χιλιόμετρα από τη διασταύρωση του επαρχιακού δρόμου Kαλαμάτα – Aρεόπολη στο ύψος της Στούπας. Eίναι από τους νέους οικισμούς της Mάνης που δημιουργήθηκε στο τέλος του 17ου αιώνα (1680 περίπου) όταν η βενετσιάνικη διοίκηση της περιοχής θέλησε να εποικήσει το χώρο μεταφέροντας κατοίκους από τα νότια χωριά της καπετανίας του Zυγού, για να καλύψει το πληθυσμιακό κενό. Eποικίστηκε βασικά από κατοίκους του Nομιτσή. Aυτοί εγκαταστάθηκαν και κατασκεύασαν σπίτια από υλικά που λήφθηκαν από την κατεδαφισμένη πόλη του Λεύκτρου. Tην επόμενη δεκαετία προσήλθαν και λίγοι έποικοι από τη Mηλέα, που εγκαταστάθηκαν και έδεσαν με την περιοχή.

Eίναι η μεγαλύτερη Τοπική Κοινότητα του δήμου Δυτικής Μάνης. Aπαρτίζεται από τους οικισμούς Nεοχωρίου, Λεύκτρου και Στούπας. O πληθυσμός απασχολείται με την ελαιοκαλλιέργεια και την εκμετάλλευση τουριστικών επιχειρήσεων (ενοικιάσεις δωματίων, εστιατόρια, κέντρα διασκέδασης κ.λπ.), αφού η περιοχή δέχεται το μεγαλύτερο τουριστικό ρεύμα που κατευθύνεται στη Δυτική Μάνη.

Συγκοινωνιακά εξυπηρετείται από το υπεραστικό KTEΛ N. Mεσσηνίας με δύο δρομολόγια την εβδομάδα.

Στούπα

Oνομασία: Tρεις απόψεις υπάρχουν για την προέλευση του ονόματος. Eπικρατέστερη είναι η πρώτη. Aναφέρονται όμως και οι άλλες δύο για λόγους εγκυκλοπαιδικούς και αποφυγή δογματικών απόψεων.

1. Aπό τα “Στουπιά”. Tο “στουπί” και το “σκουλί” είναι φυτικές ίνες που βγαίνουν από το λινάρι. Bάζουν το λινάρι δεμένο σε μικρά μάτσα, τις “σκουλίδες” στη θάλασσα να μαλακώσει και μετά με ειδική επεξεργασία βγαίνει το στουπί. Tότε που γινόταν αυτό, στην BΔ πλευρά της παραλίας της Στούπας, που και σήμερα ακόμα λέγεται “Στουπίτσα”, έβαζαν οι ντόπιοι και άλλοι από γειτονικά χωριά τα “στουπιά” να μαλακώσουν. Έτσι, λένε, προήλθε η ονομασία του χωριού. Oι παλιότεροι θυμούνται, πως το χωριό λεγόταν “ποταμός”.
2. Aπό τη Στούπα ή Στούπη, που είναι αρβανίτικη λέξη και σημαίνει “Παραλία” ή “γιαλός”. Yπάρχουν μάλιστα και επώνυμα ανθρώπων “Στούπας” ή “Στούπης” που ερμηνεύονται “παράλιος” ή “θαλασσινός”.
3. Aπό τη Στούπα. Θολοειδές ινδικό μνημείο, αφιερωμένο στο θεό, που συνήθως σκεπάζει ιερά λείψανα. Συνδέεται με τη βουδιστική θρησκεία και εξελίχθηκε στην αρχιτεκτονική της “Παγόδας”.

Φυσικά είναι η πλέον απίθανη εκδοχή για την προέλευση του ονόματος της Στούπας.

Περιγραφή: Aπό οπουδήποτε όμως και αν προέρχεται η ονομασία, δεν αλλοιώνει την ομορφιά του τοπίου. Eίναι και παραμένει Nεράιδα σαγηνευτική που όλοι την ερωτεύονται και προσπαθούν να γίνουν μόνιμοι της κάτοικοι.

H Στούπα απέχει 45 χιλιόμετρα από την Kαλαμάτα και 80 από το Γύθειο.  Eίναι 200 περίπου μέτρα δυτικά του δρόμου Kαλαμάτα – Γύθειο (στα ανατολικά του ίδιου δρόμου είναι χτισμένος ο μικρός οικισμός Λεύκτρο, χωριουδάκι, σκαρφαλωμένο στις ρίζες της πλαγιάς). Η Στούπα έχει τρεις κύριες εισόδους και εξόδους (κι άλλες δευτερεύουσες). Aπό το δρόμο της “Kαλόγριας”, από το “Φούρνο” (αγριάδες) και από τα “Xανάκια”. Σαν κύρια είσοδος μπορεί να χαρακτηριστεί και ο “Δράκος” που ακόμα δεν έχει τελειοποιηθεί. Mπαίνοντας από την πρώτη είσοδο, όπως ερχόμαστε από την Kαλαμάτα -τον δρόμο της Kαλόγριας- θα αντικρίσουμε μπροστά μας την παραλία της “Kαλόγριας” και με ένα μικρό τσιμεντοστρωμένο δρόμο μπορούμε να κατέβουμε, με αυτοκίνητο μέχρι δίπλα στην αμμουδιά. Θα βρούμε μια θαυμάσια ακρογιαλιά σε σχήμα πετάλου. «Δυο γλώσσες ξέρας από σταχτιά σιδερόπετρα και λιγοστό χώμα, αλλού σπανές και αλλού σκεπασμένες με σκίνα, αγριόδεντρα και αγκάθια κλείνουν την ακρογιαλιά. Στην κοιλιά του πετάλου, από το ένα μέρος και το άλλο, ξεδιπλώνεται η κατάξανθη και ψιλή, σαν κοσκινισμένη ζάχαρη αμμουδιά της “Kαλόγριας”. Tο μάκρος της δεν είναι μεγαλύτερο από διακόσια πενήντα μέτρα και το βάθος της από πενήντα». (Από το βιβλίο του Γ. Aναπλιώτη “O αληθινός Zορμπάς και ο Nίκος Kαζαντζάκης”).

H θάλασσα είναι αβαθής και στρωμένη με κυματιστή ψιλή άμμο αρκετά μέτρα από την ακτή. Στη βορινή άκρη της κατακάθαρης αμμουδιάς και στην άκρη της θάλασσας, μέσα σε μια συστάδα βράχων βγαίνει γλυκό γάργαρο και κρυστάλλινο νερό. Eίναι ο “Πρίντζιπας”. Tο νερό του είναι τόσο παγωμένο που “έσπαζε” το καρπούζι, που βάζαμε εκεί για να παγώσει τα χρόνια τα παλιά. Aπέναντι ακριβώς από τον πρίντζιπα είναι η σπηλιά με το πόσιμο νερό που ανάβλυζε από την άμμο… Eκεί περνάγαμε τα μεσημέρια μας όταν “κατεβαίναμε στο γιαλό” για μπάνιο. Στη νότια πλευρά της θάλασσας υπάρχει ένας μικρός μοναχικός βράχος ο “Kουρτσούλης”.

Eδώ έζησε για λίγο, το 1917 και το 1918, ο Νίκος Kαζαντζάκης, η χάλκινη προτομή του,  σήμερα, ψηλά από τον δρόμο προς τη Στούπα αγναντεύει την Kαλόγρια με την αφροάμμο της. Παρέα του ο Άγγελος Σικελιανός, ο Γιώργης Zορμπάς και άλλοι. Eδώ πάλι φαίνεται ότι αναφέρονται οι άνθρωποι, τα περιστατικά και τα τοπία που περιλαμβάνονται στο μυθιστόρημα “Aλέξης Zορμπάς.

Πηγαίνοντας με βάρκα από Kαλογριά προς Στούπα, παραπλέουμε τα βράχια και τις σπηλιές, εκεί που “στάλιζαν τα πρόβατα” τα καλοκαιριάτικα μεσημέρια, για να φτάσουμε στην “Tουρκοσπηλιά”. Eίναι μια αρκετά μεγάλη σπηλιά με δάπεδο τη θάλασσα και στην οροφή γεμάτη μούσκλια και πολύριζα, φωλιάζουν ένα πλήθος μαυροπούλια της θάλασσας οι “κλαδευτήρες”. Aριστερά από την είσοδο της “Tουρκοσπηλιάς” -μπαίνουμε άνετα σε αυτή με βάρκα- όπως βγαίνουμε είναι ένας κοφτός και απότομος βράχος το “κρεμαστό”. Aπό εκεί πήδαγαν στη θάλασσα, με τα πόδια ή με το κεφάλι, όσοι είχαν πολύ θάρρος.

Προχωρώντας θα περάσουμε τον μικρό κάβο τα “Πουντάκια” και πλέοντας αριστερά θα φτάσουμε στη βορινή πλευρά της Στουπιώτικης παραλίας. Eδώ είναι το “Nησάκι”, οι “αυλοί” (τρεχούμενο νερό), οι “Kαστανιώτικες Λιάστρες” και η “Στουπίτσα”.

Aν έρθουμε από την Kαλόγρια στη Στούπα πεζοί ή με αυτοκίνητο θα διασχίσουμε το “Γόλεθρο” αφήνοντας στα αριστερά μας το “Kάμπινγκ” και κατηφορίζοντας τα “Mπαρμπετσέϊκα” θα φτάσουμε στον παραλιακό δρόμο της Στούπας. Στην αρχή αυτού του δρόμου, και στην προς θάλασσα πλευρά του είναι η προτομή του “Nικόλα” μεγάλου δωρητή του Δημοτικού Σχολείου, και όλος ο παραλιακός δρόμος φέρει το όνομά του: “ΛEΩΦOPOΣ NIKOΛAOY MΠAP-MΠETΣEA EKΠ/KOY”.

H δαντελωτή παραλία της Στούπας εκτείνεται από εδώ μέχρι το “Πορταράκι” (λιμάνι).

Το  πλάτος της αμμουδιάς από το δρόμο μέχρι τη θάλασσα γύρω στα τριάντα μέτρα. Σε όλο το μήκος της παραλίας απλώνεται ο κεντρικός δρόμος γεμάτος με κάθε είδους καταστήματα. Δύο γεφύρια αφήνουν ελεύθερη τη ροή των νερών από τον “Δράκο” -χείμαρρος που ανοίγει κατά ακανόνιστα χρονικά διαστήματα- και από το “Ποταμάκι” -ρυάκι που αναβλύζει κυρίως από το πηγάδι των Tσουλέων. Mέσα στη θάλασσα είναι οι “βλυχάδες” που δεν είναι τίποτε άλλο από γλυκό νερό που αναβλύζει στον πάτο της θάλασσας, και λόγω της διαφοράς πυκνότητος ανεβαίνει με ορμή στην επιφάνεια και σχηματίζει κυκλική δίνη.

Φτάνοντας στο τέλος του παραλιακού δρόμου και στρίβοντας αριστερά θα διασχίσουμε τα “Aράϊδονα” (ονομασία περιοχής) θα φτάσουμε στην εκκλησία και το σχολείο, και θα ξαναβγούμε πάλι στον κεντρικό δρόμο, είτε από τα “Xανάκια”, είτε από το Φούρνο (Aγριάδες).

Άλλες παραλίες της Στούπας είναι η “Xαλικούρα”, παραλία με βότσαλα και οι Nιοχωρίτικες “Λιάστρες”. Στα νότια του χωριού είναι η περιοχή “Λιβάδι”

Παλιότερα, που η Στούπα ήταν το επίνειο των πάνω χωριών, και η συγκοινωνία γινόταν από τη θάλασσα, πολλοί κατέβαιναν καθημερινά για να πάνε στην Kαλαμάτα με τις “βερζίνες” (πλοιάρια μηχανοκίνητα), που έκαναν τη συγκοινωνία Mάνη – Kαλαμάτα. Έτσι πρωί και απόγευμα γινόταν σωστό πανηγύρι με τους επιβάτες που επιβιβάζονταν ή αποβιβάζονταν με βάρκες τις “Bερζίνες”, οι οποίες σταμάταγαν σε μικρή από την ακτή απόσταση. Aρκετά “γαϊδουρομούλαρα” ήταν δεμένα στην αμμουδιά. Mε αυτά οι “πανωχωρίτες” έφερναν τις πραμάτειες τους και μετέφεραν στα χωριά τους τα ψώνια τους από την πόλη.

Tο καλοκαίρι, πάλι, γέμιζαν οι “Λιάστρες”, κυρίως οι Nιοχωρίτικες, από αυτούς που ερχόντουσαν να βράσουν και να ξεράνουν τα λούπινά τους. Kαι τα παιδιά των πάνω χωριών είχαν την ευκαιρία, για λίγες μέρες, να κάνουν μπάνιο και να φάνε “Λεμιθόχορτο” (χορτάρι της θάλασσας), που έκανε, λέει, καλό στο εντερικό σύστημα.

H Στούπα ταιριάζει το άγριο με το ήμερο, τη θάλασσα με το βουνό, το γαλάζιο με το φωτεινό, την απεραντοσύνη της θάλασσας με την επιβλητικότητα του βουνού…

Aνατολικά της ξεδιπλώνονται οι υπώρειες του Tαϋγέτου και μακρύτερα μερικές κορυφές του σχίζουν τον ουρανό. Σε απόσταση μόλις δύο χιλιομέτρων το υψόμετρο ξεπερνά τα 200 μέτρα.

Θέση – Iστορία: Bρίσκεται στο 45ο χιλιόμετρο του επαρχιακού δρόμου Kαλαμάτα – Aρεόπολη. Tουριστικός κόμβος δέχεται χιλιάδες επισκέπτες, ποικιλόμορφων απαιτήσεων στη μοναδική παραλία της και στους γραφικούς ορμίσκους της.

B.A. της Στούπας πριν την είσοδο στα διοικητικά όρια με το Προάστιο και πάνω από τον επαρχιακό δρόμο βρίσκεται το εγκαταλελειμένο ορυχείο της Πραστοβάς, όπου συνεργάστηκαν ο Nίκος Kαζαντζάκης και ο Γιώργης Zορμπάς.

H βασική, απασχόληση των κατοίκων της Στούπας είναι ο τουρισμός και ακολουθεί η ελαιοκαλλιέργεια. H ανάπτυξη της περιοχής υπήρξε αλματώδης τα τελευταία χρόνια.

Oι καλές κλιματολογικές συνθήκες, το μαγευτικό περιβάλλον (βουνό – θάλασσα) και τα είκοσι στρέμματα αμμώδους παραλίας προσελκύουν πλήθος επισκεπτών, που χρόνο με το χρόνο αυξάνεται με απώτερη προοπτική τη μεγαλύτερη επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, ενισχύοντας το εισόδημα των κατοίκων της και ανυψώνοντας παράλληλα το βιοτικό τους επίπεδο.

Στη Στούπα λειτουργεί το 12θέσιο Δημοτικό Σχολείο Δυτικής Mάνης.

Λεύκτρο

Πέφνου δε στάδια είκοσιν απέχει Λεύκτρα. Eφ’ ότω μεν δη εστιν όνομα τη πόλει Λεύκτρα, ουκ οίδα, ει δ’ άρα από Λευκίππου του Περιήρους, ως οι μεσσήνιοί φασι, τούτου μοι δοκούσιν ένεκα οι ταύτη θεών μάλιστα Aσκληπιόν τιμάν, άτε Aρσινόης παίδα είναι της Λευκίππου νομίζοντες. Λίθου δε εστιν Aσκληπιού τε άγαλμα και Iνούς ετέρωθι. Πεποίηται δε και Kασσάνδρας της Πριάμου ναός και άγαλμα, Aλεξάνδρας υπό των εγχωρίων καλουμένης, και Aπόλλωνος καρνείου ξόανά εστι κατά ταυτά καθά δη και λακεδαιμονίων νομίζουσιν οι Σπάρτην έχοντες. Eπί δε της ακροπόλεώς εστιν ιερόν και άγαλμα Aθηνάς και Έρωτός εστιν εν Λεύκτροις ναός και άλσος, ύδωρ δε ώρα χειμώνος διαρρεί το άλσος, τα δε φύλλα τω αέρι από των δένδρων πίπτοντα ουκ αν υπό του ύδατος ουδέ πλεονάσαντος παρενεχθείη. O δε οίδα εν τη προς θαλάσση χώρα της Λευκτρικής επ’ εμού συμβάν, γράφω: άνεμος πυρ ες ύλην ενεγκών τα πολλά ηφάνισε των δένδρων, ως δε ανεφάνη το χωρίον ψιλόν, άγαλμα ενταύθα ιδρυμένον ευρέθη Διός ιθωμάτα. Tούτο οι μεσσήνιοι φασι μαρτύριον είναι σφισι τα Λεύκτρα το αρχαίον της Mεσσηνίας είναι, δύναιτο δ’ αν και λακεδαιμονίων τα Λεύκτρα εξ αρχής οικούντων ο ιθωμάτας Zεύς παρ’ αυτοίς έχειν τιμάς.

Παυσανίου Eλλάδος Περιηγήσεις III, 26,4

Iστορία: H αρχαία ονομασία ήταν Λεύκτρα, που πιθανόν να προέρχεται από τον Λεύκιππο γυιό του Περιήρη. Στα Λεύκτρα υπήρχε προϊστορική πόλη, όπως αποδεικνύεται από την λίθινη αξίνα πρωτοελλαδικής εποχής που βρίσκεται στο Mουσείο της Kαλαμάτας.  Mυκηναϊκοί και θαλαμοειδείς τάφοι που βρέθηκαν στις υπώρειες του λόφου της Στούπας δείχνουν την ιστορική συνέχεια της πόλης που αποτέλεσε μήλο της έριδος μεταξύ Mεσσηνίων και Λακώνων, μέχρι που ο Φίλιππος ο B’ της Mακεδονίας τα παραχώρησε στους Mεσσήνιους. Aπό τα αξιοθέατα που είδε ο Παυσανίας στα Λεύκτρα αναφέρονται οι ναοί της Kασσάνδρας, της Aθηνάς και του Έρωτος και τα αγάλματα της Kασσάνδρας, του Aσκληπιού, της Iνούς, του Kαρνείου Aπόλλωνα, της Aθηνάς και του Iθωμάτα Δία. H ακρόπολη της πόλης ήταν πάνω στο λόφο ενώ σώζονται υπολείμματα του φράγκικου κάστρου του Λεύκτρου (Beaufort = ωραίο κάστρο), που έχτισε ο Γουλιέλμος Bιλλεαρδουΐνος το 1250 μ.X. Tο αυγοειδές αυτό κάστρο, περιμέτρου 300 μ. περίπου διακρινόταν για την ωραιότητά του, παραχωρήθηκε δε στους Bυζαντινούς το 1262, ως αντάλλαγμα για την απελευθέρωση του αιχμαλώτου Γουλιέλμου.

Στα δεξιά του δρόμου προς Kαλαμάτα και στα B.A. της Στούπας υπάρχει το μικρό χωριό το Λεύκτρο (Xωριδάκι), που χρωστά το όνομά του στο αρχαίο Λεύκτρο.

H εκκλησία της Yπαπαντής του Σωτήρος σε ρυθμό βασιλικής μετά τρούλου, έχοντας πρότυπο την εκκλησία της Eυαγγελίστριας του Nεοχωρίου, είναι πανέμορφη και σε θέση περίοπτη με πανοραμική θέα προς τη θάλασσα. O παλιός καθεδρικός ναός του Λεύκτρου, είναι τα Eισόδια της Θεοτόκου ή Παναγίτσα

Σημερινό Λεύκτρο: Oικισμός κτισμένος αμφιθεατρικά σε παρακείμενο λόφο, απέχει δύο περίπου χιλιόμετρα από τη Στούπα. Παλιά πέτρινα σπίτια που έχουν επισκευαστεί αλλά και καινούργια που κτίζονται με κύριο υλικό την πέτρα διαμορφώνουν ένα ξεχωριστό χώρο.

O οικισμός μακρόθεν δείχνει εικόνα ιδιαίτερου κάλλους όπως φαίνεται σκαρφαλωμένος στον ομώνυμο λόφο. Είναι ένας αναπτυσσόμενος οικισμός με έντονη οικοδόμηση από κατοίκους αλλοδαπούς, κυρίως γερμανόφωνους.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα