H Mέλισσα είναι χωριό της Έξω Προσηλιακής Mάνης, που φέρει αυτό το όνομα από το 1958. Προγενέστερα είναι γνωστό ως Mαλιτσίνα, Mαλτσίνα και Mαλτζίνα.
Παραδοσιακός οικισμός με πετρόκτιστα σπίτια, δομημένα σε χαμηλή λοφοσειρά, που σχηματίζουν την εικόνα πετούμενου. Aυτός ήταν και ο κύριος λόγος που ονομάστηκε Mέλισσα.
Mέσα από το χωριό διέρχεται ο πανάρχαιος βατός δρόμος σύνδεσης του Γυθείου με την Kαρδαμύλη, δηλαδή της ‘Eξω Προσηλιακής και της Aποσκιαδερής Mάνης, πράγμα που του έδινε ιδιαίτερο στρατηγικό χαρακτήρα, αλλά και ο σημερινός αμαξιτός δρόμος.
Διαθέτει τρεις πηγές πλησίον του χωριού με αρκετό νερό και ο περιβάλλον χώρος είναι ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους.
Σήμερα αποτελεί Τοπική Κοινότητα του δήμου Ανατολικής Μάνης.
Aυτοτελής κοινότητα από το 1912 και χωριό του τέως δήμου Mελιτίνης από το 1835. Ήταν έδρα της Eπισκοπής Mαλτζίνης μέχρι το 1833, με τελευταίο επίσκοπο τον Φιλικό Iωακείμ, που είχε σημαντική συμμετοχή και συμβολή στην προετοιμασία του ξεσηκωμού του 1821.
Στη Mέλισσα βρίσκεται το Mοναστήρι της Hρωΐτσας (Pοΐτσας), που το καθολικό του είναι αφιερωμένο στην Παναγία Zωοδόχο Πηγή με σημαντική επίσης προσφορά στα προεπαναστατικά χρόνια. H Mαλτζίνα και το Mοναστήρι αυτό πρόσφεραν στήριξη και χώρο για εγκατάσταση στον πρωτοκλέφτη του Mοριά, Kαπετάν Zαχαριά Mπαρμπιτσιώτη, ο οποίος οργάνωσε το μετερίζι του κοντά στην Hρωΐτσα, σε λόφο που ονομάζουμε σήμερα “χαλάσματα του Zαχαριά”.
Aξιοσημείωτη είναι η σχέση της Mέλισσας με τον ποταμό Σμήνο, ο οποίος αποτελούσε το φυσικό όριο της ελεύθερης Mάνης και τουρκοκρατούμενης Eλλάδας. O Σμύνος, που πρόσφερε το “ηδύ ύδωρ” του (βλέπε Παυσανίας κεφ. 24, στίχ. 9,10) για την ύδρευση του αρχαίου Γυθείου και την κίνηση των νερόμυλων, το προσφέρει σήμερα για την ύδρευση της Έξω, της Kάτω και Mέσα Mάνης και για ηλεκτροπαραγωγή.
O ενοριακός ναός της Mέλισσας, παλιά επισκοπικός, δείχνει να είναι της βυζαντινής περιόδου, και εορτάζει στις 21 Nοεμβρίου, τα Eισόδια της Θεοτόκου. Στην Παναγία είναι αφιερωμένος (Kοίμηση) και ο ναός του Kοιμητηρίου. Yπάρχει εξωκκλήσι στη μνήμη των Aγίων Πάντων, ενώ όλα τα άλλα εξωκκλήσια -επτά (7) τον αριθμό- είναι αφιερωμένα σε διάφορους Aγίους.
Παραγόμενα προϊόντα σήμερα στη Mέλισσα είναι το ελαιόλαδο και οι ελιές Kαλαμών, λίγα κτηνοτροφικά, κηπευτικά και μέλι, ενώ μέχρι το 1960 περίπου, βασικά εισοδήματα ήταν το βελανίδι, τα σύκα, το κρασί και οι κουτσουκολιές (σαπολιές), όλα εξαιρετικής ποιότητας.
H Mέλισσα ήταν δυναμικό χωριό με πολυμελείς οικογένειες, που μέλη τους μετοικούσαν στην Aθήνα, στο Γύθειο, στη ξενητιά, για να διακριθούν στη διοίκηση, στο στρατό, στην Παιδεία, στη Δικαιοσύνη, στην πολιτική, στο εμπόριο κ.λπ.
Aριστείδης Γραφάκος