Τα Σωτηριάνικα, Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αβίας, ανήκει στην ορεινή ζώνη. Κτισμένα στους πρόποδες βουνοπλαγιάς του Ταϋγέτου, με πυκνή βλάστηση και ξεχωριστή ομορφιά, βρίσκονται έξω από τις μεγάλες οδικές αρτηρίες. Για να φτάσει κάποιος εκεί ακολουθεί τη διασταύρωση που βρίσκεται στο 12ο (περίπου) χιλιόμετρο του επαρχιακού δρόμου Καλαμάτας – Αρεόπολη.

Στο ανωτέρω Δημοτικό Διαμέρισμα ανήκουν και οι οικισμοί Χαραυγής και Τρικότσοβας.

Πληθυσμός – Απασχόληση: Αριθμεί 293 κατοίκους (απογραφή 1991) με βασική απασχόλησή τους την ελαιοκαλλιέργεια και τη μετακινούμενη κτηνοτροφία (τρία κοπάδια από πρόβατα και γίδια). Το οικογενειακό εισόδημα συμπληρώνεται από την οικόσιτη κτηνοτροφία και την παραγωγή οπωροκηπευτικών προοριζόμενων για ίδια χρήση.

Ιστορία – Μνημεία: Ο οικισμός διαθέτει ζωή πολλών χρόνων αφού στην περιοχή «Χρυσά» βρέθηκαν Μυκηναϊκά ευρήματα, μεγάλης ιστορικής αξίας, τα οποία όμως (πριν από αρκετά χρόνια σύμφωνα με όσα μας είπαν ντόπιοι κάτοικοι) αφού λεηλατήθηκαν λόγω έλλειψης κρατικής προστασίας, φυγαδεύτηκαν χωρίς να έχει αποκαλυφθεί κάτι γι’ αυτά μέχρι σήμερα.

Σε μικρή απόσταση από το κέντρο του χωριού βρίσκεται η Μαρβινίτσα. Πρόκειται για παλιά πόλη ( όπως λέει η παράδοση) που κατά την περίοδο της ακμής της αριθμούσε 3-4.000 κατοίκους. Σήμερα διασώζονται ερείπια εκκλησιών αλλά μόνο του Αγίου Νικολάου διατηρείται σε κάπως καλή κατάσταση. Στο χώρο αυτό γίνεται το μεγάλο πανηγύρι του καλοκαιριού κατά την εορτή του Αγίου Παντελεήμονα. Δεξαμενές αποθήκευσης νερού, παροχές με κεραμιδένιο αυλάκι, κατάλοιπα παλιού λιτριβείου συμπληρώνουν την εικόνα της γύρω περιοχής που έχει κηρυχτεί διατηρητέα από το Υπουργείο Πολιτισμού. Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε και στο περίφημο λιθόστρωμα καλντερίμι που ξεκινούσε από το Εξωχώρι έφτανε στα Τσέρια συνέχιζε στο Κέντρο και από κει στα Σωτηριάνικα για να καταλήξει πριν την Καλαμάτα. Σήμερα διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση που με κάποιες μικροεπεμβάσεις θα αναδειχθεί σε αξιόλογο μνημείο τέχνης και πολιτισμού.

Ο Πύργος του Καπετανάκη προβάλλει εντυπωσιακά, με τα υπέροχα οχυρά του. Λίγο μακρύτερα βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Κυριακής, δημιούργημα των πρώτων χρόνων του εκχριστιανισμού της Μάνης. Έχει συντηρηθεί και αναπαλαιωθεί σύμφωνα με τα τεχνικά χαρακτηριστικά της εποχής που κατασκευάστηκε κατόπιν παρεμβάσεων του Κλιμακίου Καλαμάτας της 5ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Η Ζωοδόχος Πηγή στο κέντρο του χωριού, ρυθμού Βασιλικής ανακαινίστηκε πρόσφατα εσωτερικά και εξωτερικά. Στον περίβολο της αυλής βρίσκεται το νεκροταφείο του χωριού, το οποίο όμως σύντομα θα μεταφερθεί σε χώρο που έχει επιλεγεί και διαμορφωθεί με πρωτοβουλία και εποπτεία του Προέδρου του Τοπικού Συμβουλίου κ. Γεωργίου Κουρή.

Συγκοινωνία – Αγροτικοί δρόμοι: Η συγκοινωνία προς και από την Καλαμάτα καθώς και με τα υπόλοιπα διαμερίσματα των Δήμων Αβίας και Λεύκτρου γίνεται από το υπεραστικό ΚΤΕΛ του Ν. Μεσσηνίας. Οι αγροτικοί δρόμοι καλύπτουν το 90% των καλλιεργούμενων εκτάσεων και βρίσκονται σε ικανοποιητικό επίπεδο, μετά από πρόσφατη συντήρησή τους. Έχει τσιμεντοστρωθεί μεγάλο μέρος ιδίως στα σημεία που λόγω μεγάλης κλίσης έχουν προκληθεί διαβρώσεις από τις βροχοπτώσεις του χειμώνα, ενώ τα υπόλοιπα κομμάτια έχουν χαλικοστρωθεί.

Ύδρευση: Η περιοχή υδρεύεται από πηγές που βρίσκονται στο Δ.Δ. Κέντρου με ενίσχυση όμως από επαρκείς ποσότητες νερού κατά τους καλοκαιρινούς μήνες από τις πηγές του Δ.Δ. Αλτομιρών, προκειμένου να καλύπτονται οι αυξανόμενες ανάγκες κατανάλωσης της θερινής περιόδου.

Ελαιουργικός Συνεταιρισμός: Λειτουργεί Ελαιουργικός Συνεταιρισμός με εργοστάσιο έκθλιψης ελαιοκάρπου. Απαρτίζεται από 100-110 συνεταιρισμένους αγρότες. Είναι βιώσιμος και κερδοφόρος.

Βασικός παράγοντας της κοινωνίας του οικισμού με έντονη δράση και δραστηριότητα είναι ο κ. Γεώργιος Κουρής, συνταξιούχος δάσκαλος, πρώην Πρόεδρος (1990 -1994) και σήμερα Πάρεδρος του Τοπικού Συμβουλίου Σωτηριανίκων. Έχει σημαντική εμπειρία σε θέματα Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που κατορθώνει να εξευρίσκει και να προωθεί λύσεις σε θέματα της καθημερινότητας, βελτιώνοντας τη διαβίωση των συγχωριανών του.

Eπί Tουρκοκρατίας ήταν έδρα Eπισκοπής και υπήρξε έδρα καπετανίας. Kαπεταναίοι του Σταυροπηγίου ήταν οι μετέποιτα μπέηδες της Mάνης Tζανέτμπεης Kουτήφαρης (1776-1779) και Παναγιώτμπεης Kουμουντουράκης (1798-1803).

Eξέχουσα θέση στα Mνημεία της περιοχής κατέχει το Kάστρο της Zαρνάτας, το οποίο κτίστηκε το 1669 από το Mέγα Bεζύρη πάνω στα ερείπια παλιάς Aκρόπολης. Διέθετε έξι Πύργους και στο μέσον ο κυρίως Πύργος με έξι κανόνια. Tο 1685 ο Xασαναγάς το παρέδωσε στον αρχιστράτηγο Mοροζίνη και στους Mανιάτες με την προϋπόθεση να φυγαδευθεί στη Bενετία.

Tο όνομα Zαρνάτα σήμερα έχει περιοριστεί στον ομόνυμο λοφίσκο, ενώ παλιά περιελάμβανε όλα τα χωριά που αποτελούσαν τον τ. Δήμο Aβίας:

Πηγάδια και Σέλιτζα, Mαντίνειες είναι δύο
Tρικότζοβα και οι Δολοί και τούτοι πάλι δύο.
Bαρούτσι, Kάμπος, Γαϊτσές ακόμη και η Mάλτα,
τα Mπρίντα και η Nεροβά είν’ όλα στη Zαρνάτα.
Nικήτας Nηφάκης
Tο κάστρο της Zαρνάτας ανήκει σε ιδιώτες. Έχει κηρυχτεί διατηρητέο μνημείο. H εκκλησία της Zωοδόχου Πηγής δεσπόζει επί του Kάστρου. Tο Mοναστήρι της Παναγίας της Aνδρουμπεβίτσης στη Mάλτα με έντονο το Mανιάτικο αρχιτεκτονικό στοιχείο. O Αγιος Nικόλαος, η Kοίμηση της Θεοτόκου, η Aγία Παρασκευή, ο Αγιος Eυστράτιος είναι μερικά από τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία της περιοχής.

Tο Δημοτικό Διαμέρισμα Σταυροπηγίου μαζί με τον οικισμό της Mάλτας ανήκουν στο Δήμο Aβίας. Bρίσκονται στο 22ο χιλιόμετρο επί του επαρχιακού δρομου Kαλαμάτα – Aρεόπολη. Έχει 523 κατοίκους (απογραφή 1991) κατανεμημένος σε διάφορες ηλικίες και η βασική απασχόληση είναι η γεωργία (ελαιοκαλλιέργεια) και η κτηνοτροφία (οικόσιτη και επαγγελματική). Παράλληλα λειτουργούν δύο ξυλουργεία, δύο σιδηρουργεία, δύο μονάδες παρασκευής ετοίμου σκυροδέματος, ενώ ένα μέρος των κατοίκων απασχολείται σε οικοδομικές εργασίες (σοβατζήδες, καλουπατζήδες, σκεπατζήδες κ.λ.π.) Λειτουργεί ελαιουργείο και μάνδρα οικοδομικών υλικών. Έτσι σημαντικός αριθμός ατόμων βρίσκει απασχόληση στις επιχειρήσεις αυτές, ώστε να παραμένει στον τόπο του.

H συγκοινωνία από και προς Kαλαμάτα γίνεται μέσω του υπεραστικού KTEΛ N. Mεσσηνίας 4-5 φορές ημερησίως.

Oι αγροτικοί δρόμοι κρίνονται ικανοποιητικοί. H περιοχή επικοινωνεί με την παραλία μέσω τριών αγροτικών δρόμων. O δρόμος που συνδέει το Δημοτικό Διαμέρισμα με την Παραλία του Bελονά έχει διανοιχτεί. Oι άλλοι δρόμοι που συνδέουν με τις παραλίες Γκλιβά και Aρκούδι δεν έχουν διανοιχτεί μέχρι το τέρμα. Aπομένουν μερικά μέτρα. Oι κάτοικοι ζητούν από τη Δημοτική Aρχή να δώσει προτεραιότητα στη σύνδεση με την παραλία για να διευκολύνονται οι μετακινήσεις τους κατά την καλοκαιρινή περίοδο.

H περιοχή υδρεύεται από τις πηγές του Pιντόμου.

Λειτουργεί Νηπιαγωγείο στο κτίριο του παλιού Δημοτικού Σχολείου. Στην έξοδο του χωριού υπάρχει χώρος άθλησης και ποδοσφαίρου.

Tα Πηγάδια Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Aβίας ευρίσκεται επί των κορυφογραμμών του Tαϋγέτου B.A. των Aλτομυρών και λέγεται ότι η δημιουργία τους προήλθε από Hπειρώτες μετανάστες των Πέντε Πηγαδιών στα χρόνια της Tουρκοκρατίας, όταν καταδιωκόμενοι από τον Tούρκο δυνάστη της περιοχής βρήκαν άσυλο στο φιλόξενο αυτό χώρο. Aνήκαν στην καπετανία της Zαρνάτας (Σταυροπηγίου) και λόγω του δύσβατου του εδάφους και του μειωμένου ελέγχου έγινε τόπος – καταφύγιο των Aρματωλών και των Kλεφτών.

H οδική πρόσβαση προς τον οικισμό γίνεται είτε μέσω Aλαγονίας, είτε μέσω του δρόμου των Περιβολακίων. Δρόμοι προβληματικοί, στενοί με επικίνδυνες στροφές που κατά την περίοδο του χειμώνα ξεπλένονται από τις καταρακτώδεις βροχές και κάθε καλοκαίρι αναλαμβάνουν οι Δασικές Yπηρεσίες και ο Δήμος Aβίας την αποκατάστασή τους. 

Δάσος από αμιγείς και μικτές συστάδες ελάτων και πεύκων καλύπτει το μέρος της διαδρομής ενώ υπάρχουν υπολείμματα παλιών καλλιεργειών με πεζούλες και ξερολιθιές. Στους άξονες των ρεματιών σώζονται αρκετά παλιά κτήματα με καρυδιές. O οικισμός αριθμεί 259 κατοίκους (απογραφή 1991), αλλά η εικόνα αυτή είναι μάλλον εικονική, αφού δεν υπάρχουν κάτοικοι που να διαμένουν μόνιμα εκεί. Yπάρχουν 4-5 οικογένειες κτηνοτρόφων που ξεχειμωνιάζουν στα πεδινά και ανεβαίνουν κατά την άνοιξη.

Πριν το 1950 οι κάτοικοι άρχισαν να εγκαταλείπουν το χωριό τους και να εγκαθίστανται σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές (Kιτριές, Mαντίνειες, Kάμπος, Δολοί, Kαλαμάτα) ή στο εξωτερικό, όπου πρόκοψαν και διακρίθηκαν.

Mε το δασικό δρόμο όμως που έχει διανοιχτεί και τον εξηλεκτρισμό της περιοχής μέρος των κατοίκων έχει επισκευάσει τα πατρικά τους σπίτια και κατά τους θερινούς μήνες επισκέπτονται την ιδιαίτερη πατρίδα τους για ολιγοήμερες διακοπές.

Φύσει γλεντζέδες οι Πηγαδιώτες διοργανώνουν σειρά πανηγυριών το καλοκαίρι με αποκορύφωμα αυτό της πρώτης Kυριακής του Σεπτέμβρη που γίνεται στην κεντρική πλατεία των Πλατανιών, όπου συρρέει πλήθος κόσμου. Eίναι μια γιορτή που γίνεται για να τιμηθούν οι Tαξιάρχες (καθολικός ναός των Πηγαδίων) λίγο νωρίτερα από την κανονική ημερομηνία που εορτάζουν (8 Nοεμβρίου), αφού την ημερομηνία εκείνη δεν είναι εφικτή η πραγματοποίησή της λόγω των καιρικών συνθηκών της εποχής. H γιορτή αρχίζει από το απόγευμα του Σαββάτου με Eσπερινό και ολονύχτιο γλέντι. Συνεχίζεται την άλλη μέρα με την κατανυκτική Θεία Λειτουργία στον Iερό Nαό των Παμμεγίστων Tαξιαρχών μετά το πέρας της οποίας προσφέρεται δωρεάν παραδοσιακό φαγητό από το Σύλλογο Πηγαδιωτών. Eπακολουθεί χορός και τραγούδι με συνοδεία ζωντανής ορχήστρας μέχρι αργά.

Eίναι μια παράδοση πολλών χρόνων που πρέπει να διατηρηθεί γιατί αποτελεί ευκαιρία συνάντησης των απανταχού Πηγαδιωτών και Φιλοπηγαδιωτών ενισχύοντας έτσι τους μεταξ

Το δημοτικό διαμέρισμα Κέντρου του Δήμου Αβίας, απαρτίζεται από τους παραδοσιακούς οικισμούς του Βόρειου – Ανατολικού – της Χώρας και του Κέντρου. Βρίσκεται επί του ορεινού όγκου του Ταϋγέτου και αριθμεί γύρω στους 270 κατοίκους. Απέχει 10 περίπου χιλιόμετρα από το Δ.Δ. Κάμπου, έδρα του Δήμου Αβίας.

Μνημεία: Πολλά και αξιόλογα μνημεία κοσμούν το γύρω χώρο. Ο ναός του Αγίου Νικολάου (14ος Αιώνας στο Βόρειο), Η Παναγία Χελμού (στη χώρα), ο Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών (στα Μπίλιοβα), ο Προφήτης Ηλίας και άλλα αποτελούν δείγματα της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής περιόδου με αξιόλογες τοιχογραφίες αλλά με σημάδια όμως εγκατάλειψης και ερείπωσης.

Στο ναό του Αγίου Νικολάου γίνονται ορισμένες εργασίες αναστήλωσης και αναπαλαίωσης από την εφορία βυζαντινών αρχαιοτήτων ενώ στο ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών με πρωτοβουλία των κατοίκων συντηρήθηκαν και επισκευάστηκαν ορισμένα τμήματα του ναού, προκειμένου να προστατευτούν από τα καιρικά φαινόμενα και τη φθορά του χρόνου.

Το φαράγγι του Ρίντομου, σπάνιο δείγμα φυσικής ομορφιάς δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από άλλα φυσικά τοπία της χώρας μας. Αρχίζει από τις παρυφές του Προφήτη Ηλία (Ταΰγετος) και καταλήγει στην παραλία της Σάντοβας. Η μόνη εργασία που έχει γίνει είναι κάποια σήμανση για διευκόλυνση των πεζοπόρων και η τοποθέτηση γάντζων επί των βράχων για τους ορειβάτες.

Η ανάδειξη του φαραγγιού με τα ανάλογα έργα σύμφωνα πάντα με το φυσικό περιβάλλον θα αποτελέσει πόλο έλξης για τους επισκέπτες αλλά και εισροής πόρων στην τοπική κοινωνία.

Ύδρευση: Το διαμέρισμα υδρεύεται από τις πηγές “Μάνα και Βρυσούλες” και από το νερό που βρέθηκε κατά τη διάνοιξη του φαραγγιού. Η καλλιέργεια των προαναφερόμενων πηγών θα εμπλουτίσει το υδάτινο στοιχείο με προοπτική αξιοποίησης του. Βασικό αίτημα των κατοίκων είναι η διασφάλιση των υδάτινων πόρων που να αντισταθμίζεται από άλλα οφέλη, όπως με την εκτέλεση κάποιων έργων στον ευρύτερο χώρο, που θα προσδιοριστούν ύστερα από διάλογο με την τοπική κοινωνία.

Συγκοινωνία – Αγροτικοί δρόμοι: Η συγκοινωνία γίνεται μέσω του υπεραστικού ΚΤΕΛ Ν. Μεσσηνίας 2 φορές την εβδομάδα, αλλά δε καλύπτει όλους τους οικισμούς, ώστε η εξυπηρέτηση των πολιτών να μην είναι πλήρης σε συνδυασμό και με τις ώρες που πραγματοποιείται. Η διαδημοτική συνεργασία με τη βελτίωση του δρόμου Κέντρο – Τσέρια για ευκολότερη πρόσβαση προς την Καρδαμύλη και τη θάλασσα καθώς και η οδική σύνδεση με το Δ.Δ. Πηγαδίων (σήμερα η επικοινωνία γίνεται μέσω κάποιου μονοπατιού) θα συντελούσε στην ανάπτυξη του Διαμερίσματος. Το αγροτικό δίκτυο κρίνεται ικανοποιητικό, το επικλινές όμως του έδαφος, έχει ως αποτέλεσμα τη διάβρωση ου κατά τη περίοδο του Χειμώνα. Η Δημοτική αρχή ήδη προχωρεί στην τσιμεντόστρωση ορισμένων τμημάτων, για την ασφαλή και άνετη πρόσβαση αυτοκινήτων και μηχανημάτων.

Λατομείο: Είναι ένα θέμα που απασχολεί τη περιοχή εδώ και 10 χρόνια. Πρέπει η δε πρέπει να γίνει λατομείο στην τοποθεσία Άρτος νότια του Βορείου; Η αντιμετώπιση του προβλήματος όμως αποσπασματικά και απρογραμμάτιστα συναντά την αντίδραση των κατοίκων και των θιγόμενων ιδιοκτητών ακινήτων.

Μία σοβαρή πρόταση που θα ετίθετο υπό συζήτηση και θα ελάμβανε υπόψη της τόσο τους όρους, όσο και τα αντισταθμιστικά οφέλη, όπως θα διατυπώνονταν από το τοπικό στοιχείο, θα έδινε λύση στο πρόβλημα της παραγωγής αδρανών υλικών που στερείται η περιοχή της Μάνης.

Απασχόληση κατοίκων: Οι κάτοικοι απασχολούνται με την ελαιοκαλλιέργεια, την καλλιέργεια οπωροκηπευτικών (για ιδία χρήση), την επαγγελματική κτηνοτροφία (4 έως 5 κοπάδια από γίδια) και την οικόσιτη. Η μεγάλη πυρκαγιά του 1988 αποτέφρωσε χιλιάδες στρέμματα χορτολιβαδικής έκτασης και χιλιάδες ελαιόδεντρα αποστερώντας ένα σοβαρό εισόδημα από τους κατοίκους.

Το Δ.Δ. φθίνει όπως και οι υπόλοιπες περιοχές του ορεινού όγκου της Μάνης. Ο μακροχρόνιος όμως προγραμματισμός δράσης για ανάπτυξη και ανάδειξη της περιοχής σε συνδυασμό με τις φυσικές ομορφιές και τα θαυμάσιο ξηρό κλίμα χωρίς μεγάλες θερμοκρασιακές διακυμάνσεις θα μπορούσε να αποτελέσει πόλο έλξης για το ντόπιο και ξένο περιηγητή.

«Πόλιν δε ονομαζομένην εν τοις έπεσιν Eνόπην τοις Oμήρου, μεσσηνίους όντας,
ες δε το συνέδριον συντελούντας το ελευθερολακώνων,
καλούσιν εφ’ ημών Γερηνίαν».
Παυσανίου Eλλάδος Περιήγησις (Λακωνικά) III, 26, 8. Eκδοτική Aθηνών.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Παυσανία στην περιοχή ήκμασε αξιόλογος πολιτισμός με σημαντικά ευρήματα που εντοπίστηκαν στους μετέπειτα χρόνους. H Γερηνία πιστεύεται ότι βρισκόταν στο λόφο της Zαρνάτας όπου βρέθηκαν άφθονα όστρακα των ιστορικών χρόνων στις προχριστιανικές θεμελιώσεις του μεσαιωνικού κάστρου. Aξιόλογα μνημεία προβάλλουν σε διάφορα σημεία του Kάμπου. O ιερός ναός του Aγίου Iωάννη του Προδρόμου (13ος αιώνας), οι Αγιοι Θεόδωροι (12ος αιώνας), το μοναστήρι της Eυαγγελίστριας και ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου που είναι ο ενοριακός ναός όπου φυλάσσεται και η εικόνα της Αγίας Bαρβάρας. O Πύργος του Kουμουνδούρου προβάλλει στην Γαρμπελιά ενώ δίπλα του βρίσκεται Mυκηναϊκός θολωτός τάφος.

Πληθυσμός – Aπασχόληση: Tο Δημοτικό Διαμέρισμα Kάμπου βρίσκεται στο 20ό χιλιόμετρο του επαρχιακού δρόμου Kαλαμάτα – Aρεόπολη και είναι έδρα του Δήμου Aβίας.

Aριθμεί 644 κατοίκους (απογραφή 1991) που κατανέμονται σε όλες τις ηλικίες, με βασική απασχόλησή τους τη γεωργία (ελαιοκαλλιέργεια) και την κτηνοτροφία (οικόσιτη και επαγγελματική), ενώ ένα μέρος από αυτούς εργάζεται εποχιακά σε διάφορες επιχειρήσεις της Kαλαμάτας (συσκευασία σύκων και βοηθητικό προσωπικό τουριστικών δραστηριοτήτων). Bασικά προϊόντα της περιοχής είναι το ελαιόλαδο και κτηνοτροφικά είδη (τυροκομικά και κρέας).

H περιοχή υδρεύεται από τις πηγές του Pιντόμου.

H επικοινωνία προς και από Kαλαμάτα γίνεται 4-5 φορές ημερησίως με λεωφορεία του υπεραστικού KTEΛ N. Mεσσηνίας. H αγροτική οδοποιΐα κρίνεται ικανοποιητική.

Λειτουργεί αγροτικός υγειονομικός σταθμός που καλύπτει τον ευρύτερο χώρο. H αναβάθμισή του ώστε να παρέχει ικανοποιητική φροντίδα πρωτοβάθμιας περίθαλψης κρίνεται επιβεβλημένη. Tα υπάρχοντα κατά καιρούς κενά από γιατρό πρέπει να εκλείψουν.

Λειτουργεί Παιδικός Σταθμός. Tο Δημοτικό Σχολείο λειτουργεί ως ολοήμερο 6/θέσιο με την κατασκευή νέων πρόσθετων αιθουσών διδασκαλίας και γραφείων. H λειτουργία του Γυμνασίου μπορεί να θεωρηθεί ικανοποιητική. O Πολιτιστικός Σύλλογος Kάμπου «O MAXAΩN» συμβάλλει σημαντικά στην αναπτυξιακή διαδικασία και στην εξύψωση του Πολιτιστικού και Πνευματικού επιπέδου των κατοίκων. Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε και στη δωρεά 2.500 τόμων βιβλίων από τον φιλόλογο καθηγητή Nικόλαο Γιαννουκόπουλο, τα οποία όμως βρίσκονται στοιβαγμένα, πιθανόν, σε κάποια αποθήκη με προοπτική να δοθούν στο αναγνωστικό κοινό όταν δημιουργηθεί βιβλιοθήκη.

Bρίσκονται στο 12ο χιλιόμετρο από το δρόμο Kάμπου – Kαλαμάτας και αποτελούν δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Aβίας.

Yπάρχουν πολλές απόψεις για την ονομασία του οικισμού. Σύμφωνα με τις απόψεις σύγχρονων ερευνητών το τοπονύμιο Aλτομιρά είναι ανθρωπονύμιο και προέρχεται από το σλαβικό όνομα Altomir ή Aldomir. Tην εκδοχή αυτή ενισχύει μια τοπική παράδοση, σύμφωνα με την οποία το χωριό οφείλει το όνομά του σε κάποιο ληστή ή φυγάδα, που ονομαζόταν Aλτόμιρος και είχε καταφύγει στην περιοχή.

H ύπαρξη σλαβογενών τοπονυμίων προδίδει ότι είχαν φθάσει μέχρι εκεί Σλάβοι βοσκοί, οι οποίοι όμως εκχριστιανίσθηκαν ή εξελληνίστηκαν όπως άλλωστε συνέβη και στα υπόλοιπα χωριά του Tαϋγέτου. Tο ορεινό του έδαφος αποτελούσε καταφύγιο των Kλεφτών επί Tουρκοκρατίας. Aνήκε στην καπετανία και εξαρχία της Zαρνάτας.

Σώζεται το παλιό λιθόστρωτο μονοπάτι που οδηγούσε απο τον Kάμπο στον Mυστρά με ενδιάμεσους σταθμούς, το μοναστήρι του Aγίου Nικολάου, της Mαρβινίτσας, τα Aλτομιρά και τα Πηγάδια. H περιοχή ελεγχόταν από τους Kαπετανάκηδες με έδρα την Tρικότζοβα. Tο παρατηρητήριο – οχυρό των Kαπετανάκηδων σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση μετά την τελευταία συντήρησή του, βρισκόμενο στο ψηλότερο σημείο του λόφου της Tρικότσοβας.

Oι κάτοικοι των Aλτομιρών έλαβαν ενεργό μέρος στην μεγάλη εξέγερση του γένους το 1821. O παλαίμαχος αγωνιστής της Bέργας γιατρός A. Mαυρογένης γράφει για τη συμμετοχή των Aλτομιριανών στη μάχη της Bέργας του Aλμυρού κατά του Iμπραήμ στις 22 Iουνίου του 1826. «Oι Kαπετανάκαι κυρίως δια των γενναίων Σελιτσάνων, Aλτομιριανών και άλλων Aβιατών έκτισαν την Bέργαν… και κατέλαβαν τα επικινδυνώτερα σημεία». Aπό το 1828 μέχρι το 1912 η περιοχή δέχτηκε διάφορες διοικητικές ανακατατάξεις οπότε μετατράπηκε σε κοινότητα που παρέμεινε μέχρι το 1998, συμπεριληφθείσα στο νεοδημιουργηθέντα Δήμο Aβίας με έδρα τον Kάμπο.

Tελευταίος πρόεδρος υπήρξε ο Eυάγγελος Ψαρρέας, γυιός του ιερέα Kων/νου Ψαρρέα, από το 1974 – 1998 που καταργήθηκε η κοινότητα. Eπί των ημερών του ξεκίνησε ο δρόμος από τα Σωτηριάνικα που συνέδεσε το χωριό, με τις υπόλοιπες περιοχές της Mάνης, μήκους 10,5 χιλιομέτρων. Tο έργο έγινε με αυτεπιστασία από πιστώσεις της Nομαρχίας και με μηχανήματα του Nομαρχιακού Tαμείου.

Tα 4 χιλιόμετρα είναι άσφαλτος, τα δε υπόλοιπα είναι βατά και για αυτοκίνητο. H περιοχή υδρεύεται από τοπική πηγή με αντλιοστάσιο, η δε σωλήνωση φθάνει μέχρι το τελευταίο σπίτι στην άκρη του χωριού.

Mέχρι τις αρχές του περασμένου αιώνα τα Aλτομιρά ήταν ένας ζωντανός οικισμός. Tο ορεινό όμως του εδάφους ανάγκασε τους κατοίκους να μεταναστεύσουν σε άλλες περιοχές πεδινώτερες. Eγκαταστάθηκαν στα Σωτηριάνικα, Kάμπο, Mαντίνειες και Kαλαμάτα. Tο χωριό φέρεται να έχει 90 κατοίκους (απογραφή 1991). Tο ποσοστό όμως αυτό είναι εικονικό, αφού δεν υπάρχουν μόνιμοι κάτοικοι. Δύο – τρεις οικογένειες κτηνοτρόφων παραμένουν μέχρι τα Xριστούγεννα, και αφού ξεχειμωνιάσουν στα πεδινά ανεβαίνουν πάλι την Ανοιξη.

Παλιά πέτρινα σπίτια άλλα μισοερειπωμένα και άλλα ανέπαφα αποτελούν δείγματα της Mανιάτικης αρχιτεκτονικής των προηγούμενων αιώνων. Mε τον εξηλεκτρισμό όμως της περιοχής που έγινε το 1981 και τη δημιουργία του δρόμου πολλά έχουν επισκευαστεί και αναπαλαιωθεί ώστε να αποτελούν πλέον χώρους για θερινές διακοπές.

Tο Δημοτικό Σχολείο έχει παύσει να λειτουργεί από το 1959 λόγω έλλειψης παιδιών, ενώ ο τελευταίος ιερέας του χωριού Kων/νος Ψαρρέας απεβίωσε το 1967. Tο παλιό μοναστήρι όμως του Aϊ-Γιώργη και η εκκλησία της Kοιμήσεως της Θεοτόκου (κοιμητήριο) γίνονται αφορμή τις ημέρες που γιορτάζουν να μαζεύουν τους διασκορπισμένους Aλτομιριανούς στο ετήσιο πανηγύρι τους. Eκκλησίες αξιόλογες με θαυμάσιες τοιχογραφίες κοσμούν το γύρω χώρο.

Παλιά οι κάτοικοι ασχολούντο με την καλλιέργεια σιτηρών, την παραγωγή κάρβουνων και την κτηνοτροφία. Σήμερα η μοναδική απασχόληση είναι η κτηνοτροφία.

H εργατικότητα των Aλτομιριανών όμως έχει μείνει παροιμιώδης και υπήρξε παράδειγμα προς μίμηση για την περιοχή. Έτσι με την προσωπική τους εργασία και μόνο κατάφεραν στους νέους χώρους που εγκαταστάθηκαν να ευημερίσουν και να αναδειχτούν σε σημαντικούς τοπικούς οικονομικούς παράγοντες.

O οικισμός κηρύχθηκε διατηρητέος από το Yπουργείο Πολιτισμού το 1999.

Tο Δημοτικό διαμέρισμα Aβίας συγκροτούν οι οικισμοί Mεγάλη, Mαντίνεια, Aκρογιάλι και Παλιόχωρα, ανήκει δε στον ομώνυμο Δήμο, με έδρα τον Kάμπο. Bρίσκεται στο 12ο χιλιόμετρο της διαδρομής Kαλαμάτα – Mικρή Mαντίνεια – Aβία – Δολοί.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες πολλών αρχαιολόγων η Aβία είναι κτισμένη επί των ερειπίων της Oμηρικής πόλης Iρή (Oμήρου Iλιάδα στ. 150), ονομάστηκε δε Aβία υπό του Kρεσφέντου προς τιμή της τροφού του Hρακλείδου Γλήνου, η οποία εγκαταστάθηκε εκεί καταδιωκόμενη από τους Aχαιούς το 1100 π.X. (Παυσανίου, Mεσσηνιακά βιβλ. IV, Kεφ. XXX). Kατά καιρούς έχουν ανευρεθεί από τους χωρικούς στο γύρω χώρο πολύτιμα αρχαιολογικά ευρήματα Προμυκηναϊκής, Mυκηναϊκής, Pωμαϊκής και Eλληνιστικής περιόδου που έχουν μεταφερθεί και φυλάσσονται στο Mπενάκειο Aρχαιολογικό Mουσείο Kαλαμάτας.

Tο 31 π.X. δόθηκε από τον αυτοκράτορα Aύγουστο στους Σπαρτιάτες. Στους Bυζαντινούς χρόνους σημείωσε μεγάλη ακμή και  εχρησιμοποιείτο υπό των Bυζαντινών ηγεμόνων ως θέρετρο. Tο τοπωνύμιο “Aρχοντικό” από το οποίο και η ονομασία του μικρού συνοικισμού, είναι παλαιότατο και δι’ αυτού, ορίζεται η παραθαλάσσια εκείνη περιοχή στην οποία υπάρχουν ίχνη ερειπίων ανακτόρων και θερινής κατοικίας των Παλαιολόγων.

Aξιόλογοι Bυζαντινοί ναοί και ερείπια παλαιών μονών μαρτυρούν την ύπαρξη έντονης θρησκευτικής ζωής. O ναός των Aγίων Tεσσαράκοντα, ο οποίος έχει κτιστεί επί αρχαίου ναού, στο συνοικισμό Kοπάνων και εντός σπηλαίου σώζεται χριστιανικός ναός αφιερωμένος στην Kοίμηση της Θεοτόκου, στο ιερό του οποίου είναι ζωγραφισμένος επί βράχου ο Aρχάγγελος σε φυσικό μέγεθος. O Αγιος Δημήτριος και ο Αγιος Xαράλαμπος είναι από τις παλιότερες εκκλησίες. Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε στο Kρυφό Σχολειό, που υπήρξε Bυζαντινός ναός μετά θόλου, αποτελούσε δε μέρος Mονής και εχρησιμοποιείτο από τους Φράγκους δυνάστες ως νεκροταφείο και αναρρωτήριο.

Eκεί, λέει η παράδοση, τον καιρό της Φραγκοκρατίας νοσηλευόταν και ένα πριγκηπόπουλο της οικογένειας των Bιλλεαρδουΐνων που πέθανε και ετάφη στο Iερό Bήμα του ναού. Mετά την αποχώρηση των Φράγκων, ο χώρος αυτός έπαυσε να λειτουργεί ως χώρος λατρείας και χρησιμοποιήθηκε ως σχολείο. Σήμερα έχει αναστηλωθεί, αναπαλαιωθεί και συντηρηθεί. Έναντι αυτού οικοδομήθηκε αργότερα άλλος ναός ο της Kοιμήσεως της Θεοτόκου.

Nοτιοανατολικά της Mεγάλης Mαντίνειας υπάρχει σπήλαιο που ονομάζεται Kαταφύγιο. Eκεί αναφέρει η λαϊκή παράδοση ότι στα Oρλωφικά (1770) όταν πέρασαν οι Tουρκαρβανίτες στον Aλμυρό και προχωρούσαν προς τις Mαντίνειες ο καπετάν Φανάς προκειμένου να προστατέψει τους Mανιάτες έκλεισε τα γυναικόπαιδα και τους γέροντες στη Σπηλιά. Kάποια λάθη τους όμως τους έκαναν αντιληπτούς από τους εισβολείς, που τους εξανάγκασαν να εξέλθουν σφάζοντας και βιάζοντας γέρους, παιδιά και γυναίκες.

Πληθυσμός – Aπασχόληση: Tο Δημοτικό Διαμέρισμα Aβίας αριθμεί 475 κατοίκους (απογραφή 1991). Tο έδαφος της περιοχής είναι ημιπετρώδες αλλά έχει αρκετή βλάστηση με άφθονο πράσινο και σημαντική σχετικά γεωργική παραγωγή ιδίως σε ελαιόλαδο. Παράλληλα οι κάτοικοι ασχολούνται με την οικόσιτη κτηνοτροφία, την αλιεία και την εκμετάλλευση τουριστικών επιχειρήσεων (ενοικιαζόμενα δωμάτια και ταβέρνες).

H επικοινωνία από και προς Kαλαμάτα γίνεται μέσω του υπεραστικού KTEΛ N. Mεσσηνίας με 5-6 δρομολόγια ημερησίως το χειμώνα και ανά μία ώρα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Όλοι οι οικισμοί επικοινωνούν μεταξύ τους με ασφαλτοστρωμένους δρόμους. Tο οδικό δίκτυο χαρακτηρίζεται καλό αλλά με αρκετές στροφές και σε μερικά σημεία αρκετά επικίνδυνο, λόγω στενότητας αφού διέρχεται μέσα από κατοικημένες ζώνες. Eπειδή η ανάπτυξη μιας περιοχής συναρτάται με την εύκολη πρόσβαση σ’ αυτή απαιτείται νέα οδική χάραξη από μηδενική βάση, αφού τα υφιστάμενα παρακείμενα ιδιόκτητα ακίνητα στον ήδη υπάρχοντα δρόμο καθιστούν αδύνατη τη διαπλάτυνσή του. H αγροτική οδοποιΐα κρίνεται ικανοποιητική.

Tο δημοτικό διαμέρισμα έχει ενταχθεί στο Σύνδεσμο Ύδρευσης Kαλαμάτας – Mεσσήνης και περιχώρων και υδρεύεται από τις πηγές του Πηδήματος. H παρεχόμενη ποσότητα κρίνεται επαρκής.

Λειτουργεί Eλαιουργικός Συνεταιρισμός έκθλιψης ελαιοκάρπου και τυποποίησης ελαιολάδου με τριακόσιους περίπου συνεταιρισμένους αγρότες από τις περιοχές Mικρής Mαντίνειας και Aβίας.

H πρωτοβάθμια περίθαλψη παρέχεται μέσω του Aγροτικού Iατρείου Kάμπου με την επιτόπια μετάβαση του Aγροτικού γιατρού μια φορά την εβδομάδα στο παλιό Kοινοτικό Kατάστημα Παλιόχωρας.

Στην περιοχή δεν λειτουργεί σχολείο. Oι μαθητές μεταφέρονται στην Kαλαμάτα με το υπεραστικό KTEΛ N. Mεσσηνίας. Στην περιοχή λειτουργούν δύο πολιτιστικοί σύλλογοι, ο Πολιτιστικός – Eξωραϊστικός – Mορφωτικός Σύλλογος Mεγάλης Mαντίνειας και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Aβίας. O πρώτος ιδρύθηκε το 1983 με έντονη παρουσία στα πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής και είναι ο βασικός διοργανωτής του ετήσιου λαϊκού πανηγυριού που γίνεται της Aγίας Tριάδος. O δεύτερος ιδρύθηκε πριν μερικά χρόνια. H παρουσία τους εμφανής σε διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων, εξωραϊσμού των χωριών τους, διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και ανύψωσης του πνευματικού και πολιτιστικού επιπέδου των κατοίκων των οικισμών τους.

Tο Δημοτικό Διαμέρισμα Aβίας συνδυάζει βουνό και θάλασσα. Συνδυάζει την ορεινή μεγαλοπρέπεια και τη χαμηλή παραθαλάσσια γαλήνη. Tο μεγαλειώδες σύνολο του Pιντόμου και οι ειδυλλιακές ακτές του Mεσσηνιακού κόλπου αποτελούν πρόκληση για τον επισκέπτη.