ΚΥΡΙΑ ΑΡΘΡΑ ΕΤΟΥΣ 2005

MANH KAI IONIA OΔOΣ (Φεβρουάριος 2005)

Στην εποχή μας όλα τα θέματα είναι πολύπλοκα, έχουν πολλές όψεις και πλευρές παρατήρησης. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει υποχρέωση να αξιοποιήσει όλες τις καταβολές του για να αναλύσει τις όψεις και τις πλευρές κάθε θέματος και να κάνει στη συνέχεια τις απαραίτητες συνθέσεις. Οι συνθέσεις γίνονται από τον καθένα με βάση τις κεντρικές επιλογές ζωής και τις ιδέες του. Με βάση τον τίτλο, εμείς, η συντακτική επιτροπή της ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ που εκδίδεται από το ομώνυμο σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, ξεκινώντας από τις παρορμήσεις που μας ώθησαν σ` αυτές τις δραστηριότητες και τις προθέσεις μας να συμβάλλομε στην ανάπτυξη της ΕΝΙΑΙΑΣ Μάνης, θα επιχειρήσομε να εκθέσομε στους Μανιάτες και φιλομανιάτες πως βλέπομε το συσχετισμό Μάνης και Ιόνιας οδού.

Θεωρώ αναγκαίο να σημειώσω το γενικό κανόνα που ισχύει για τα έργα μεγάλης εμβέλειας, όπως η Ιόνια οδός: από το σχεδιασμό και τη ζύμωση για συγκεκριμενοποίηση προτάσεων, μέχρι την οριστικοποίηση των επιλογών και την υλοποίησή τους στην πράξη, απλώνεται χρονικός ορίζοντας, τουλάχιστο, μιάς δεκαετίας. Εκείνοι που ασχολούνται με τα κοινά είναι υποχρεωμένοι να συνηθίσουν να πορεύονται με σχεδιασμούς και επεξεργασίες των στοιχείων, για να μπορούν να οδηγήσουν ανθρώπους και καταστάσεις με την ωρίμανση των συνθηκών, σε ευνοϊκά για τις περιοχές που εκπροσωπούν αποτελέσματα.

Για την Ιόνια οδό η συζήτηση άρχισε από το 1997, όταν βρισκόμαστε στη φάση της διαμόρφωσης των προτάσεων για χρηματοδότηση έργων που θα εντάσσονταν στο Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Οι στόχοι που εγκρίθηκαν σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, και οι κατευθύνσεις που θα έπρεπε να ακολουθήσουν οι σχετικές προτάσεις από τα κράτη – μέλη, ευνοούσαν τις επιδιώξεις των μικροκοινωνιών της Νοτιοδυτικής Πελοποννήσου. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση είχε αναδειχθεί ο όρος “συνδυασμένες μεταφορές”,   ενώ εδώ, στην περιοχή μας, έχουμε έλλειμμα οδικών μεταφορών. Και βεβαίως δεν μπορούμε να κάνουμε πίσω, όσον αφορά την κατασκευή των υποδομών γι` αυτές. Όλ’ αυτά τα χρόνια από τότε που πρωτοκουβεντιάστηκε το θέμα της Ιόνιας οδού, με προοπτική την προώθησή του σε Περιφερειακό και Εθνικό επίπεδο, δεν ακούστηκε τίποτα που να έχει σχέση με τη Μάνη. Εκτός από μια πρόταση που κατέθεσε ο Πρόεδρος της Αλληλεγγύης Νίκος Μαραμπέας, το 1997, με την ιδιότητά του Προέδρου του Συμβουλίου Περιοχής (21 Κοινότητες της Μάνης). Αυτό συνέβη σε σύσκεψη εκπροσώπων φορέων και κοινωνικών ομάδων, που είχε συγκαλέσει στην Καλαμάτα, ο τότε Νομάρχης, αείμνηστος Παναγιώτης Φωτέας. Η πρόταση ήταν να συμφωνήσουν οι Μεσσήνιοι και οι Λάκωνες και να προβάλλουν  κοινή θέση που να περιέχει  τα σημεία: α) κατάληξη του κύριου οδικού άξονα της Ιόνιας οδού να είναι η Καλαμάτα, β) για την αποσυμφόρηση της Καλαμάτας από τον μεγάλο όγκο μεταφορών προς Αφρική και Μέση Ανατολή, να αναπτυχθούν λιμάνια στις περιοχές της Πύλου και του Γυθείου, για συμπληρωματικές εμπορευματικές μεταφορές και γ) για τη διευκόλυνση των μεταφορών από αυτά τα λιμάνια θα βελτιωθούν οι δρόμοι από την Καλαμάτα προς την Πύλο και το Γύθειο, ώστε να εξασφαλισθούν  γεωμετρικά χαρακτηριστικά συμβατά με τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Ο συμπατριώτης μας Νομάρχης είδε με συμπάθεια την πρόταση, αλλά δυστυχώς δεν έζησε για να την προωθήσει…

Πέρασαν 7 χρόνια από τότε, χωρίς ιδιαίτερες εξελίξεις. Για την Ιόνια οδό εκτελούνται δημόσια έργα μόνο στο Βόρειο τμήμα της στην Ήπειρο και Αιτωλοακαρνανία, ενώ ούτε με τη μέθοδο της «σύμβασης παραχώρησης», δηλαδή της ανάθεσης κατασκευής σε ομάδα τεχνικών εταιρειών και τραπεζών με πληρωμή τις εισπράξεις διοδίων, φαίνεται ότι θα φθάσει μέχρι την Καλαμάτα. Σ` αυτές τις συνθήκες ακούστηκε και μια μανιάτικη πρόταση που βρίσκεται σε αντίθετη κατεύθυνση από την προηγούμενη: Να είναι το Γύθειο συμπληρωματικό λιμάνι για την προώθηση συνδυασμένων μεταφορών, αλλά όχι μέσω Μάνης, αλλά μέσω του νέου δρόμου Τσακώνα – Λεοντάρι Μεγαλόπολης- Σπάρτη. Η πρόταση αυτή έχει τις εξής αρνητικότητες: α) ανάγεται σε μακρινό χρόνο δεδομένου ότι η σύνδεση Μεγαλόπολης – Λεονταρίου – Σπάρτης δεν έχει ολοκληρωθεί ούτε καν μελετητικά, β) έχει πολύ μεγαλύτερο μήκος, περί το διπλάσιο, σχετικά με το δρόμο Καλαμάτα – Αρεόπολη – Γύθειο και γ) χάνεται ο συνδυασμός  του λιμανιού του Γυθείου  σχετικά με εκείνο της Καλαμάτας που οδηγεί σε συσχετισμό και συμπληρωματικότητα.

Η εφημερίδα μας θεωρεί ότι ο μανιάτικος δρόμος (Καλαμάτα – Αρεόπολη – Γύθειο) αποτελεί τον κύριο παράγοντα ανάπτυξης της Μάνης κατά τις επόμενες δεκαετίες και υιοθετεί προτάσεις που κινούνται προς το πλησίασμα των στόχων ανάπτυξης. Σ` αυτά τα πλαίσια θεωρεί ότι η Ιόνια οδός συνδέεται με την ανάπτυξη της Μάνης, μέσω της πρότασης που κατατέθηκε το 1997. Πιστεύομε ότι οι εκπρόσωποι των τοπικών κοινωνιών κατανοούν αυτά τα στοιχεία και θα κινηθούν προς την ίδια κατεύθυνση. Έτσι θα ξαναμπεί για συζήτηση ο μανιάτικος δρόμος, που τα «πάθη» του περιγράφομε σε πολλές συνέχειες, επιχειρώντας να πολεμήσομε τους παραγκωνισμούς και τα «ριξίματα» που γίνονται στην περιοχή μας. Αλλιώτικα κινδυνεύομε να υποστούμε αναπτυξιακή υστέρηση και οικονομική  περιθωριοποίηση.

_______________________________

H ZΩH, H ATOMIKH ΣYNEIΔHΣH KAI O TOΠOΣ MAΣ (Μάρτιος 2005)

Το δίλημμα ποιο από τα δύο, ανάμεσα στη ζωή και τη συνείδηση, επιδρά πρώτα στο άλλο και το διαμορφώνει, βρισκόταν στο επίκεντρο της αρχαιοελληνικής σκέψης για πολλούς αιώνες. Οι απόψεις και οι θεωρίες, που διατυπώνονταν εκείνη την περίοδο, διαμόρφωναν σταδιακά το συνολικό φιλοσοφικό προβληματισμό και ολοκλήρωναν τον στοχασμό. Παρότι τελικές και σταθερές απαντήσεις στο δίλημμα δεν δόθηκαν, δεν θα μπορούσαν άλλωστε να δοθούν, έγινε αποδεκτή η συνθετική εκδοχή, εκείνη δηλαδή που αποδέχεται τη διαρκή αλληλεπίδραση μεταξύ ζωής και συνείδησης.

Αυτός ο γενικός προβληματισμός έρχεται να διαμορφώσει τον ειδικότερο προβληματισμό που αναφέρεται στη σχέση μεταξύ τόπου και των ανθρώπων που τον κατοικούν. Και στην ειδική αυτή περίπτωση τα συμπεράσματα τείνουν στην αποδοχή της συνθετικής εκδοχής, δηλαδή των αμοιβαίων επιδράσεων του τόπου και των κατοίκων του. Αυτά ισχύουν ειδικότερα και στη σχέση μεταξύ της Μάνης και των καταγόμενων απ` αυτήν. Με όλα τα ιδιαίτερα στοιχεία που θα παραθέσομε στη συνέχεια.

Έχομε αναφερθεί, σε πολλές ευκαιρίες που μας δόθηκαν, στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του φυσικού χώρου της Μάνης. Τις επιδράσεις των ειδικών γεωφυσικών χαρακτηριστικών της Μάνης στο κλίμα, στις καλλιέργειες και τη διαμόρφωση ιδιαίτερου τρόπου ζωής των κατοίκων. Εκείνα τα χαρακτηριστικά που προσδιορίζονται από την εκτεταμένη και πολλαπλά διερρηγμένη υψηλή οροσειρά του Ταϋγέτου, τα διαδοχικά της επίπεδα που φθάνουν στη θάλασσα που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση, καθώς και τις επιδράσεις της Αφρικανής ηπείρου και ειδικότερα του “κέρατος” της, που βρίσκεται σε κατεύθυνση ανάντη της Μάνης. Αυτά τα χαρακτηριστικά τα θεωρούμε “ειδικά” γιατί σπάνια προκύπτει σε άλλους τόπους ο συνδυασμός τους. Οι κάτοικοι τη Μάνης βρίσκονται κάτω από την επίδρασή τους και προσδιορίζουν απ` αυτά κοινά χαρακτηριστικά ενεργειών και στοχεύσεων στη ζωή τους. Αποτέλεσμα αυτών των επιδράσεων είναι μια εντελώς ιδιαίτερη σχέση της Μάνης και των Μανιατών με τη φύση. Κάτω απ` αυτή την ιδιαίτερη σχέση οι περιοχές της Μάνης (Ανατολική, Δυτική, Μέσα ή Προσηλιακή, Αποσκιαδερή) προσδιορίζονται  εδώ και πολλούς αιώνες με γεωγραφικούς ή φυσικούς όρους. Αυτές οι ονομασίες, που έχουν αφετηρία τη φύση, προσδιορίζουν μια ειδική σημειολογία υψηλού επιπέδου σχέσεων, μεταξύ σημαίνοντος και σημαινόμενου. Γι` αυτό στις περιοχές της Μάνης δεν ταιριάζει άλλος προσδιορισμός, χαμηλότερης σημειολογίας από εκείνον που προσδιορίζει η φύση.

Εκθέτομε τις πιο πάνω απόψεις, γιατί από το 1937 και μετά που το κοντινότερο στην Καλαμάτα τμήμα της Δυτικής Μάνης υπήχθη διοικητικά στο Νομό Μεσσηνίας, άρχισαν να κυκλοφορούν οι όροι Μεσσηνιακή και Λακωνική Μάνη. Αυτές οι εκφράσεις με το χρόνο χρησιμοποιούνται συχνά κυρίως από μη Μανιάτες που διεκπεραιώνουν διοικητικές υποθέσεις της περιοχής μας. Αυτές οι ονομασίες, με το χρόνο, βλέπουν το φως και δημοσιευμένες σε κείμενα ειδήσεων ή ακόμα και ιστορικού χαρακτήρα. Θεωρούμε ότι οι διοικητικοί όροι αυτοί είναι αδόκιμοι για τη Μάνη και ότι έχομε υποχρέωση όλοι οι συνειδητοί Μανιάτες και φιλομανιάτες να καταβάλομε προσπάθεια για να ατονήσουν. Πιστεύομε ότι η επιχειρηματολογία που αναπτύξαμε αποτελεί ισχυρή βάση για πειθώ, εκείνων που χρησιμοποιούν τους όρους αυτούς. Επιπλέον είναι ισχυρή άποψή μας ότι με αφετηρία αυτά τα ιδιαίτερα γεωφυσικά και γεωγραφικά χαρακτηριστικά της περιοχής έγινε δυνατή η ανάπτυξη του ανθρώπινου παράγοντα σε κατευθύνσεις που δημιούργησαν χαρακτηριστικά όπως η ευψυχία, η φιλοπατρία και η πολεμική δεινότητα. Το τελικό αποτέλεσμα των φυσικών επιδράσεων στη ζωή και ειδικότερα στον ανθρώπινο παράγοντα ήταν ο ιδιότυπος μανιάτικος πολιτισμός.

Εκτός από αυτό τη διατήρηση των γεωγραφικών ή φυσικών όρων ως επιθετικών προσδιορισμών στην έννοια της Μάνης, συνηγορεί και ένας ακόμα παράγοντας Οι πολιτικές κατευθύνσεις  που διαμορφώνονται στους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης ευνοούν την ενίσχυση των ιδιοχαρακτηριστικών ομογενών περιοχών, όπως η δική μας. Αυτά τα  χαρακτηριστικά ονομάζονται “πολιτισμικός πλούτος” της Ευρώπης. Και αυτό γιατί σ` αυτού του είδους τις περιοχές εμφανίζονται αυθεντικά όψεις του μακραίωνα Ευρωπαϊκού πολιτισμού, που η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρεί υποχρέωσή της με τις πολιτικές που επιλέγει, να τον διατηρήσει και να τον προεκτείνει στο μέλλον. Είναι τιμή μας ότι μεταξύ τους συγκαταλέγει και τη Μάνη. Αυτονόητο είναι ότι τη θέλει εμπλουτισμένη με γεωγραφικού και φυσικού και όχι με διοικητικού χαρακτήρα όρους…

_____________________

O MANIATIKOΣ OΔIKOΣ ΔAKTYΛIOΣ (Μάιος 2005)

Χρειάστηκε να περάσουν αρκετές δεκαετίες, από τότε που άλλες περιοχές της χώρας κατάφεραν να έχουν αξιοπρεπή οδική σύνδεση, για να γίνει πραγματικότητα η οδική σύνδεση των περιοχών της Μάνης. Στη Δυτική Μάνη, το τελευταίο κομμάτι που συνδέει  οδικά  τους γειτονικούς Δήμους Λεύκτρου και Οιτύλου κατασκευάστηκε περίπου δύο δεκαετίες μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο! Υπάρχουν ακόμα μέχρι σήμερα όμορες περιοχές οδικά ασύνδετες, γιατί έχουν παραμεληθεί οι δευτερεύουσες οδικές συνδέσεις. Είναι γεγονός ότι δύο  λόγοι, η αποκατάσταση οδικής σύνδεσης μεταξύ των περιοχών της Μάνης και η απόκτηση ιδιόκτητου αυτοκινήτου από τις περισσότερες οικογένειες, αποκατάστησαν τις προσωπικές επαφές μεταξύ των κατοίκων. Επαφές που είχαν διακοπεί κατά τη σύγχρονη περίοδο, δεδομένου ότι η αποσπασματική συγκοινωνία μέσω θαλάσσης δεν μπορούσε να διατηρήσει τους στενούς δεσμούς που είχαν διαμορφωθεί κατά τους κοινούς πολεμικούς αγώνες των ηρωικών χρόνων.

Φθάσαμε και στη σύγχρονη περίοδο, που χαρακτηρίζεται από την πολυκινητικότητα προσώπων, εμπορευμάτων και ιδεών. Η Μάνη, όπως φαίνεται από τις εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών, έλκει επισκέπτες και διαμορφώνει δυνατότητες για ενίσχυση των εισοδημάτων των κατοίκων που οδηγείι σε οικονομική αυτάρκεια και ευημερία. Για να γίνει αυτό πραγματικότητα χρειάζεται πρώτα – πρώτα ομοψυχία των εκπροσώπων της και η διαμόρφωση κοινά αποδεκτού πλαισίου ενεργειών. Γιατί μόνον έτσι, όταν οι ενέργειες και οι επιδιώξεις προωθούν κοινά αποδεκτούς  στόχους, παράγουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα και ενισχύουν την ανάπτυξη ολόκληρης της περιοχής.

Από την εισαγωγή που προηγήθηκε προβάλλει αυτονόητα, ως πρώτη ανάγκη, η διαμόρφωση δυνατοτήτων εύκολης πρόσβασης για εκείνους που επιθυμούν να επισκεφθούν οποιαδήποτε περιοχή ή οικισμό της Μάνης. Αυτό οδηγεί στην ανάγκη σοβαρών βελτιώσεων του κεντρικού οδικού άξονα που διασχίζει τη Μάνη. Αυτόν που εμείς τον χαρακτηρίζομε μανιάτικο οδικό δακτύλιο, δηλαδή τον οδικό άξονα Καλαμάτα – Καρδαμύλη – Αρεόπολη -Γύθειο. Επειδή το πετρώδες, στο μεγαλύτερο μέρος της έκτασής της,  έδαφος της Μάνης απαιτεί σημαντικές χρηματοδοτήσεις για εργασίες διανοίξεων και οδικών βελτιώσεων, η προώθηση των στοχεύσεων και επιδιώξεων, ιδιαίτερα γι` αυτής της κατηγορίας έργα, είναι αναγκαίο να γίνεται με προγραμματισμό, συναντιλήψεις και βήμα – βήμα διαμόρφωση των αιτημάτων. Μέσω μιάς τέτοιας διαδικασίας προτάθηκαν κατά την προηγούμενη δεκαετία και εντάχθηκαν στο Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, ειδικότερα στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Πελοποννήσου, έργα για δύο τμήματα του μανιάτικου δακτυλίου: Η παράκαμψη του Γυθείου στο ανατολικό τμήμα του και οι βελτιώσεις στο τμήμα Σωτηριάνικα – Σταυροπήγιο στο δυτικό τμήμα του. Παρότι βρισκόμαστε στην τελευταία φάση του χρονικού ορίζοντα εξέλιξης του Γ’ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης (2002 – 2007) τα προενταγμένα αυτά έργα διατηρούν ακόμα την πρόθεση προ-. Και οι πιθανότητες να φθάσουν σε φάση υλοποίησης είναι ιδιαίτερα περιορισμένες. Υπάρχουν ίσως πολλές αιτίες γι` αυτή την εξέλιξη. Η μια, ίσως, είναι ότι οι αιρετοί της μανιάτικης αυτοδιοίκησης δεν έχουν συνειδητοποιήσει την αναπτυξιακή δυναμική, που μπορεί να δημιουργηθεί, για όλες της περιοχές της Μάνης, από τον μανιάτικο οδικό άξονα. Μια δεύτερη, ίσως, είναι ότι οι αιρετοί δίνουν μεγαλύτερη σημασία και βάζουν σε προτεραιότητα τα μικρότερα έργα που αφορούν αποκλειστικά τις εδαφικές τους περιοχές. Μια τρίτη μπορεί να είναι ότι δεν έχουν καταφέρει να διαμορφώσουν επίπεδο δυναμικών ισορροπιών στο εσωτερικό των νομαρχιακών συσχετισμών που να τους δίνει τη δυνατότητα επιτυχούς προώθησης των έργων γενικότερου μανιάτικου ενδιαφέροντος. Όποιος λόγος όμως και να υπάρχει, απ` αυτούς που αναφέρθηκαν ή άλλος,  νομίζομε ότι είναι ανάγκη και ώρα να προβληματιστούμε όλοι και να εστιάσομε την προσοχή και τις προσπάθειές μας, ώστε να προγραμματισθεί η βελτίωση του μανιάτικου οδικού δακτυλίου και τα απαραίτητα έργα να υλοποιηθούν σε λογικό χρονικό ορίζοντα. Και, επειδή οι χρηματοδοτήσεις από εθνικούς πόρους είναι περιορισμένες και οι μανιάτικες επιδιώξεις δεν μπαίνουν, συνήθως, σε προτεραιότητα, θα πρέπει οι ενέργειες να στραφούν στις Κοινοτικές χρηματοδοτήσεις. Η κοινή προσπάθεια να διασωθούν τα προγραμματισμένα για το Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης έργα είναι η πρώτη επιδίωξη. Όσο δύσκολες και να είναι οι καταστάσεις που έχουν ήδη δημιουργηθεί η μανιάτικη ευψυχία μπορεί να τις ανατρέψει. Οι συντονισμένες ενέργειες  για να ενταχθούν στον προγραμματισμό του Δ’ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης σημαντικές χρηματοδοτήσεις για βελτιώσεις σε δύο τουλάχιστο τμήματα του μανιάτικου δακτυλίου, είναι αναγκαίο να αποτελεί  τη δεύτερη κοινή επιδίωξη.

Ήλθε η ώρα που η επίκληση της πολεμικής δεινότητας και του ηρωισμού των προγόνων μας δεν θα αποτελεί κούφια έπαρση, αλλά αναγωγή στις νέες συνθήκες με προσδιορισμένες στοχεύσεις. Ο ηρωισμός, και στον πόλεμο και στην ειρήνη, έχει κοινές ρίζες και επιδιώξεις: τη φιλοπατρία και τη βελτίωση των όρων διαβίωσης. Αυτά ίσχυαν τότε, ισχύουν και τώρα.

___________________

O ΠPOΓPAMMATIΣMOΣ TΩN OΔIKΩN EPΓΩN ΣTHN ΠEΛOΠONNHΣO KAI H ΠEPIOXH MAΣ (Ιούνιος 2005)

“Με τα έργα που ακολουθούν, και για τα οποία ανακοινώνεται δεσμευτικός προγραμματισμός της κυβέρνησης,  η Περιφέρεια Πελοποννήσου θα βγει από την απομόνωση και θα πάρει το δρόμο για τη γρήγορη ανάπτυξή της”, είπε ο Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ  Γ.  Σουφλιάς, ανακοινώνοντας, σε συσκέψεις που συγκάλεσε στην Τρίπολη και την Καλαμάτα τον περασμένο μήνα, το σχεδιασμό του Υπουργείου του για τους οδικούς άξονες στην Περιφέρειά μας.

Μέχρι το 2010 θα έχει ολοκληρωθεί η διαδρομή από την Τρίπολη μέχρι την Καλαμάτα, αλλά και παράκαμψή της από τη Μεγαλόπολη προς τη Σπάρτη, καθώς και η επέκτασή της από την περιοχή Τσακώνας ως την Πάτρα. Παράλληλα, αναμένεται να ολοκληρωθούν ως το τέλος του 2008 στο τμήμα Παραδείσια – Τσακώνα, το οποίο καταστράφηκε πριν μερικά χρόνια από κατολισθήσεις, αφού η οριστική μελέτη προβλέπει να κατασκευασθούν δύο μεγάλες γέφυρες 390 και 470 μέτρων και δύο μικρότερες, 160 μέτρων η καθεμιά, ενώ το ίδιο διάστημα προβλέπεται να ανοίξει η δεύτερη σήραγγα του Αρτεμισίου, συντομεύοντας το ταξίδι προς την Καλαμάτα κατά μια περίπου ώρα.

Ασφαλώς, ο προγραμματισμός αυτός για τα μεγάλα οδικά έργα που θα εκτελεσθούν με ιδιωτικά κεφάλαια μέσω συμβάσεων παραχώρησης και έναντι πληρωμής διοδίων από τους διερχόμενους, δεν αναφέρεται άμεσα στην περιοχή μας. Όμως τα έργα αυτά έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί η πραγματοποίησή τους οδηγεί σε μεγάλη χρονική συντόμευση της διαδρομής προς τη Μάνη, τόσο από την πρωτεύουσα όσο και από τις δυτικές εισόδους της χώρας. Μ` αυτό τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα, στους πολυπληθείς συμπατριώτες μας που δραστηριοποιούνται στην Αττική και στη λοιπή χώρα, για συχνότερες επικοινωνίες με την πατρώα γη. Ταυτόχρονα η υλοποίηση αυτού του προγράμματος, φέρνει κοντύτερα στη Μάνη τους πολυάριθμους θαυμαστές της φύσης και του πολιτισμού της, που κατευθύνονται σ` αυτήν οδικά. Για το λόγο αυτό οι εξαγγελίες θεωρούνται θετικές, δεδομένου μάλιστα ότι συνοδεύονται με αναλυτικότατο σχεδιασμό, που εξασφαλίζει ολόκληρο το χρονοδιάγραμμα από τη δημοπράτηση ως την εκτέλεση, ενώ ταυτόχρονα εμπεριέχει ως δεδομένο το στοιχείο της οικονομικής συμμετοχής του δημοσίου.

Στις συσκέψεις στις οποίες αναφερθήκαμε, ιδιαίτερα σ` εκείνη που πραγματοποιήθηκε στην Καλαμάτα, κατατέθηκαν προτάσεις και για το λοιπό, εκτός των εθνικών οδών, οδικό δίκτυο. Πολύ φυσιολογικό δεδομένου ότι η λογική κατασκευής δρόμων που παρέχουν γρηγοράδα και ασφάλεια δεν μπορεί να περιορίζεται στην ανώτερη κατηγορία. Θα πρέπει, σε αναλογικό βαθμό να προσδιορίζεται σ` ολόκληρο το πλέγμα τους. Στη σύσκεψη αυτή ειπώθηκαν πολλά και έγιναν συζητήσεις για αρκετούς δρόμους της Μεσσηνίας. Δυστυχώς, όπως μας πληροφορεί συμπατριώτης μας που παραβρέθηκε στη σύσκεψη, κανένας δεν πρόβαλε την ανάγκη για βελτίωση του Μανιάτικου δρόμου, Καλαμάτα – Καρδαμύλη – Αρεόπολη – Γύθειο. Και όταν ο ίδιος το έθεσε κατεβαίνοντας δίπλα στον Υπουργό με τη λήξη της σύσκεψης, αυτός του απάντησε ότι αν του υποβληθούν προτάσεις θα τις εξετάσει…

Τα γεγονότα που περιγράφονται πιο πάνω οδηγούν συνειρμικά σε έναν άλλο τρόπο αντιμετώπισης των θεμάτων της Μάνης. Αυτόν που είχε διαμορφωθεί κατά την προηγούμενη δεκαετία, παρότι τότε η τοπική αυτοδιοίκηση ήταν κατακερματισμένη σε δεκάδες μικρούς οργανισμούς και οι μεταξύ τους επαφές γινόντουσαν μέσω των πολυπληθών διοικητικών συμβουλίων των αναπτυξιακών τους Συνδέσμων. Τότε είχε κατατεθεί τεκμηριωμένη πρόταση στους συμπατριώτες μας Νομάρχες Λακωνίας Γρηγόρη Αποστολάκο και Μεσσηνίας Παναγιώτη Φωτέα για αναβάθμιση της κατηγορίας του μανιάτικου δρόμου, από την Καλαμάτα μέχρι το Γύθειο. Οι συναντήσεις που είχαν μαζί τους οι επιτροπές έγιναν σε θετικό κλίμα και είχε αρχίσει αλληλογραφία με τις περιφερειακές υπηρεσίες δημοσίων έργων, ώστε να υποβληθούν θετικές υπηρεσιακές απόψεις επί του αιτήματος. Δυστυχώς η απώλεια του Νομάρχη Φωτέα σταμάτησε την εξέλιξη. Και δυστυχώς μετά το 1998 δεν ανακινήθηκε πάλι το θέμα. Η πρόταση είχε τεκμηριωμένη βάση γιατί, με την αποδοχή και υλοποίησή της, το εθνικό δίκτυο θα αποκτούσε ολοκληρωμένη, κλειστή, διαδρομή. Ταυτόχρονα οι όποιες προβλέψεις για έργα θα αποτελούσαν αντικείμενο και αρμοδιότητα του ΥΠΕΧΩΔΕ και όχι κατώτερων βαθμίδων διοίκησης (Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, Δήμοι), που έχουν περιορισμένους οικονομικούς πόρους και συσσωρευμένα αιτήματα για έργα.

Έτσι ή αλλιώς όμως, οι ρωμαλέες αποφάσεις για οδικά έργα στην ευρύτερη περιοχή, που εξαγγέλθηκαν, θα πρέπει να μας αφυπνίσουν όλους και ιδιαίτερα τους αιρετούς της αυτοδιοίκησης στη Μάνη. Για να μπορέσομε έτσι με τη συμπαράσταση των συμπατριωτών μας του λεκανοπεδίου να προβάλλομε τα δίκαια αιτήματά μας για το βασικό μανιάτικο οδικό δίκτυο, ώστε να μπουν και αυτά σε ένα μεσοπρόθεσμο χρονικό προγραμματισμό υλοποίησης. Απαραίτητη προϋπόθεση για να υπάρξει αίσια έκβαση στις υποθέσεις αυτές, αποτελεί η τοπική συνεργασία και οι τεκμηριωμένες προτάσεις. Ας ελπίσομε ότι, έστω και με μακροχρόνια καθυστέρηση, αυτό θα γίνει κοινή συνείδηση, σε όλους και ιδιαίτερα στους τοπικούς εκπροσώπους.

______________________

YΛIKOΣ KAI AΫΛOΣ ΠOΛITIΣMOΣ (Αύγουστος 2005)

Για τον προβληματισμό που ακολουθεί πήρα αφορμή από την πολύ μικρή συμμετοχή προσώπων στην πρόσφατη (Τετάρτη 22 Ιουνίου) εκδήλωση για την επέτειο της μάχης της Βέργας. Οι εκδηλώσεις αυτού του είδους φρεσκάρουν τη μνήμη και εμπλουτίζουν τη σκέψη με ποιότητα, συνδέοντας συνειρμικά το ειρηνικό σήμερα με το αβέβαιο του παρελθόντος και τους τρόπους που αντιμετωπίστηκε με επιτυχία κάθε φορά. Συνδέουν, ταυτόχρονα, αλλά και αντιπαραθέτουν τη συνειδητή και συντονισμένη προσπάθεια που προκύπτει όταν εμφανίζεται  κίνδυνος για τη ζωή, την περιουσία και τη διαβίωση, με τη νωθρότητα της σύγχρονης πλαδαρής καθημερινότητας.

Σε τελευταία ανάλυση και η μία και η άλλη εποχή δημιουργεί στοιχεία πολιτισμού. Με τον τελευταίο όρο εννοώ στοιχεία ποσοτικο – ποιοτικών μεταβολών στη ζωή, που σε τελευταία – τελευταία ανάλυση μετατρέπονται σε μονάδες ευχαρίστησης. Η προσωπική μου άποψη για το ποιό είδος πολιτισμού επιλέγω, η καλύτερα για το ποια αναλογία μεταξύ τους είναι για μένα αρμονικότερη, νομίζω ότι προκύπτει απ` αυτή την εισαγωγή. Ας δούμε όμως πιο αναλυτικά το θέμα.

Άϋλο πολιτισμό ορίζω εκείνον που προέρχεται με άμεσο τρόπο από τις ιδέες, ενώ υλικό εκείνον που προκύπτει από αξιοποίηση σε τεχνικές εφαρμογές εφευρέσεων και ανακαλύψεων. Στην πρώτη περίπτωση τα στοιχεία του πολιτισμού έχουν περισσότερο θεωρητικό χαρακτήρα, ενώ στη δεύτερη το πρακτικό μέρος, το άμεσα ωφελιμιστικό στην καθημερινότητά μας, είναι συντριπτικά πλειοψηφικό. Στην πρώτη περίπτωση η πρόοδος του πολιτισμού συνοδεύεται από αφομοίωση των νέων στοιχείων και των χαρακτηριστικών τους, ενώ στη δεύτερη περίπτωση η αξιοποίηση των νέων στοιχείων γίνεται με τρόπο μηχανιστικό, χωρίς, πολλές φορές, στοιχειώδη γνώση της θεωρητικής τους βάσης. Για να μην κουράζω με περισσότερα θεωρητικά στοιχεία, θα επιχειρήσω, από μια διαχρονική εξέταση, να υπογραμμίσω τις διαφορές ανάμεσα στις δύο μορφές πολιτισμού.

Ασφαλώς ο πολιτισμός στην αρχαία Ελλάδα, ειδικότερα στην αρχαία Αθήνα, μπορεί να καταταχθεί στην πρώτη κατηγορία. Και αυτό με βάση το δεδομένο ότι δεν άντεξε στην πρόκληση που είχε τεθεί εκείνη την εποχή, δηλαδή την παγκοσμιοποίησή του. Αυτό έγινε ασφαλώς γιατί η θεωρητική του βάση, οι ιδέες του, δεν ήταν συμβατές με μεγάλο εύρος κοινωνικού τοπίου, που ήταν αναγκαίο για μια επιτυχή παγκοσμιοποίηση. Αντίθετα αυτό κατέστη δυνατό σε ένα βαθμό κατά τη μακεδονική επέκταση και ολοκληρωτικά κατά τη ρωμαϊκή κυριαρχία. Στην πρώτη περίπτωση προέκυψε περιορισμένη διάρκεια γιατί το έκτακτο γεγονός του θανάτου του Μεγαλέξανδρου δεν επέτρεψε την πλήρη τεχνικοποίηση των μεθόδων στρατιωτικής και πολιτικής διοίκησης. Στη δεύτερη περίπτωση, δεδομένου ότι οι εδαφικές επεκτάσεις ήταν σταδιακές, ο πολιτισμός των κυρίαρχων αφομοίωνε συνεχώς τα νέα στοιχεία που προέκυπταν επεκτείνοντας έτσι και τη χρονική του διάρκεια.

Χρειάστηκαν πολλοί αιώνες στην ανθρωπότητα για να οδηγηθεί από την αποδόμηση της θεωρητικής σκέψης και του κόσμου των ιδεών, που δημιούργησαν οι προτεραιότητες της τότε παγκοσμιοποιημένης ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, στην Αναγέννηση και την «έκρηξη» της επιστημονικής σκέψης που τη συνόδεψε. Η κατάλυση της Δυτικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από νέες φυλές και η διαμόρφωση νέων κρατικών οντοτήτων επέτρεψε την επανάκαμψη στη θεωρητική σκέψη και έδωσε έτσι νέα ώθηση στον άϋλο πολιτισμό. Η συστηματοποίηση, ταξινόμηση, κατάταξη και αξιολόγηση των ιδεών για κάθε θέμα, που αποτέλεσαν τις κύριες επιδιώξεις του σχολαστικισμού, επέτρεψαν να δοθεί το έναυσμα για την αναγέννηση της σκέψης και την όδευσή της σε νέες κατευθύνσεις. Μπορώ, με ιδιαίτερη επιφύλαξη, να διατυπώσω τη γνώμη ότι η πρώτη ταχύτητα αυτής της αναγέννησης έχει ήδη κοπάσει, ενώ τα στοιχεία για μια καθολική παγκοσμιοποίηση δεν είναι ακόμα επαρκή. Οι διαπιστώσεις αυτές αποτελούν χαρακτηριστικά των μεταβατικών περιόδων, που είναι οι πιο κρίσιμες στην πορεία του πολιτισμού, δεδομένου ότι δεν έχουν κριθεί οι τελικές κατευθύνσεις της πορείας του.

Για τους λόγους που προαναφέρθηκαν πιστεύω ότι χρειάζεται στον καθένα μας εσωτερική αναζήτηση. Για να μπορέσει να οδηγηθεί σε απαντήσεις για κρίσιμα ερωτήματα, όπως: αποτελεί κυρίαρχο στοιχείο στη ζωής μας η απόλαυση της καθημερινότητας; Πόσο συνδέονται οι ατομικοί μας στόχοι με ευρύτερα κοινωνικούς; Στη λήψη των αποφάσεών μας έχομε συνεκτιμήσει τα στοιχεία πολιτισμού που παραλάβαμε από προηγούμενες γενιές; Έχομε προβληματιστεί πως «θησαυρίστηκαν» αυτά τα στοιχεία για να φθάσουν ως τις ημέρες μας; Αναρωτιόμαστε πως θα «δέσομε» την ατομική μας δράση για να αφήσομε και μεις κάτι όταν θα έχομε φύγει από τη ζωή;

Στην πατρίδα μας τη Μάνη τα κρίσιμα αυτά ερωτήματα προβάλλουν με μεγαλύτερη ακόμα κρισιμότητα. Λόγω της πολεμικότητας που χαρακτήριζε τους προγόνους μας τα κρίσιμα θέματα πολιτισμού έπονταν. Προείχε η εξασφάλιση από την αβεβαιότητα για τη ζωή και η εξασφάλιση  στοιχειωδών προϋποθέσεων διαβίωσης. Γι` αυτό στη Μάνη όλες οι μεταβολές έρχονταν καθυστερημένα. Έτσι κινιόταν η ζωή μέχρι πριν λίγες δεκαετίες  οπότε κάτω από τους νέους οικονομικούς όρους η κλειστή πολεμική κοινωνία «άνοιξε» διάπλατα. Και μεις οι Μανιάτες βρισκόμαστε μπροστά σε νέες συνθήκες, αναγκασμένοι για να μπορέσομε να παρακολουθήσομε το μέλλον να αφομοιώσομε πολύ περισσότερα στοιχεία από τις άλλες κοινωνίες. Η ελπίδα ότι και πάλι θα τα καταφέρομε είναι βάσιμη.

_____________________________

XPEIAZETAI H MANH EΞΩTEPIKH «ΠPOΣTAΣIA»; (Σεπτέμβριος 2005)

Η ανάπτυξη της Μάνης γίνεται με γρήγορους ρυθμούς τις τελευταίες δεκαετίες. Οι αφετηρίες της έχουν παρουσιαστεί στους αναγνώστες μας πολλές φορές και με πολλούς τρόπους. Εκείνο που είναι το ζητούμενο είναι η διατήρησή της, αλλά και, αν είναι δυνατό, η αύξηση των ρυθμών της. Η ανάπτυξη συνδυάζεται άμεσα με επενδύσεις και κατασκευές επί του εδάφους. Το που και πόσο έδαφος μπορεί να διατεθεί για κατασκευές ασφαλώς αποτελεί θέμα για επεξεργασία. Αρκεί μόνον η αφετηρία προσέγγισής του να είναι αυτό που προαναφέρθηκε: η διατήρηση της ανάπτυξης και η αύξηση των ρυθμών της.

Ο πρόλογος γράφτηκε με αφορμή τη συζήτηση στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο  επί αιτήματος υποψήφιων επενδυτών για κατασκευή ξενοδοχειακών μονάδων στον κόλπο του Οιτύλου και τη διατύπωση, κατά τη συζήτηση, απόψεων  για «προστασία» της Μάνης. Ασφαλώς, χρειάζεται να διαμορφώνεται αρμονική σχέση ανάμεσα στο φυσικό περιβάλλον, το οικιστικό περιβάλλον που διαμορφώθηκε κατά τους προηγούμενους χρόνους και τις νέες κατασκευές. Το ζητούμενο είναι το σημείο αυτής της ισορροπίας, αλλά και το ποιος την καθορίζει. Κυρίαρχο στοιχείο γι` αυτούς τους καθορισμούς αποτελεί η δικαιοσύνη, αλλά αναγκαία προϋπόθεση για την εφαρμογή της αποτελεί η ισχύς. Εξηγούμαστε: η δικαιοσύνη επιβάλλει να μη χαθεί η αξία των κτημάτων. Το επιβάλλει γιατί η ιδιοκτησία προστατεύεται από το Σύνταγμα της χώρας. Ειδικότερα στο  ‘Αρθρο 17 αναφέρεται:  H ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Kράτους, τα δικαιώματα όμως που απορρέουν από αυτή δεν μπορούν να ασκούνται σε βάρος του γενικού συμφέροντος. Από τη διατύπωση του άρθρου οδηγούμαστε στην ανάγκη προσδιορισμού της έννοιας του γενικού συμφέροντος. Θεωρούμε ότι δεν αντιβαίνει στο γενικό συμφέρον η δυνατότητα του κάθε ιδιοκτήτη μανιάτικης γης να αξιοποιήσει το κτήμα του, κατασκευάζοντας μια ξενοδοχειακή μονάδα από την οποία να μπορεί να βιοπορίζεται. Η περιβαλλοντική μελέτη που θα συνταχθεί, ασφαλώς θα απαιτείται να αποδεικνύει την αρμονική σχέση της νέας κατασκευής με το φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής.

Τα προβλήματα στην περιοχή της Μάνης, ιδιαίτερα στο τμήμα της που ανήκει διοικητικά στη Λακωνία, έχουν αφετηρία το χαρακτηρισμό, κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 70, δεκάδων οικισμών της ως παραδοσιακών,. Η ενέργεια αυτή θα μπορούσε κατ` αρχήν να θεωρηθεί θετική. Αρκεί να συνοδευόταν από μέτρα ανάδειξης της φυσιογνωμίας των οικισμών αφ` ενός και διεύρυνσης του οικιστικού τους χώρου, αφετέρου. Δυστυχώς, τέσσερις δεκαετίες μετά, τίποτα δεν έχει γίνει προς αυτή την κατεύθυνση. Έτσι έμειναν οι αρνητικότητες. Δηλαδή δυσχέρειες και οικονομική επιβάρυνση στις επισκευές των κτισμάτων και περιορισμοί στη δόμηση έξω από τα όρια των οικισμών. Από την παρουσίαση αυτή προκύπτει απ` ευθείας η δυσμενής κατάσταση που έχει διαμορφωθεί για τους ιδιοκτήτες. Το ζητούμενο για την καταπολέμηση αυτής της δυσμένειας είναι η διαμόρφωση συνθηκών ισχύος. Γιατί μόνον έτσι θα γίνουν κατανοητά τα ζητήματα που προκύπτουν. Ασφαλώς η ισχύς ανάγεται και σε πολιτικό, αλλά και σε αυτοδιοικητικό επίπεδο, καθώς και σε επίπεδο επαγγελματικών ομάδων.

Τα θέματα της ανάπτυξης, λόγω και της ισχυρής οικονομικής πτυχής τους, διαμορφώνουν ευρύ πλαίσιο συγκλίσεων. Γι` αυτό θεωρούμε ότι μπορούν να προωθηθούν με αποτελεσματικότητα, παρά τα μειονεκτήματά μας, λόγω του μικρού πληθυσμού της Μάνης, της διοικητικής υπαγωγής της σε δύο Νομούς και του ασυντόνιστου των Δήμων της. Οι επαγγελματο – βιοτεχνικές ομάδες αρχίζουν να αποκτούν ουσιαστική οντότητα, να στελεχώνονται από προικισμένους επιχειρηματίες και να διαμορφώνουν πλαίσια επικοινωνίας με τους αποφασιστικούς μηχανισμούς της διοίκησης και της πολιτικής. Γι` αυτό τα θέματα ανάπτυξης θα βρίσκουν ολοένα και νέους διαύλους για την προώθησή τους και την εξεύρεση αρμονικών λύσεων με τη συνεκτίμηση όλων των ουσιαστικών παραγόντων που συνυφαίνονται στο εσωτερικό τους, ως στοιχεία τους. Κατά πάσα πιθανότητα αυτές οι δραστηριοποιήσεις, που έχουν ως αφετηρία την αντιμετώπιση της αυξημένης ζήτησης σε γη που υπάρχει στην περιοχή μας, θα διαμορφώνουν συμπληρωματικές δυναμικές δραστηριοποιώντας και άλλες ομάδες που θα ωφεληθούν από την ικανοποίηση της ζήτησης, μέσω της επέκτασης των κατασκευών και της λειτουργίας μονάδων παροχής ξενοδοχειακών υπηρεσιών. Αυτή η θετική εξέλιξη, θα φέρει, με τη σειρά της, μηνύματα και σε αυτοδιοικητικό και σε πολιτικό επίπεδο. Έτσι τελικά θα φθάσουν μέχρι το αποφασιστικό επίπεδο οι θέσεις και οι απόψεις των Μανιατών για τα ζητήματα ανάπτυξης της περιοχής μας. Για να μπορούν να πουν τελικά τις αυτονόητες κουβέντες που αναφέρθηκαν στην αρχή και να προκύψουν έτσι λύσεις με τον προσδιορισμό της αρμονικής σχέσης ανάμεσα στο φυσικό περιβάλλον, το οικιστικό περιβάλλον που διαμορφώθηκε κατά τους προηγούμενους χρόνους και τις νέες κατασκευές, με προάσπιση ταυτόχρονα της ιδιοκτησίας των Μανιατών στη γη τους.

_______________________

7 XPONIA «KAΠOΔIΣTPIAKOI» ΔHMOI: ΣYMΠEPAΣMATA KAI ΠPOOΠTIKEΣ (Ιούλιος 2005)

Κλείνουν 7 χρόνια από τον Οκτώβρη του 1998 που έγιναν οι πρώτες εκλογές στους Δήμους μετά τις συνενώσεις του σχεδίου «Ιω. Καποδίστριας» που προώθησε η τότε ηγεσία του Υπουργείου Εσωτερικών. Κοντά στο τελευταίο έτος της δεύτερης δημοτικής θητείας μετά την εφαρμογή των συνενώσεων,  διαμορφώνονται συνθήκες ωριμότητας για την εξαγωγή συμπερασμάτων, αλλά και τη διατύπωση απόψεων για τις προοπτικές του μέλλοντος.

Είναι βέβαιο ότι η εξέλιξη δικαίωσε τη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών, που είχε και τότε δεχθεί με ικανοποίηση αυτό το μέτρο. Είναι βέβαιο ότι, και στη χειρότερη περίπτωση εφαρμογής του Σχεδίου «Ιω. Καποδίστριας», τα αποτελέσματα ήταν πολύ καλύτερα από εκείνα που θα προέκυπταν με τη διατήρηση του προηγούμενου καθεστώτος. Είναι ταυτόχρονα βέβαιο ότι η επίδραση βραχυχρόνιων πολιτικών σκοπιμοτήτων τροποποίησε τον αρχικό σχεδιασμό και έτσι δημιουργήθηκαν πολύ περισσότεροι Δήμοι από εκείνους που πρόβλεπε το αρχικό σχέδιο, ενώ από την άλλη μεριά  σχηματίσθηκαν και λίγοι Δήμοι με τεράστια εδαφικά και πληθυσμιακά μεγέθη, γεγονός που τους δημιουργεί έντονα προβλήματα λειτουργικότητά τους. Αυτά όμως είναι τα δευτερότερα μειονεκτήματα που προκύπτουν από την εφαρμογή του σχεδίου «Ιω. Καποδίστριας».

Είναι ομολογημένο ότι οι νέοι Δήμοι έχουν πετύχει, συγκριτικά με την προϋπάρχουσα κατάσταση, τόσο σε επίπεδο αποτελεσματικότητας όσο και σε επίπεδο προγραμματισμού και δυνατοτήτων διεκδίκησης σε πολιτικό επίπεδο. Παραθέτομε στη συνέχεια την αιτιολογική βάση αυτών των διαπιστώσεών μας.

Κατά μέσο όρο οι προϋπολογισμοί και οι εκταμιεύσεις στους νέους Δήμους αναφέρονται σε ποσά δεκαπλάσιου ύψους από εκείνα διαχειρίζονταν τα προϋπάρχοντα αυτοδιοικητικά μορφώματα. Η διάθεσή αυτών των ποσών σε παραγωγικές χρήσεις, μετά από συζήτηση σε αντιπροσωπευτικά δημοτικά συμβούλια, οδηγεί σαφώς σε έργα και εργασίες μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας από εκείνες που προωθούνταν με την προϋπάρχουσα κατάσταση. Η εκτέλεση των έργων και των εργασιών με ενιαία λογική στο εσωτερικό του Δήμου, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα συντονισμού των διοικητικών, οικονομικών και τεχνικών υπηρεσιών, προκαλεί μια ακόμα συνιστώσα αποτελεσματικότητας.

Ήταν «οικτρό» το θέαμα των Κοινοταρχών πρό του 1998. Τότε που συνωθούνταν στον προθάλαμο των Νομαρχών εκλιπαρώντας για ένα ελάχιστο ποσό προκειμένου να ισοσκελίσουν τους προϋπολογισμούς τους ή να εκτελέσουν ένα μικρό έργο στοιχειώδους ανάγκης των δημοτών τους. Η αύξηση του μεγέθους των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης οδήγησε και σε αύξηση της επιρροής των εκπροσώπων τους στα πλαίσια του Νομού αλλά και γενικότερα. Στην τρέχουσα περίοδο, για τις περισσότερες περιπτώσεις, οι Δήμοι αποτελούν ισότιμους εταίρους στις συζητήσεις για  κατανομή πιστώσεων και στον προγραμματισμό έργων. Δημιουργείται έτσι ένα θετικό στοιχείο αφετηρίας, που μπορεί να μεγιστοποιηθεί με τη αξιόπιστη διαχείριση των ποσών που κατανέμονται, σε κάθε περίπτωση. Με τον πληθυσμό που κατά μέσο όρο ξεπερνά τους 5000 κατοίκους οι Δήμοι μπορούν να λειτουργούν αξιοπρεπώς και σε πολιτικό επίπεδο, συνδέοντας για κρίσιμα θέματα την τοπική διεκδίκηση με την άσκηση πολιτικής πίεσης.

Ασφαλώς προκύπτει πρόβλημα αποτελεσματικότητας για τους μικρούς Δήμους, εκείνους δηλαδή που έχουν πληθυσμό μικρότερο από τους 5000 κατοίκους και σχετικά μικρή εδαφική περιοχή. Καλό είναι, το μέλλον τους, να αποτελέσει θέμα ευρείας συζήτησης στο εσωτερικό τους, μετά από προβολή και σύγκριση αποτελεσμάτων ιδιαίτερα σε σχέση με γειτονικούς Δήμους μεγαλύτερου μεγέθους. Από τη συζήτηση και τη σύγκριση ασφαλώς θα εξαχθούν συμπεράσματα και θα δημιουργηθεί ωριμότητα σκέψης για αποφάσεις. Η μη εφαρμογή του Νόμου για τις Συμπολιτείες μεταξύ Δήμων, παρόλη την ευνοϊκή διάθεση που δημιουργήθηκε μετά τη θεσμοθέτησή του, δημιούργησε στασιμότητα στην προοπτική εσωτερικού διαλόγου με σκοπό τη διαμόρφωση κοινών δράσεων μεταξύ των Δήμων – μελών των Συμπολιτειών, τόσο για τρέχοντα θέματα κοινού ενδιαφέροντος, όσο και για αναπτυξιακά θέματα που αναφέρονται σε κοινή μελλοντική τους πορεία.

Στην πατρίδα μας τη Μάνη έχουν προκύψει μετά το 1998,  με την απογραφή του 2001, τρεις Δήμοι με πληθυσμό πάνω από 5000 κατοίκους (Γυθείου, Λεύκτρου, Οιτύλου) και δύο με πληθυσμό μικρότερο (Αβίας, Ανατολικής Μάνης), καθώς και ο γειτονικός Δήμος Σμύνου, με κυρίαρχη τη Μανιάτικη συνείδηση μεταξύ των κατοίκων τους. Τα κρίσιμα θέματα που μπορούν να συζητηθούν στο μέλλον είναι η ωριμότητα για μια Μανιάτικη Συμπολιτεία, αλλά και άλλες δυνατότητες για στενότερες συνεργασίες που μπορεί να αρχίζουν από κοινή διαχείριση των σκουπιδιών και να φθάνουν μέχρι συνενώσεις. Δυστυχώς, παρά την κοινή καταγωγή, και τους κοινούς αγώνες των προγόνων μας τα χρόνια της σκλαβιάς, τα θέματα της στενότερης συνεργασίας δεν προωθήθηκαν κατά την 7ετία που πέρασε, τουλάχιστο στο βαθμό που επιβάλλεται από τις σύγχρονες ανάγκες. Η ευχή μας είναι αυτό το έλλειμμα να καλυφθεί κατά την επόμενη περίοδο, τόσο του προεκλογικού χρόνου που ακολουθεί, όσο και τη νέα δημοτική περίοδο. Το απαιτούν η επιτακτική προσταγή των προγόνων μας, αλλά και το μέλλον των παιδιών μας…

________________________

OI AΛΛHΛEΠIΔPAΣEIΣ ΦYΣHΣ, IΣTOPIAΣ KAI ANAΠTYΞHΣ (Νοέμβριος 2005)

Ακούμε, πολλές φορές, ότι οι Μανιάτες διακατεχόμαστε από έντονες τάσεις τοπικισμού. Ασφαλώς και δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Η φιλοπατρία αποτελεί ποιοτικό στοιχείο για τα άτομα, τόσο όταν αναφέρεται στη μεγάλη πατρίδα, τη χώρα μας, όσο και στις επιμέρους πατρίδες, τους τόπους γέννησης ή καταγωγής. Και αυτό γιατί επιβεβαιώνει τους δεσμούς του ατόμου με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον προελεύσεώς του. Αυτό το δέσιμο δεν είναι τίποτ` άλλο από την ίδια την ακτινογραφία της ζωής μας. Οι άνθρωποι αποτελούμε αναπόσπαστα στοιχεία της κοινωνίας και των επιμέρους κοινωνικών ομάδων, της οικογένειας και της περιοχής που ζούμε. Ταυτόχρονα αυτές οι κοινωνικές ομάδες εντάσσονται και διαβιώνουν στους κατά περίπτωση γεωφυσικούς χώρους και περιοχές. Η φιλοπατρία, δηλαδή αποτελεί αυτονόητο και ισχυρό ποιοτικό χαρακτηριστικό των ατόμων.

Ισχυριζόμαστε ότι, εμείς οι Μανιάτες, ανάμεσα στη μεγάλη και στη μικρή πατρίδα που αποτελούν στοιχεία αναφοράς για όλα τα άτομα, έχομε και ένα άλλο ιδιαίτερα έντονο κοινό χαρακτηριστικό. Είμαστε συμπολίτες μιάς περιοχής με ιδιαίτερα γεωκλιματολογικά και κοινωνικο- πολιτικά χαρακτηριστικά. H Mάνη, αυτή η λωρίδα γης με κυρίαρχα γεωφυσικά στοιχεία τον Ταϋγετο και τη θάλασσα (Μεσσηνιακός και Λακωνικός κόλπος), διαμορφώνει ιδιαίτερα κλιματολογικά χαρακτηριστικά, που επενεργούν στους χαρακτήρες και τις συμπεριφορές των ανθρώπων. Αυτές οι επιδράσεις οδηγούν σε κοινωνικές ομαδοποιήσεις. που περικλείνουν στοιχεία απ` αυτά τα χαρακτηριστικά ως κοινές κοινωνικές ιδιότητες. Θεωρούμε ότι οι μακροχρόνιες συμπεριφορές των ατόμων που αποτελούν μέλη αυτών των κοινωνικών ομάδων, όπως η ατομική υπερηφάνεια για την καταγωγή, η έφεση για την ελευθερία και η υπεράσπιση των δικαίων του τόπου, έχουν προκύψει ως σταθερά χαρακτηριστικά των Μανιατών από τη μακροχρόνια επίδραση των φυσικών και κοινωνικών παραγόντων που προαναφέρθηκαν. Μέσω αυτών των αλληλεπιδράσεων με την πορεία των αιώνων έχουν ισχυροποιηθεί οι έννοιες Μάνη – Μανιάτης, που δημιουργούν υπερηφάνεια σε όσους τις «φέρουν». Επιβεβαιωτικό στοιχείο αυτών των απόψεων αποτελεί το ότι υπάρχουν χιλιάδες οικογένειες με το επώνυμο «Μανιάτης», που το κρατούν επίσης με υπερηφάνεια, χωρίς πολλές φορές να μπορούν να το ερμηνεύσουν ή να προσδιορίσουν την ειδικότερη καταγωγή τους.

Με αυτούς τους κοινούς δεσμούς πορευτήκαμε πολλούς αιώνες. Η ασφάλεια ζωής και ισορροπημένης διαβίωσης στην περιοχή σταθεροποιήθηκε, χάρη στη συνεργασία και την πολεμική ετοιμότητα. Η ενσωμάτωση των πληθυσμιακών ομάδων που ομαδικά ή ατομικά επέλεγαν την εγκατάσταση στο Μανιάτικο χώρο γινόταν για πολλούς αιώνες ομαλά και δημιουργικά. Η πλήρης αξιοποίηση της πολεμικής δεινότητας των προγόνων μας, έδωσε τη δυνατότητα για έναρξη της εθνεγερσίας, για σταθεροποίηση της Επανάστασης και για απόκρουση του κινδύνου για νέα υποταγή από τον Ιμπραήμ και τους Αιγύπτιους, με τις νίκες στη Βέργα, το Διρό και τον Πολυάραβο. Ήλθε στη συνέχεια η περίοδος διαβίωσης στο νεοελληνικό κράτος. Η Μάνη «γέννησε» αξιόλογους, και καταξιωμένους, πολιτικούς και στρατιωτικούς, που εξήγαγαν σε επίπεδο χώρας τα ιδιαίτερα μανιάτικα χαρακτηριστικά που περιγράψαμε πιό πάνω και έδωσαν σε μας τους σύγχρονους και τη δική τους προστιθέμενη αξία στο ισχυρό μανιάτικο κεφάλαιο, για να εποικοδομήσομε.

Στην εποχή μας, η ανάπτυξη και η πρόοδος των κοινωνιών στηρίζεται σε δύο κατ` αρχήν αντίθετα χαρακτηριστικά: τον ανταγωνισμό και τη συνεργασία. Ο ανταγωνισμός δίνει τη δυνατότητα να επικρατήσουν οι ισχυρότερες και παραγωγικότερες ιδέες και επιχειρηματικές προτάσεις, για να γίνει έτσι, δυνατή η παραγωγή πλούτου που οδηγεί στην ευημερία. Για να μπορεί, όμως, η κάθε κοινωνία να αξιοποιήσει τον πλούτο χρειάζεται να έχει διαμορφώσει το κατάλληλο συνεργατικό κλίμα. Οι κοινωνίες που καταφέρνουν να θεσπίσουν σταθερούς κανόνες για τον επιχειρηματικό ανταγωνισμό, αλλά και σταθερούς κανόνες για τη συνεργασία των ατόμων και των κοινωνικών ομάδων, έχουν βρει το δρόμο για την ευημερία τους. Γιατί έχουν, έτσι, γεφυρώσει τη φαινομενική αντίθεση ανάμεσα στις δύο αυτές έννοιες. Οι περισσότερες από τις ιδιότητες που προαναφέρθηκαν είναι γνωστές στους Mανιάτες και ασκούνται, γενικά, στις καθημερινές τους δραστηριοποιήσεις. Για να φθάσομε σε μεγιστοποίηση αποτελεσμάτων, αφού προηγηθεί η εξειδίκευση και ο αναλυτικότερος προσδιορισμός, είναι αναγκαία η γενικευμένη αποδοχή και η εφαρμογή τους στην πράξη . Έτσι θα ανοίξει διάπλατος ο δρόμος για την ολόπλευρη ανάπτυξη, που φέρνει για τη Μάνη η εποχή που ζούμε, με αναμφισβήτητη κατάληξη της γενικευμένης ευημερίας. Και αυτό γιατί στην εποχή μας γίνονται πλήρως αποδεκτά τα ιδιαίτερα γεωκλιματολογικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά της περιοχής μας και διαμορφώνουν συνεχώς αυξανόμενες προσελκύσεις, επισκεπτών και μόνιμα εγκαθιστάμενων. Για τη διαμόρφωση των συνεργασιών που αναφέραμε πιο πάνω κρίσιμο ρόλο έχουν αυτοί που η Πολιτική Επιστήμη χαρακτηρίζει «οδηγητές γνώμης» . Σ` αυτή την κατηγορία, εκτός από τα προικισμένα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά άτομα, εντάσσονται ασφαλώς, και οι τοπικές θεσμικές εκφράσεις. Αυτό ισχύει, λόγω των διευρυμένων επικοινωνιακών δυνατοτήτων που έχουν σε ένα πολυδιασπασμένο κοινωνικό χώρο, όπως είναι ο τόπος μας. Νομίζομε ότι υπάρχει ήδη η θεωρητική διάθεση για συνεργασία. Μένει να εξειδικευτεί σε πρακτικά μέτρα, να εμπεδωθεί και να διαχυθεί σε ολόκληρο το μανιάτικο γεωγραφικό χώρο και στο χώρο της μανιάτικης διασποράς.

__________________________

APXIKEΣ ΣKEΨEIΣ ΓIA TO ANΘPΩΠINO KAI TO ΦYΣIKO ΠEPIBAΛΛON MAΣ (Δεκέμβριος 2005)

Στοιχείο αφετηρίας για τις ανθρώπινες εγκαταστάσεις σε κάθε περιοχή αποτελεί η δυνατότητα επιβίωσης. Δηλαδή η δυνατότητα των ανθρώπων να συγκεντρώνουν εισοδήματα που να επαρκούν για την κάλυψη των κύριων αναγκών, των ιδίων και των οικογενειών τους. Για το σκοπό αυτό σταθερή επιδίωξη είναι η απόκτηση εισοδημάτων, που μπορούν να προέρχονται από την εργασία, την περιουσία και από άλλες δραστηριότητες. Αρχικό και σταθερό παράγοντα απόκτησης εισοδημάτων αποτελεί η καλλιέργεια της γης και η επεξεργασία των προϊόντων της. Η αποθεματοποίηση κεφαλαίων και η αξιοποίηση των κερδών από αυτά αποτελεί συμπληρωματική πηγή εσόδων, όπως επίσης και οι αμοιβές από την προσφορά κάθε είδους υπηρεσιών. Το ύψος των εισοδημάτων κάθε προελεύσεως επενεργεί και διαμορφώνει τις τάσεις για τις ανθρώπινες εγκαταστάσεις. Έτσι διαμορφώνονται αρχικά οι οικιστικοί χώροι και στη συνέχεια οι τάσεις για επέκταση, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις και για συρρίκνωση ή εγκατάλειψή τους.

Η διαδικασία που περιγράψαμε ισχύει με ιδιαίτερο τρόπο στην περιοχή μας, τους οικισμούς της Μάνης. Οι πρώτες εγκαταστάσεις, οικογενειακού χαρακτήρα στις περισσότερες περιπτώσεις, επεκτάθηκαν σταδιακά με την εξασφάλιση των στοιχειωδών όρων διαβιώσεως και των αναγκαίων εισοδημάτων, με τους τρόπους που προαναφέρθηκαν. Στη συνέχεια, ανάλογα και με τις εξωτερικές συνθήκες που επικρατούσαν, οι οικισμοί επεκτάθηκαν διαμορφώνοντας χωριά και σε κάποιες περιπτώσεις μεγάλα χωριά, «τις χώρες» σύμφωνα με τον τοπικό χαρακτηρισμό. Επόμενες περίοδοι που οδήγησαν σε μείωση εισοδημάτων, οι εμφύλιες διαμάχες πολλαπλών προελεύσεων,  σε συνδυασμό με το άνοιγμα των συνόρων ώθησαν, τους δύο προηγούμενους αιώνες, ένα μέρος από το πολυπληθές ανθρώπινο δυναμικό της Μάνης να αλλάζει τόπο κατοικίας, μεταναστεύοντας στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Εδώ και δύο δεκαετίες διαπιστώνεται η αντίστροφη τάση. Δηλαδή αύξηση των τοπικών εισοδημάτων, αλλά  και προσέλκυση ατόμων για εγκαταστάσεις στην περιοχή, είτε συμπολιτών μας που επιστρέφουν οι ίδιοι ή απόγονοί τους, είτε άλλων που δεν έχουν σχέση καταγωγής με την περιοχή.

Αναγκαστικά οι νέες εγκαταστάσεις οδηγούν σε τάση διεύρυνσης του οικιστικού χώρου, ώστε να ικανοποιηθεί η ανάγκη προώθησης των νέων δραστηριοποιήσεων, τόσο στους παραδοσιακούς τομείς ανθρώπινης δραστηριότητας, όσο και σε νέους τομείς. Η διεύρυνση αυτή πρέπει να γίνει μελετημένα και προσεκτικά, για να διασφαλισθούν όλα τα στοιχεία που ωθούν την περιοχή σε τροχιά ανάπτυξης. Ασφαλώς η ανάλυση των αιτίων που οδηγούν στην ανάπτυξη και ο προσδιορισμός τρόπων για ενδυνάμωσή τους αποτελούν την αφετηρία. Και οι τελικές επιλογές υποχρεωτικά θα συνεκτιμήσουν τα στοιχεία της ανάλυσης. Στο κέντρο, όμως, όλων των επιλογών που θα γίνουν θα είναι οι ντόπιοι, δηλαδή οι από μακρού χρόνου κάτοικοι και ιδιοκτήτες της μανιάτικης γης. Και αυτό γιατί έχουν συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα αξιοποίησης της ιδιοκτησίας τους. Με ισχυρή συνεκτίμηση, οπωσδήποτε, της αναγκαιότητας για διατήρηση του ιδιαίτερου  φυσικού και του πολιτισμικού περιβάλλοντος της περιοχής μας.

Για  γίνουν όλα αυτά, να διαμορφωθούν δηλαδή αρμονικές λύσεις μεταξύ της ανάπτυξης και της προστασίας του περιβάλλοντος χρειάζεται σύνεση, προγραμματισμός, σταθερός και βήμα – βήμα σχεδιασμός και κυρίως ομοψυχία. Αν σε προηγούμενες περιόδους αυτές οι προϋποθέσεις ήταν ευκταίες, αυτή την περίοδο είναι αναγκαίες. Γιατί μόνον αν συντρέξουν θα μπορέσει η Μάνη να ξαναπαίξει ρόλο στη μελλοντική πορεία της χώρας μας. Άλλως θα περιθωριοποιηθεί, θα αποδυναμωθεί από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τη διακρίνουν και θα μεταπέσει σε ένα τόπο, άχρωμο και συνηθισμένο. Ο προβληματισμός αυτός και η ανάλυση που προηγήθηκε οδηγούν απ` ευθείας στις αυτοδιοικητικές εκλογές του επόμενου χρόνου. Οι ευαίσθητοι Μανιάτες που αποδέχονται τα στοιχεία που προαναφέρθηκαν, έχουν υποχρέωση να κάνουν τις επιλογές εκείνων των προσώπων και των ομάδων που έχουν φυσικές δυνατότητες αλλά και βούληση να οραματισθούν,  να σχεδιάσουν και να αρχίσουν να υλοποιούν το όραμα για τη Μάνη του μέλλοντος. Ο χρόνος που μεσολαβεί μέχρι τις εκλογές είναι αρκετός για τη διερεύνηση των στοιχείων που αφορούν τα πρόσωπα και τις κοινωνικές διαδρομές που έχουν διαγράψει μέχρι τώρα. Ασφαλώς τα στοιχεία αυτά θα αποτελέσουν ασφαλή αφετηρία, αλλά και σταθερά κριτήρια για τις τελικές επιλογές.

________________________

TO ΦYΣIKO ΠEPIBAΛΛON ΠPOΣΔIOPIZEI THN ANAΓKH ΓIA ΣYNEPΓAΣIEΣ (Οκτώβριος 2005)

Στη Μάνη η φιλοπατρία οδηγεί τους Μανιάτες σε ευγενή συναγωνισμό για το ποιος, ή γενικότερα ποια επιμέρους περιοχή, είναι με πιο ακραιφνή τρόπο περισσότερο μανιάτικη. Αυτός ο ευγενής συναγωνισμός παίρνει πολλές φορές ακραίες ανταγωνιστικές μορφές, δημιουργώντας έριδες και γενικά αρνητικότητα. Τα ίδια, πολλές φορές, άτομα εμφανίζονται να ξιφουλκούν για να εμπεδωθεί η θέση ότι η Μάνη είναι ενιαία και αδιαίρετη, έναντι εκείνων που το αμφισβητούν. Οι δύο αυτές συμπεριφορές, από πρώτη προσέγγιση αντίθετες, δεν αποτελούν παρά μια όψη της εσωτερικής αντιφατικότητας που χαρακτηρίζει εμάς τους Μανιάτες. Αντιφατικότητα που  οδηγεί σε συχνές συγκρούσεις στο εσωτερικό και ταυτόχρονα την αλληλοϋποστήριξη στο εξωτερικό. Θα επιχειρήσομε στη συνέχεια να δώσομε κάποιες ερμηνείες σ` αυτές τις αντιφατικότητες και κυρίως να υποστηρίξομε την αναγκαιότητα για την ισχυροποίηση των ενωτικών χαρακτηριστικών μας.

Έχομε καταθέσει και άλλοτε τη θέση μας ότι σε κάθε τόπο το ανθρωπογενές περιβάλλον επηρεάζεται και σε βάθος χρόνου διαμορφώνεται πλήρως από το φυσικό περιβάλλον. Στη Μάνη το φυσικό περιβάλλον έχει ιδιαίτερα, ξεχωριστά, χαρακτηριστικά και γι` αυτό είναι το ίδιο ιδιαίτερη, ξεχωριστή, η επίδραση στους ανθρώπους που την κατοικούν. Τα χαρακτηριστικά αυτά καθορίζονται από τη γεωγραφική της θέση, που έχει τα πιο κάτω στοιχεία: α). Είναι χερσόνησος (εμφανίζεται στην Ιστορία ως χερσόνησος της Μάνης – Brazzo di Maina), β)  καταλήγει σε δύο θαλάσσιες περιοχές – το Μεσσηνιακό και τον Λακωνικό κόλπο – που η μια είναι ανοιχτή και η άλλη σχετικά κλειστή προς τη Νοτιοδυτική κατεύθυνση, μέσω των οποίων διοχετεύονται στην Ανατολική Μεσόγειο οι επιδράσεις του Ατλαντικού Ωκεανού και της Βορειοδυτικής Αφρικής, γ) κυριαρχείται από την οροσειρά του Ταϋγέτου, που εκτείνεται από Βορρά προς Νότο ρυθμίζοντας, λόγω του προσανατολισμού και του ύψους του,  με ειδικό τρόπο τις ατμοσφαιρικές μεταβολές, δ) διακρίνεται σε ολόκληρη την έκτασή της από 4-5 εγκάρσιες ρηγματώσεις, που διαμορφώνουν ασυνέχειες στην εδαφική ανάπτυξη και ε) όλα αυτά τα φυσικά συστήματα αποτελούν γεωφυσική μικρογραφία, δεδομένου ότι οι αποστάσεις σε ευθεία γραμμή από τη ραχοκοκαλιά του Ταϋγέτου μέχρι τη θάλασσα είναι μόλις δέκα χιλιόμετρα. Η άποψή μας, που έχει διατυπωθεί και σε άλλες περιπτώσεις και έχει αφετηρία τη γεωφυσική περιγραφή που προηγήθηκε είναι σαφής: Η συγκεκριμένη γεωφυσική δομή της Μάνης επιδρά καθοριστικά στην κοινωνική ζωή, στις ανθρώπινες εγκαταστάσεις και ασχολίες και τελικά, και σε βάθος χρόνου, στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των κατοίκων της.

Τα στοιχεία που προαναφέρθηκαν εμπεριέχουν στοιχεία αντιφατικότητας, αλλά καλοκοιταγμένα αναδεικνύουν, την πρωτοτυπία, την ιδιαιτερότητα και τελικά την αρμονία. Θα επιχειρήσομε να  περιγράψομε αυτές τις επιδράσεις αναλυτικότερα και στη συνέχεια τα στοιχεία της αρμονίας που δημιουργούν::

  1. Οι αέριες μάζες από τον Ατλαντικό κατευθύνονται στην Ανατολική Μεσόγειο επηρεαζόμενες από την προέκταση (κέρας) της Βορειοδυτικής Αφρικής που την χαρακτηρίζουν το ψηλό της βουνό, ο Άτλας, και η έρημος Σαχάρα. Τελικό αποτέλεσμα αυτών των επιδράσεων είναι οι συχνοί νότιοι άνεμοι που όντας ζεστοί δημιουργούν στη Μάνη συχνούς καύσωνες τα καλοκαίρια, αλλά γλυκαίνουν το κλίμα της τους χειμώνες.
  2. Οι καύσωνες, εξ` άλλου στα παραθαλάσσια μετριάζονται από τη θάλασσα, αλλά και στις παρυφές του Ταϋγέτου από το υψόμετρο.
  3. Οι εγκάρσιες ρηγματώσεις διαμόρφωσαν μακροχρόνια ειδικές συνθήκες για ασφαλή προστασία από καταδιώξεις και για διαφυγή στις δύσβατες περιοχές της μεγάλης οροσειράς που καταλήγουν
  4. Οι εχθρικές εισβολές, λόγω του ανάγλυφου που χαρακτηρίζεται από απότομες ακτές είναι δύσκολες από τη θάλασσα, αλλά ακόμα πιο δύσκολες από τη στεριά που είναι συνήθως βραχώδης και επικλινής.
  5. Η θάλασσα, και η απόληξη της Μεσσηνιακής κοιλάδας και της κοιλάδας του Ευρώτα, αποτελούν φυσικές περιοχές επέκτασης της μανιάτικης ζωτικότητας και οικονομικής δραστηριοποίησης.

Από τη σύνθεση αυτών των στοιχείων προβάλλουν τα πιό κάτω συμπεράσματα

  • Η μικρή έκταση και ο μικρότερος πληθυσμός της χερσονήσου της Μάνης επιβάλλουν το μόνοιασμα για να γίνει δυνατή η σταθεροποίηση των εγκαταστάσεων και η επιτυχής άμυνα έναντι εξωτερικών επιβουλών. Απόδειξη οι ιστορικά καταγραμμένες κοινές δράσεις στο εσωτερικό, όταν διακυβεύονταν ζωτικά θέματα, όπως ο κίνδυνος υποδούλωσης από εχθρικές ομάδες
  • Οι έξοδοι από το μανιάτικο χώρο είναι ευκολότερες όταν γίνονται ομαδικά, δημιουργώντας τελικά κοινές μετεγκαταστάσεις. Απόδειξη οι εγκαταστάσεις στην Κορσική, στη Βόρεια Ιταλία, στην περιοχή του Ευρώτα, στην Καλαμάτα, στον Πειραιά.
  • Η ιστορικά διαπιστωμένη αντοχή στις εισβολές μεγάλου αριθμού εχθρικών δυνάμεων, μέσω συνδυασμού προσωρινής απόσυρσης και αιφνιδιαστικής επίθεσης
  • Η Μάνη εξελίσσεται διαχρονικά σε ιδανικό τόπο προσέλκυσης ατόμων με έντονη την ευαισθησία στο φυσικό, και το διαμορφωμένο με ήπιες ανθρώπινες επιδράσεις, περιβάλλον.

___________________

AYTOΔIOIKHΣEIΣ: ΣTAΘEPOΠOIHTIKEΣ Ή ANAΠTYΞIAKEΣ; (Νοέμβριος 2005)

Η διοίκηση κοινών υποθέσεων και η διαχείριση κοινών αναγκών αποτελούν ιερές υποχρεώσεις, γιατί συνδέουν τα άτομα με τις κοινωνίες που τα γέννησαν και στις οποίες ανατράφηκαν και ανδρώθηκαν. Αν τα άτομα που ασκούν αυτές τις διοικήσεις και διαχειρίσεις των κοινών, μέσω των εκλογικών διαδικασιών,  έχουν συνειδητοποιήσει την ιερότητα των σκοπών που καλούνται να προωθήσουν, οι κοινωνίες προκόβουν και αναπτύσσονται. Στην αντίθετη περίπτωση οι κοινωνίες παραμένουν στάσιμες και ανίκανες να εκπληρώσουν τους κοινωνικούς στόχους και τα οράματα που διαμορφώνονται από τις εξωτερικές συνθήκες και συγκυρίες.

Αν αυτά που προαναφέρθηκαν ισχύουν γενικά αποτελούν αναγκαίο όρο για την περιοχή μας, τη Μάνη. Και αυτό γιατί ο λιτός τόπος μας απαιτεί πλήρη αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων που κάθε φορά διαμορφώνονται. Η αξιοποίηση αυτή μπορεί να γίνεται μέσω των κατάλληλων προσώπων. Και είναι βέβαιο ότι οι μικροκοινωνίες της Μάνης «γεννούν».πρόσωπα με τέτοιες ικανότητες.. Δυστυχώς αυτό δεν φτάνει. Γιατί στα σημαντικότερα μας ελαττώματα περιλαμβάνεται ένας υπερφίαλος εγωκεντρισμός που οδηγεί στη μη αποδοχή του καλύτερου. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί μη μανιάτες διηγούνται μια ιστορία για κάθοδο του Θεού στη γη και την πρότασή του στον πρώτο άνθρωπο που συνάντησε να του πει τι θέλει να του χαρίσει και την απάντηση του τελευταίου «να ψοφήσει ο γάιδαρος του γείτονα». Είναι βέβαιο ότι οι άρρωστοι εγωκεντρισμοί αυτού του είδους καταπολεμώνται μέσω της παιδείας και του πολιτισμού και είναι ευχάριστες οι διαπιστώσεις ότι μειώνονται με το χρόνο. Το γεγονός όμως αυτό δεν εξουδετερώνει την αγωνία εκείνων που «πονούν» τον τόπο μας και διαπιστώνουν ότι αυτή την περίοδο συντρέχουν όλες οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της περιοχής. Για να γίνει κατορθωτό όμως αυτό απαραίτητος όρος είναι η πλήρης αξιοποίηση αυτών των προϋποθέσεων. Γι` αυτό όμως  είναι αναγκαία η εντονότερη και αποτελεσματικότερη καταπολέμηση των εγωκεντρικών μας τάσεων.

Η παλιά αντίληψη που προσδιόριζε τον οικισμό ή την Κοινότητα ως χώρο ανάπτυξης των κοινών δράσεων έχει ξεπεραστεί πλήρως από τις νέες συνθήκες. Η μετάβαση από τις πολυάριθμες Κοινότητες στους 5-6 μανιάτικους Δήμους αποτελεί ασφαλώς σημαντική πρόοδο για την περιοχή μας, όπως φαίνεται και από τη μέχρι σήμερα δραστηριότητά τους. Αποτελεί όμως κοινή διαπίστωση ότι οι όροι της ανάπτυξης για κάθε περιοχή προσδιορίζονται από κοινωνικά μορφώματα μεγαλύτερου μεγέθους και πολιτικών δυνατοτήτων από τους μανιάτικους δήμους. Και αυτό οδηγεί στο ασφαλές συμπέρασμα ότι χρειάζεται στενότερη συνεργασία μεταξύ τους είτε μέσω συγκρότησης συμπολιτείας, είτε και μέσω κάποιων ακόμα συγχωνεύσεων.. Εμπόδια για ενέργειες προς αυτή την κατεύθυνση αποτελούν οι εγωκεντρισμοί και οι προσωπικές γραμμές ενεργειών. Δυστυχώς τα οικονομικά κίνητρα και οι σημαντικές αμοιβές των αιρετών της αυτοδιοίκησης αποτελούν αντικίνητρα για στενότερες συνεργασίες και ενισχύουν τις προσωπικές επιδιώξεις.

Ήδη προωθείται η διαμόρφωση του νέου χρηματοδοτικού πακέτου για να υποβληθεί για έγκριση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Την κατεύθυνση της δημιουργίας μεγαλύτερων διοικητικών και διαχειριστικών μορφωμάτων τη δίνει η κυβερνητική επιλογή για δημιουργία πέντε αναπτυξιακών διοικήσεων που θα περιλαμβάνουν ολόκληρη την επικράτεια. Γιατί μ` αυτή την τάξη μεγέθους θα μπορεί να γίνει καλύτερος σχεδιασμός, και διαχείριση των χρηματοδοτήσεων, ώστε να προκύπτει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Με την πραγματοποίηση των μανιάτικων συνεργασιών που προαναφέραμε θα γίνει και στον τόπο μας δυνατός ένας αξιόπιστος σχεδιασμός που θα έχει αναφορά στο σύνολο της Μάνης. Αυτό επιβάλλεται από την ίδια τη φυσιογνωμία του τόπου μας, δεδομένου ότι διαθέτει ομογενή ή συναρθρώσιμα γεωφυσικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Ασφαλώς σ` αυτό το σχεδιασμό δεν θα αδικηθεί κανένας τόπος, αφού οι επιμέρους κατανομές μπορούν να προσδιορίζονται με βάση τα αριθμητικά δεδομένα της έκτασης, του πληθυσμού ή άλλων σταθερών και μη αμφισβητούμενων στοιχείων. Στην κατεύθυνση των συνεργασιών οδηγούν και οι αρνητικές αξιολογήσεις των αποτελεσμάτων που έχουν προκύψει από τις χρηματοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω των προηγούμενων κοινοτικών πακέτων. Αναφέρομε πρόχειρα ότι με αυτούς τους ρυθμούς αποτελεσμάτων ο μανιάτικος δρόμος Καλαμάτα – Καρδαμύλη – Αρεόπολη – Γύθειο θα χρειαστεί για τη βελτίωσή του 50 χρόνια και πάνω, οι αποχετεύσεις και οι βιολογικοί καθαρισμοί στους άλλους πλην Γυθείου παραθαλάσσιους οικισμούς δεν θα γίνουν ποτέ, η κατανομή του νερού κατά άτομο όσο περνά ο χρόνος θα λιγοστεύει αντί να αυξάνεται, ενώ με τους ρυθμούς συντήρησης των μνημείων του πολιτισμού μας σε λίγο θα έχουν καταρρεύσει σχεδόν όλα.

Δεν αξίζει γι` αυτούς τους ιερούς σκοπούς να διαμορφώσομε εκείνες τις συνεργασίες που θα οδηγήσουν την περιοχή της Μάνης στην ανάπτυξη;

___________________________

ΞANAKOITΩNTAΣ ΠPOΣ TO MAPTH TOY 1821 (Δεκέμβριος 2005)

Η 25η Μαρτίου 1821 ήταν η κατάληξη μακροχρόνιων προπαρασκευαστικών ενεργειών. Ενεργειών και μακρινών που ξεκινούσαν από τον Ευρωπαϊκό διαφωτισμό, άλλα και κοντινών που στηρίζονταν κυρίως στην άμεση συμβολή της Μάνης και των πάντοτε ετοιμοπόλεμων κατοίκων της. Όμως η συμβολή αυτή της Μάνης δεν προέκυψε τυχαία και συμπτωματικά. Ήταν ώριμος καρπός δύο κυρίως παραγόντων:  της ευψυχίας και της έφεσης για την ελευθερία των κατοίκων της. Οι παράγοντες αυτοί δημιουργούνται στους κατοίκους από τον ίδιο τον τόπο, αλλά και από την ξαναζωογονημένη ιστορική μνήμη για τους προγόνους και τα κατορθώματά τους. Η προάσπιση της γης των προγόνων με κάθε τρόπο αποτελεί θεμελιώδη νόμο της Μάνης. Με την αναθέρμανση των ιστορικών δεδομένων της Ελλάδας από τον αρχαία μέχρι τη σύγχρονη περίοδο ο θεμελιώδης νόμος για την απελευθέρωσή της  ισχυροποιείται  και μπαίνει σε πρώτη μοίρα η διάθεση να αντιμετωπιστεί η τυραννία των κατακτητών από την τοπική ασφάλεια και ευημερία που δημιουργούσε το αυτοδιοίκητο της περιοχής..

Παρακολουθώντας τα γεγονότα από την πτώση της Βασιλεύουσας μέχρι τις παραμονές της Επανάστασης διαπιστώνομε διαρκείς αναφορές των Μανιατών σ` αυτούς τους δύο παράγοντες, την ευψυχία και την έφεση για την ελευθερία. Αναφορές που βρίσκονται τόσο στα γραπτά κείμενα – εκκλήσεις για βοήθεια στους ηγεμόνες της Δύσης, όσο και στην αλληλογραφία  μεταξύ των ντόπιων αξιωματούχων. Χαρακτηριστική, όμως, ήταν η ώθηση προς την ιστορική  γνώση που σχετίζεται με τους  Δωριείς και Σπαρτιάτες προγόνους, αλλά και  προς την ελευθερία  των υπόδουλων λαών που έδωσε ο δικός μας Νικήτας Νηφάκης. Σπουδαγμένος στη Μολδοβλαχία, στις εκεί σχολές των Ελλήνων ηγεμόνων, επηρεασμένος από τον Ευρωπαϊκό διαφωτισμό, για πάνω από δέκα χρόνια στη Μάνη και άλλα τόσα στην Καλαμάτα, προωθούσε αυτές τις ιδέες ώστε να οδηγήσουν τους προγόνους μας σε ωριμότητα ενεργής δράσης, τρία χρόνια μετά το θάνατό του.

Ήταν ώριμες πλέον οι συνθήκες για την Ανάσταση του γένους. Και οι πρωτεργάτες της Φιλικής Εταιρείας είχαν βαθιά πεποίθηση ότι η συμμετοχή των Μανιατών αποτελούσε αναγκαίο όρο για την έναρξη της Επανάστασης και, κυρίως, για την επιτυχία της. Πόνταραν στην ευψυχία και την έφεση για ελευθερία των Μανιατών, ώστε να πετύχουν να ξεπεραστούν οι πατροπαράδοτες εσωτερικές έριδες και διχογνωμίες των επιμέρους περιοχών και των εκπροσώπων τους και να υπογραφεί (και να τηρηθεί) η κοινή συμφωνία, που επιγράφεται «όρκος», από το 1818 ήδη. Από τότε τα τρία χρόνια που μεσολάβησαν μέχρι την έκρηξη της Επανάστασης ήταν γεμάτα από προπαρασκευαστικές ενέργειες, που από μήνα σε μήνα πύκνωναν. Ήδη η μύηση στη Φιλική Εταιρεία και το «μυστικό» της απλωνόταν και συμπερέλαβε όλες σχεδόν τις μανιάτικες πατριές. Οι μυούμενοι προσέφεραν εκτός από τη συμμετοχή τους και όση υλική βοήθεια για τον Αγώνα μπορούσαν. Οι νέοι ασκούνταν στα όπλα και στη μάχη σώμα με σώμα, για να είναι ετοιμοπόλεμοι. Μετά τα μέσα του Μάρτη έφθασαν και τα πολεμοφόδια από τη Σμύρνη, απόλυτα αναγκαία για οργανωμένο και μακροχρόνιο αγώνα .

Αυτά που έμεναν να γίνουν προέκυπταν με αυτονόητο τρόπο. Η είσοδος στην Καλαμάτα οπλοφόρων Μανιατών ύστερα από πρόσκληση του ντόπιου αγά, έδειχνε ότι ο δρόμος της Επανάστασης θα άρχιζε με την εξουδετέρωση της ελάχιστα οπλισμένης και ολιγομελούς τουρκικής φρουράς της Καλαμάτας. Οι επόμενοι Μανιάτες που μπήκαν, μέλη της δυτικής Σπαρτιατικής Λεγεώνας,  διασφάλισαν, μαζί με τους πολεμιστές από τις άλλες περιοχές, την πρώτη κυριαρχία σε αστική περιοχή (καζά κατά την τουρκική ορολογία), των εξεργεμένων κατά του Οθωμανού δυνάστη.. Η κατάληψη του Μυστρά σε λίγες ημέρες, από την Ανατολική Σπαρτιατική Λεγεώνα, ερχόταν ως αναμενόμενη έκβαση. Είναι αξιοσημείωτη η ορολογία, αλλά και η γραμμές κίνησης των στρατευμάτων. Οι Μανιάτες είχαν εδραιώσει πλέον την πεποίθησή τους ότι ήταν απόγονοι των Σπαρτιατών, από την υστερορωμαϊκή – πρωτοβυζαντινή περίοδο που η Σπάρτη έπαψε να υπάρχει ως κράτος και πόλη. Ήξεραν ότι στα κακοτράχαλα εδάφη της κατέφυγαν οι τελευταίοι της κάτοικοι, προωθώντας από γενιά σε γενιά την ευψυχία τους και την έφεση για την ελευθερία. Γι` αυτό ονόμασαν έτσι τα εκστρατευτικά τους σώματα. Γι` αυτό η Μάνη αποκαλείτο Σπάρτη και από τους άλλους μαχόμενους Έλληνες, αλλά και από τους ξένους (μέχρι βέβαια τη θεμελίωση της νέας Σπάρτης από τον μετέπειτα βασιλιά Όθωνα οπότε έπαψε να ακούγεται αυτή η ονομασία). Ήξεραν επίσης ότι αναγκαίος όρος για την επέκταση της Επανάστασης ήταν η κατάληψη στρατιωτικών και διοικητικών κέντρων, όπως η Καλαμάτα και ο Μυστράς και η εδραίωση της κυριαρχίας σ` αυτά.

Για όλους εμάς τους απογόνους εκείνων των πολεμιστών, που γέμισαν με το αίμα τους τα πεδία των μαχών, ο Μάρτης του 1821 είναι μήνας αναφοράς και απονομής τιμών. Οι εκδηλώσεις στην Αρεόπολη στις 17 και στην Καλαμάτα στις 23 κάθε Μάρτη είναι οι ελάχιστες υποχρεώσεις που υπέχομε στους ένδοξους προγόνους μας. Η συμμετοχή μας σ` αυτές και η προέκταση της ιστορικής μνήμης των γεγονότων του Μάρτη 1821 αποτελούν το ελάχιστο των υποχρεώσεων μας απέναντί τους, ως στοιχειώδης αναγνώριση της τόσο μεγάλης προσφοράς τους.