Όλα τα άρθρα του/της admin

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Δολών “Ο Άγιος Νικόλαος” και ο Σύλλογος Κυπρίων Μεσσηνίας για τους πεσόντες κατά την Τουρκική Εισβολή στην Κύπρο το 1974

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Δολών “Ο Άγιος Νικόλαος” (πρόεδρος ο Παναγιώτης Λούζης) και ο Σύλλογος Κυπρίων Μεσσηνίας “Ο Πενταδάκτυλος” διοργανώσαν εκδήλωση μνήμης και τιμής για τους πεσόντες κατά την Τουρκική Εισβολή στην Κύπρο το 1974, την Τετάρτη 25 Ιουνίου 2025,στις 9 το βράδυ, στο προαύλιο χώρο του Δημοτικού Σχολείου Δολών.

Στην εκδήλωση μίλησαν η Σοφία Νικολάου, γεωλόγος- περιβαλλοντολόγος και ο Πλάτωνας Κυριακίδης, πρέσβης επί τιμή. Επίσης τιμήθηκαν από το Δήμο Δυτικής Μάνης και τους δύο συλλόγους, στρατιώτες της ΕΛΔΥΚ το 1974 από την περιοχή μας: Αθανάσιος Μητσέας – Σωτηριάνικα, Ανδρέας Ανατολίτης-Κέντρο, Ιωάννης Μιχάλακας – Κάμπος, Χρήστος Γεωργουλέας – Κάμπος, Κωνσταντίνος Κουκής – Σταυροπήγιο, Κωνσταντίνος Ψαρρέας – Δολοί.

Πέθανε ο πρώην βουλευτής Λακωνίας Κωνσταντίνος Γιατράκος

Έφυγε από τη ζωή την Τρίτη1 Ιουλίου, σε ηλικία 89 ετών ο Κωνσταντίνος Γιατράκος, πρώην βουλευτής Λακωνίας.

Ο Κωνσταντίνος Γιατράκος γεννήθηκε το 1936 στη Σπάρτη, από οικογένεια Γιατράκων της Μάνης. Σπούδασε Οικονομικές Επιστήμες στα Πανεπιστήμια των Παρισίων, του Χάρβαρντ και του MIT των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής..

Η πολιτική του δραστηριότητα ξεκίνησε το 1974 με την Ένωση Κέντρου, ενώ το 1979 διορίστηκε μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στους Διεθνείς Οργανισμούς στην Ουάσιγκτον. Από το 1981 πολιτεύτηκε με τη Νέα Δημοκρατία, αλλά το 1985 εντάχθηκε στη ΔΗΑΝΑ. Επέστρεψε στη ΝΔ το 1987 και το 1990 ορίστηκε κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του κόμματος, ενώ στη συνέχεια υπηρέτησε ως υφυπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη..

Ο Κωνσταντίνος Γιατράκος διέθετε σπάνια ακαδημαϊκή κατάρτιση από κορυφαία πανεπιστήμια του εξωτερικού και υπηρέτησε με σεβασμό και αφοσίωση τους συμπολίτες του στη Λακωνία, αφήνοντας πίσω του ένα σημαντικό έργο στο δημόσιο βίο.

Νέα διοίκηση στην Αθλητική Ένωση Μάνης.

Μετά την επιτυχημένη εκλογική διαδικασία της Κυριακής 22 Ιουνίου, η ΑΕ Μάνης προχώρησε στη σύσταση του νέου Διοικητικού Συμβουλίουτης

Ο Ευστράτιος Σαραντέας ανανεώνει τη θητεία του στην προεδρία της ομάδας, αποτελώντας την εγγύηση συνέχειας στο διοικητικό έργο και επιβεβαιώνοντας την εμπιστοσύνη των μελών προς το πρόσωπό του.

Το νέο διοικητικό συμβούλιο διαμορφώθηκε ως εξής: Πρόεδρος: Ευστράτιος Σαραντέας, Αντιπρόεδρος: Χρήστος Μπαλαχτάρης, Γενική Γραμματέας: Αλεξάνδρα Μακρυγιάννη, Ταμίας: Δημήτριος Πουλάκος, Έφορος: Θεμιστοκλής Αγγελόπουλος. Μέλη οι:Αθανάσιος Κωστουλέας, Δημήτριος Χρηστέας, Γεώργιος Χιουρέας και Γιαννούλα Κελεπούρη (νέο μέλος).

Εκδηλώσεις τιμής και μνήμης για τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη στην Πάργα

Στον αδελφοποιημένο Δήμο Πάργας βρέθηκε το διήμερο 11 και 12 Ιουλίου 2025 αντιπροσωπεία του Δήμου Ανατολικής Μάνης, συνοδευόμενη από το Σώμα Απόδοσης Τιμών του Δήμου, προκειμένου να συμμετάσχει στις εκδηλώσεις μνήμης και τιμής που διοργάνωσε ο Δήμος Πάργας για τα 203 χρόνια από την Μάχη της Σπλάντζας (4 Ιουλίου 1822), κατή τη διάρκεια της οποίας έχασε την ζωή του ο Ήρωας Μανιάτης Κυριακούλης Μαυρομιχάλης.

Οι εκδηλώσεις ξεκίνησαν την Παρασκευή 11 Ιουλίου με επίσκεψη και περιήγηση στην Αμμουδιά, στον φυσικό χώρο όπου έλαβε χώρα η ιστορική μάχη της Σπλάντζας. Το πρωί του Σαββάτου, στον λόφο της Αγίας Ελένης, τελέστηκε επιμνημόσυνη δέηση στον Ιερό Ναό Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, ενώ η κορύφωση των εκδηλώσεων πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της ίδιας ημέρας στην κεντρική πλατεία της Βαλανιδόρραχης, η οποία φέρει τιμητικά το όνομα του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη.

Πρεμιέρα για το 31ο Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας

Παρουσία της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη άρχισε την Παρασκευή 18 Ιουλίου 2025, στην Κεντρική Σκηνή του Μεγάρου Χορού Καλαμάτας, το 31ο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας.

Ο πολυβραβευμένος χορογράφος Χρήστος Παπαδόπουλος παρουσιάζει με την ομάδα Dance On Ensemble το Mellowing, με χορευτές μεταξύ 40 και 70 ετών, μια ωδή στην ωριμότητα του σώματος.

Το Φεστιβάλ θα διαρκέσει μέχρι τις 27 Ιουλίου και διοργανώνεται υπό τη νέα καλλιτεχνική Διεύθυνση της Τζένης Αργυρίου.

REFLECTIVE CONCERNS ABOUT THE GENEROUS COMMUNITY FUNDING PROGRAMS

12 Αυγούστου 2025MAIN ARTICLES IN ENGLISHadmin

No one can dispute that the government, thanks to the strong political instinct of the Prime Minister, brought to our country generous funding from all the European Community Funds. The numbers themselves attest to this, showing our country first among the European Union countries in Community funding. However, what is more important than the volume of funding is its effectiveness and, even more so, the diffusion of its results across society. Regarding this matter, many objections are raised, some of which we will try to present below.

Now that the duration of funding from most Community Funds is coming to an end, the concept of “absorption capacity” is re-emerging intensely. This means we are seeking ways to spend the money, so that it does not return unspent to the European Union’s coffers. To achieve this, the usual strict requirements are largely relaxed in the following areas: project study quality, ensuring the effectiveness of bidding terms, widely publicising the proposals for bids and proactively addressing any obstacles until contracts are signed and executed smoothly according to specifications. This relaxation of the smooth flow of these procedures ultimately leads to a reduction in their efficiency, which is ultimately reflected in the impression they leave on the average citizen. The significant difference between effectiveness and absorption capacity, a common phenomenon in our country, ultimately gives a negative impression when evaluating the final results of the funding in comparison with most other EU countries.

Based on evidence from how Community Programs have been managed over many past decades, serious shortcomings are documented throughout the process—from the selection of projects included in these programs to their completion. The outcome is that effectiveness has been largely weakened, often due to a multitude of shortcuts. While government inefficiency plays a part, it is not the only factor. Many types of shortcuts are evident, resulting in rushed studies that require revisions, cause significant delays, large financial costs, and deliver final results far different from what was initially intended. It is worth investigating to what extent political or micro-political motivations are involved in the overall network of ineffectiveness. Unfortunately, this is difficult to determine, as effective domestic control mechanisms have not been institutionalised during the many decades of our country’s European course.

Some deviations from legality come to light through audits by competent Community bodies, such as the European Court of Auditors and the European Public Prosecutor’s Office, which unfortunately have limited jurisdiction—only regarding the lawful administrative management of Community funding, which, however, is implemented under the domestic legal framework. These audits, which are unfortunately only conducted on a sample basis due to the large number of projects, result in some cases in fines and reimbursement of funding, and in even fewer cases, in referrals of individuals to criminal justice, but only for offences strictly related to the management of Community funds. The fines and reimbursement of funds are quietly paid from the state budget, but the criminal procedures are publicly accessible and reach broader audiences, thus provoking more generalised concerns. Unfortunately, our country lacks significant investigative journalism that could highlight the scale and consequences of some Community funds whose outcomes clearly diverge from those initially intended—thus serving as a model for broader public awareness and understanding of the causes that lead to their limited impact on living standards.

Phenomena like those mentioned above in the management of Community funds have also occurred in our region, Mani. From the Community fundings thirty years ago under the measure “Improving Transport Connectivity of Mountainous Areas”, through the initiative of the then Prefect of Messinia, Panagiotis Foteas, the road projects Exochori–Saidona and Platza–Milea were included and implemented. Unfortunately, due to excessive budget overruns beyond what was determined in the technical-economic studies of these projects, large financial resources were spent from the next Community Support Framework to complete them. The later road project Gytheio – Areopoli – Gerolimenas (in sections) suffered a similar fate, with its budget revisions reaching a double-digit number.

What citizens have not understood is that budget overruns in projects—especially those funded by European resources—deprive opportunities to fund equally necessary future projects. In other words, they have not grasped that if part of the funding “pie” entitled to each region is consumed inefficiently, there remains only a small slice to meet many needs…

THE EDITORIAL BOARD

ANAΨYKTHPIO – KAΦE MΠAP «ΠAPAΛOΣ (ΠAP’ AΛOΣ)» AΔΕΛΦΩN PAΠTEA ΣTHN KAΛOΓPIA ΣTOYΠAΣ

12 Αυγούστου 2025ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑadmin

Από το 1991 δίπλα στην παραλία της Καλόγριας λειτουργεί το αναψυκτήριο των αδελφών Πανάγου και Γιάννη Pαπτέα. Ευέλικτοι, δημιουργικοί, πρόθυμοι και εύστροφοι, πάντα χαμογελαστοί να εξυπηρετήσουν τον πελάτη. Το κατάστημα συνδυάζει το παραδοσιακό καφενείο, ένα πρόχειρο μεζεδοπωλείο για φαγητά της ώρας, ενώ σε ιδιαίτερο χώρο λειτουργεί χώρος με είδη θαλάσσης και αναμνηστικά τουριστικά. Αποτελεί τόπο συνάντησης, σημείο αναφοράς για να απολαύσει κάποιος τον καφέ του, το ποτό του, το αναψυκτικό του, το παγωτό του σ’ ένα ειδυλλιακό περιβάλλον κάτω από τη σκιά των δένδρων, σημείο ξεκούρασης ύστερα από ένα απολαυστικό κολύμπι ή ένα ευχάριστο παιγνίδι στην όμορφη αμμουδιά. Οι πελάτες μένουν ευχαριστημένοι, το διαπίστωσα και ο ίδιος όσες φορές το επισκέφτηκα, από τις προσφερόμενες υπηρεσίες και το χώρο.

Ξεκινά τη λειτουργία του από τις εννιά το πρωί και κλείνει το βράδυ.

Οι προσερχόμενοι κυρίως νέοι αλλά και διερχόμενοι τουρίστες, απολαμβάνουν τη μαγεία της περιοχής κρατώντας μια μοναδική εμπειρία. Είναι εποχιακό μαγαζί. Ξεκινά τη λειτουργία του από τη Μεγάλη Πέμπτη και κλείνει στο τέλος του Οκτώβρη.

Είναι μια επιχείρηση στρωμένη, με καλή φήμη και ευρύτερη αποδοχή από την πελατεία της, με μελλοντική προοπτική. O ανταγωνισμός είναι έντονος στην περιοχή με πολλά παρόμοια καταστήματα, αλλά κερδίζει εκείνος που διαθέτει ευγένεια, ευσυνειδησία και ποιότητα προϊόντων και παρεχόμενων υπηρεσιών και όπως φαίνεται οι ιδιοκτήτες του «ΠAPAΛOY» διαθέτουν με το παραπάνω τις προαναφερόμενες ιδιότητες.

Μέσα σ’ αυτό το υγιές περιβάλλον, το εμποτισμένο με αισιοδοξία, οι επισκέπτες καταφέρνουν να μειώσουν το άγχος τους και να αποκτήσουν ευεξία.

Αντώνης Ρουμανέας

Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ.Ιστορική διαδρομή των ήπιων μορφών της

9 Αυγούστου 2025εφημερίδαadmin

Εισήγηση Νικ. Ε. Μαραμπέα, Σχολικού Συμβούλου Φυσικών

(Πρόγραμμα Κινητικότητας Εκπαιδευτικών:

ΟΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΣΕ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Δράση 1β, Επιχειρησιακού Προγράμματος Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης ( Ε Π Ε Α Ε Κ )

Σεπτέμβριος 2000).

Α. Ιστορική διαδρομή

Εισαγωγή.

Η ενέργεια, με διάφορες μορφές και ονόματα έχει συνδεθεί με τον άνθρωπο, από τα πρώτα χρόνια της εμφάνισής του στον πλανήτη μας. Η συστηματική όμως προσέγγιση των μορφών της και των χαρακτηριστικών τους αποτελεί αντικείμενο της επιστημονικής σκέψης των τριών τελευταίων αιώνων. Τους αιώνες που μεσολάβησαν, ο άνθρωπος ανακάλυπτε σταδιακά τα μυστικά της και προσπαθούσε να επωφελείται από τα ευνοϊκά τους αποτελέσματα στον τρόπο διαβίωσής του. Η διαδικασία αυτή κάθε άλλο από συνεχής και αδιατάρακτη ήταν. Όμως η ωφέλεια τελικά συσσωρευόταν και η βελτίωση των όρων διαβίωσης, χάρη στην ενέργεια, είναι προφανής.

Η αρχαία περίοδος.

Με την ανακάλυψη και χρήση της φωτιάς από τον πρωτόγονο άνθρωπο εμφανίζεται για πρώτη φορά συστηματική χρησιμοποίηση ενεργειακών πηγών

στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου. Πρώτη ενεργειακή ύλη χρησιμοποιείται το ξύλο, η ξερή βιομάζα, που συλλέγεται εύκολα από το περιβάλλον, προϊόν της αυτόματης λειτουργικής αλυσίδας των φυτών. Η ενέργεια που προκύπτει από αυτή τη λειτουργία δίνει στον άνθρωπο τη δυνατότητα, αργά και σταδιακά, να ξεπεράσει το στάδιο της “συλλεκτικής” αναζήτησης της τροφής και να οδηγηθεί στο στάδιο της καλλιέργειας της γης. Σ` αυτό χρησιμοποιεί τη μυϊκή του ενέργεια αρχικά. Στη συνέχεια όμως ακολουθεί το στάδιο της εξημέρωσης των ζώων, και κάποια απ` αυτά γίνονται κατοικίδια. Τότε η καλλιέργεια της γης γίνεται ευκολότερη με τη χρησιμοποίηση της μυϊκής ενέργειας των μεγάλων ζώων.

Οι αιώνες προχωρούν και η ενέργεια εντάσσεται ολοένα στη ζωή. Ανακαλύπτονται αργά – αργά οι δυνατότητες που προκύπτουν από την εκμετάλλευση της ταχύτητας που πέφτει το νερό, σε περιοχές με διαφορά υψομέτρου, καθώς και εκείνες που προκύπτουν από το φύσημα του ανέμου. ΄Ηδη πολλά στοιχεία ενέργειας έχουν γίνει αναγκαία στη ζωή.

Ενσωμάτωση ενεργειακών χαρακτηριστικών στη θρησκευτική ζωή.

Η θρησκεία αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα των ανησυχιών, αλλά και των ενασχολήσεων κάθε λαού. Αυτό οδηγεί σε μορφοποιήσεις και θεοποιήσεις τέτοιων ανησυχιών και ενασχολήσεων. Το παρατηρούμε σε όλες τις θρησκείες που αναπτύσσονται στο μεσογειακό χώρο, που αποτελεί κοιτίδα της ανάπτυξης του πολιτισμού.

Στην Ελληνική μυθολογία οι μορφές του ΄Ικαρου και του Φαέθοντα συνδέονται με την ηλιακή ενέργεια, ενώ η μορφή του Αίολου κυριαρχεί στους ανέμους και δίνει το όνομα του σ` αυτή τη μορφή ενέργειας που γενικεύεται και προεκτείνεται μέχρι τις ημέρες μας. ΄Ετσι εντάσσονται αυτές οι προσωποποιήσεις της ενέργειας στον κύκλο των θεών και των ηρώων.

Αντιγράφομε μερικά χαρακτηριστικά και γλαφυρά αποσπάσματα.

Το πρώτο γιά το Δαίδαλο και τον ΄Ικαρο (και εμμέσως στη μυϊκή και την ηλιακή ενέργεια):

Σύμφωνα με τον μύθο ο Μίνωας, ο βασιλιάς της Κρήτης είχε στην υπηρεσία του τον Δαίδαλο, που του σχεδίασε και εκτέλεσε όλες τις κατασκευές. Επειδή κάποιες ενέργειές του είχαν εξοργίσει τον Μίνωα, ο τελευταίος τον αναζητούσε παρακολουθώντας, μέσω ανθρώπων του, τους απόπλους όλων των πλοίων από τα λιμάνια της. Αποκλεισμένος και καταζητούμενος ο Δαίδαλος εμπνεύστηκε από τα πουλιά, που παρατήρησε πως πετούσαν κουνώντας τις φτερούγες τους, και σκέφτηκε ότι και ο ίδιος με τον ίδιο τρόπο θα μπορούσε να ξεφύγει από τη δύσκολη θέση. Γι` αυτό μάζεψε πούπουλα από κάθε λογής πετούμενα, τα κόλλησε με κερί και έκανε φτερούγες για τον εαυτό του και το γιό του τον ΄Ικαρο. ΄Ετσι μιά μέρα πατέρας και γιός πέταξαν σαν πουλιά και έφυγαν μακριά από την Κρήτη και από την εξουσία του βασιλιά της. Στο ταξίδι τους ο νεαρός ΄Ικαρος, μαγεμένος από το πέταγμα πάνω στο κατάφωτο Αιγαίο, όπως ήταν ελαφρότερος από τον πατέρα του, ανέβηκε πολύ ψηλά, κοντά στον ΄Ηλιο. Τότε όμως το κερί έλιωσε, τα φτερά διαλύθηκαν και ο ΄Ικαρος έπεσε στο πέλαγος και χάθηκε. Ο Δαίδαλος συνέχισε μόνος το πέταγμα και έφτασε στη Σικελία.

Το δεύτερο στον Αίολο (και εμμέσως στην αιολική ενέργεια):

Φεύγοντας από τη χώρα των Κυκλώπων,ο στόλος του Οδυσσέα ταξιδεύει σε άγνωστες θάλασσες, ώσπου κάποια μέρα αράζει στην Αιολία, ένα νησί πλεούμενο, ζωσμένο ολόγυρα με χάλκινα τείχη. Εκεί ζούσε ο Αίολος, ο γιός του Ιππότη, με τη γυναίκα του και τα παιδιά του, έξη γιούς και έξη κόρες, που τα είχε παντρέψει μεταξύ τους για να τα έχει όλα κοντά του. Τον Αίολο τον είχε κάνει ο Δίας κλειδοκράτορα των ανέμων, να σηκώνει και να κόβει όποιον ήθελε.

Ένα μήνα ολόκληρο φιλοξενεί ο Αίολος τον Οδυσσέα και τους ανθρώπους του. Όταν έπειτα ο ήρωας τον παρακαλεί να τους αφήσει να φύγουν, εκείνος παίρνει ένα ασκί μεγάλο, κλείνει μέσα όλους τους αέρηδες, έξω από τον Ζέφυρο και το σφιχτοδένει με χοντρή κλωστή ασημένια πάνω στο καράβι του Οδυσσέα, ώστε να μην μπορεί να ξεφύγει ούτε η πιο ανάλαφρη πνοή ενάντιου ανέμου. Η αυστηρή εντολή του ήρωα είναι να μην το ανοίξει πάνω στο ταξίδι.

Σπρωγμένος από τον Ζέφυρο ο στόλος αρμενίζει εννέα μέρες και εννέα νύχτες. Στις δέκα βλέπουν να χαράζει μπροστά τους η Ιθάκη και, όσο πλησιάζουν, τόσο πιο καθαρά ξεχωρίζουν τις φωτιές που άναβαν οι βοσκοί στα βουνά.

Μα η μοίρα δεν έγραφε τόσο γρήγορο το γυρισμό του Οδυσσέα στην πατρίδα. Ο ήρωας, που τόσα μερόνυχτα είχε μείνει άγρυπνος να κυβερνά το καράβι, χωρίς να εμπιστεύεται το τιμόνι σε άλλον, πέφτει μια στιγμή αποκαμωμένος σε ύπνο βαθύ. Και τότε οι σύντροφοί του, με την ιδέα ότι το ασκί θα έκρυβε χρυσάφι και ασήμι, χαρισμένα στον αρχηγό τους από τον Αίολο, το ανοίγουν από περιέργεια.

Η φοβερή θύελλα που ξεσπάει, καθώς από το ανοιγμένο ασκί ξεχύνονται όλοι οι άνεμοι, ρίχνει το καράβι, ύστερα από μέρες, πίσω στην Αιολία. Η βασιλική οικογένεια του νησιού βρισκόταν στο τραπέζι, όταν ξαφνικά βλέπουν πάλι τον Οδυσσέα με δύο συντρόφους να έχει καθίσει ικέτης στο κατώφλι του μεγάρου, χωρίς να τολμάει να προχωρήσει παραμέσα. ΄Όταν ο ήρωας τους ιστορεί τι κακό παιχνίδι του είχαν παίξει οι δικοί του, ο Αίολος δεν είναι καθόλου πρόθυμος να του παρασταθεί άλλη φορά. – Χάσου από το νησί μου γρήγορα, χαμένε άνθρωπε! Έναν άντρα που οι θεοί τον έχουν τόσο μισήσει, πως γυρεύεις να τον βοηθήσω εγώ;

(Ελληνική Μυθολογία – Εκδοτική Αθηνών)

Μεταβολές στη διαχρονική πορεία μέχρι τον 17^ο αιώνα.

Η περίοδος από τους αρχαϊκούς χρόνους μέχρι τον 17^ο αιώνα μπορεί να χαρακτηρισθεί, σχετικά με τις αντιλήψεις για την ενέργεια, από μια αργή πρόοδο. Η πολιτική και κοινωνική ζωή διαφοροποιείται και αυτή με αργούς ρυθμούς, διαμορφώνοντας την έννοια της προόδου. Η τελευταία έχει την αντανάκλασή της στην καθημερινή ζωή, με τη βελτίωση των όρων διαβίωσης (κατοικία, ενδυμασία, φαγητό), που σχετίζεται άμεσα με την αναγνωρίσει και χρήση μορφών της ενέργειας.

Η επέκταση του εμπορίου, μέσω της ναυπήγησης αξιόπλοων μέσων, και της συνδυασμένης χρήσης κουπιών και πανιών, οδηγεί τον άνθρωπο, με σχετική ασφάλεια, σε υπερπόντια ταξίδια και επεκτείνει το εμπόριο, με τα προϊόντα και τον πλούτο των νέων χωρών. Η ανάγκη για περισσότερα αγαθά με τη σειρά της, οδηγεί στην αναζήτηση νέων ενεργειακών μέσων, μέσω των ανακαλύψεων που προωθούνται από τους επιστήμονες και τους μελετητές.

Αυτά μεταφράζονται στην πράξη με χρήση νέων εργαλείων και μηχανημάτων, που από τη μια μεριά διευκολύνουν την προσέγγιση στις ενεργειακές ύλες και από την άλλη διευκολύνουν τις διαδρομές χρήσης τους, ώστε να μεγιστοποιούνται τα αποτελέσματά τους. Η ενέργεια θα μπορεί τώρα, το 17^ο αιώνα, να χρησιμοποιείται σταθερά και προγραμματισμένα, με πρώτες ύλες που θα παίρνει ο άνθρωπος από τη φύση, τα δάση. Ως αποτέλεσμα της χρήσης, εκτός των άλλων, θα προκύπτει και η κατασκευή μηχανών και εργαλείων, που θα υποβοηθούν την ευκολότερη προσέγγιση των πρώτων ενεργειακών υλών. Αυτή η διαδικασία οδηγεί στις εκχερσώσεις των εδαφών το 18^ο αιώνα, που με τη σειρά τους μετατοπίζουν την ανεύρεση της ενεργειακής ύλης στο υπέδαφος, στο κάρβουνο, που γίνεται προσιτό χάρη στις μηχανές με ατμό, που λειτουργούν με την ίδια ενέργεια!

Ο άνθρωπος έτσι επιζητώντας ολοένα και μεγαλύτερες αποδόσεις, οδηγείται στις ορυκτές μορφές ενέργειας. Και αυτές οι ενεργειακές χρήσεις οδηγούν σε υπερπαραγωγή αγαθών, διαμορφώνοντας νέο ανθρώπινο πρότυπο: τον καταναλωτικό άνθρωπο.

5. H σύγχρονη περίοδος.

Τους τρεις αιώνες που πέρασαν πολύ μικρές μετατοπίσεις στην καταναλωτική αντίληψη διαμορφώθηκαν. Απλά, η παραγωγή προϊόντων και ο καταναλωτισμός επεκτάθηκαν ραγδαία, με τη χρήση και των νέων ενεργειακών υλών; του πετρελαίου και των ραδιενεργών μετάλλων. Όμως ο καταναλωτισμός συνοδεύεται από δύο αρνητικότητες. Αφενός έχει ημερομηνία, έστω και σχετικά μακρινή, λήξης, λόγω της σύνδεσής του με αποθέματα που διαμορφώνουν τις τιμές, αλλά και εξαντλούνται με την συνεχή άντλησή τους. Αφετέρου δημιουργεί αρνητικότητες στην ποιότητα ζωής, λόγω των παρενεργειών στο περιβάλλον. Η πορεία αυτή, αλλά και εκείνη προς το μέλλον συνοδεύεται από συνεχείς κρίσεις. Αυτές δημιουργούν ανασφάλεια, αλλά και προβληματισμό, που οδηγεί στην ήρεμη επαναπροσέγγιση της ενεργειακής διαδρομής από την αρχαιότητα μέχρι τις ημέρες μας. ΄Ετσι επανεμφανίζονται οι παλαιές μορφές ενέργειας, που συγκρινόμενες με τις χρησιμοποιούμενες, χαρακτηρίζονται ήπιες ή εναλλακτικές.

Β. ΄Ηπιες μορφές ενέργειας σήμερα (κατηγοριοποίηση και συμβατότητα με την οικονομική πτυχή).

Β1. Οι ήπιες μορφές ενέργειας (διάκριση σε κατηγορίες).

Μπορούν να διακριθούν με βάση την προέλευση τους σε κατηγορίες, που θα επιχειρήσομε να τις προσεγγίσομεστις πιο κάτω:

Βιομάζα (από τη γεωργία).

΄Ετσι ονομάζεται η ύλη που δημιουργείται από κάθε τύπο φυτού με τη φωτοσύνθεση, δηλαδή με την επενέργεια των φωτονίων της ηλιακής ακτινοβολίας στο διοξείδιο του άνθρακα της ατμόσφαιρας. Οι ουσίες που παράγονται τελικά έχουν βάση τον άνθρακα και είναι υδατάνθρακες, λιπίδια και πρωτεΐνες. Η ενέργεια αυτή, που ξεκινά από τον ήλιο και με τη φωτοσύνθεση που γίνεται στα πράσινα τμήματα των φυτών και αποθηκεύεται σε αυτά, αποκαλείται πράσινη ενέργεια. Παρότι με τη διαδικασία αυτή αποδίδεται μικρό μέρος της ηλιακής ενέργειας, μέσω της επεξεργασίας της βιομάζας, θεωρείται σημαντική η συμβολή της στη διαμόρφωση ενεργειακών ισοζυγίων, ιδιαίτερα λόγω του ανεξάντλητου χαρακτήρα της.

Η βιομάζα αποτελούσε την κλασσική πηγή οικογενειακής θέρμανσης από το ξύλο ή τα γεωργικά παραπροϊόντα, από παλαιότατων χρόνων. Πηγή αποτελούσε και η κοπριά, λόγω της ενέργειας που πρόκυπτε από την αποσύνθεση και τις ζυμώσεις που υφίστανται τα συστατικά της.

Η τόσο παλιά αυτή πηγή ενέργειας αξιοποιείται σημαντικά και αποτελεσματικά και τις ημέρες μας, ιδιαίτερα σε χώρες με υψηλή τεχνολογία, που προφυλάσσει από τις αρνητικότητες στο περιβάλλον από τη μη αξιόπιστη χρήση της. Υλικά που χρησιμοποιούνται ως βιομάζα είναι τα απόβλητα : α) των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, β) των επισιτιστικών βιομηχανιών και των οικογενειακών αποβλήτων. Οι τεχνικές αξιοποίησης της βιομάζας είναι πολλές και αποτελούνται από αλυσίδες βιομηχανιών. Από την αξιοποίηση αυτή εκτός του ενεργειακό όφελος προκύπτει και ποιοτικό όφελος από την ανακύκλωση των στερεών αποβλήτων, που συσσωρευόμενα σε μεγάλες ποσότητες δημιουργούν περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις.

Η ενέργεια των ανέμων.

Με τις εξελίξεις της τεχνικής μπορεί στις ημέρες μας να αξιοποιηθεί αποτελεσματικά και η ενέργεια των ανέμων, με την κατασκευή ανεμογεννητριών. Αυτές αποτελούν την πρακτική έκφραση προσομοιωτών, που έχουν σχεδιαστεί με βάση τους νόμους της αεροδυναμικής και τα πορίσματα της μετεωρολογίας. Αυτό γιατί η αρχή λειτουργίας των ανεμογεννητριών στηρίζεται σε δύο μεγέθη: την επιφάνεια του ανεμοκινητήρα (πτερυγίου) και την ταχύτητα του ανέμου. Η τελευταία εξαρτάται από τις μεταβολές στην ατμοσφαιρική πίεση, που η απώτερη αιτία τους είναι οι μεταβολές στην ηλιοφάνεια!

Οι ανεμογεννήτριες αποτελούν τη μετεξέλιξη στη σύγχρονη περίοδο των αρχαϊκών προγόνων τους, των ανεμόμυλων. Αυτοί κάλυπταν για πολλούς αιώνες μεγάλες ενεργειακές ανάγκες σε όλα τα σημεία του πλανήτη μας και είχαν συνδεθεί με την κοινωνική ζωή.

Η ενέργεια των υδάτων.

Το είδος αυτό ενέργειας διακρίνεται από τη διαρκή χρησιμοποίησή της από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Η μετατόπιση στις ορυκτές πηγές το 17^ο αιώνα δεν επηρέασε τη συμμετοχή της στα ενεργειακά ισοζύγια των περιοχών με μεγάλες βροχοπτώσεις και έντονο γεωφυσικό ανάγλυφο. Η μεγάλη ώθηση σ` αυτήν προήλθε εδώ και έναν αιώνα με την έντονη χρησιμοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας. Παρότι δεν αποτελεί νέα μορφή, είναι χαρακτηριστική έκφραση της εναλλακτικότητας ή της ανανεωσιμότητας, κατά την εξέταση των ενεργειακών χαρακτηριστικών.

Μια τυπική ταξινόμηση στα επιμέρους είδη υδάτινης ενέργειας περιλαμβάνει εκείνη: α) των ποταμών, β) της παλίρροιας και γ) των κυμάτων. Όμως το δεύτερο είδος μπορεί να αξιοποιηθεί σε λίγες περιπτώσεις, που το φαινόμενο είναι έντονο, ενώ το τρίτο είδος απαιτεί μεγαλύτερη τεχνική πρόοδο για να μπορεί να οδηγήσει σε πρακτικά αποτελέσματα.

4. Η ηλιακή ενέργεια.

Πρόδρομες μορφές αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας εμφανίζονται με την εμφάνιση του ανθρώπινου είδους στον πλανήτη μας. Η άμεση θέρμανση από την ηλιακή ακτινοβολία και οι αυτόματες επενέργειές της στον υλικό κόσμο ανάγονται στα πρώτα στάδια εμφάνισης της ζωής.

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου, που καταγράφηκε και συστηματοποιήθηκε με τις εξελίξεις της νεότερης Φυσικής, αποτελούσε φυσικό φαινόμενο που είχε σημειωθεί και χρησιμοποιηθεί επωφελώς, από τα πρώτα χρόνια του ανθρώπινου βίου. Ο εγκλωβισμός, δηλαδή της ηλιακής ενέργειας που εκπεμπόταν σε υψηλή συχνότητα και η επανεκπομπή της σε χαμηλή συχνότητα αποτελούσε δυνατότητα εφαρμογής και επωφελούς χρήσης για τον άνθρωπο, πολύ προτού αναγνωριστεί και τεκμηριωθεί επιστημονικά, σύμφωνα με τις μεθόδους της σύγχρονης επιστημολογίας.

Οι τρόποι συγκέντρωσης των ηλιακών ακτίνων και η αποτελεσματικότητά τους μετά τη συγκέντρωση αποτελούσε αντικείμενο ενασχόλησης της επιστημονικής σκέψης πολλούς αιώνες πριν την επικράτηση της νέας χρονολογικής αρίθμησης. ΄Ηδη ο Αρχιμήδης τον 4^ο π. χ. αιώνα χρησιμοποίησε στις Συρακούσες ηλιακά κάτοπτρα για να συγκεντρώνει και να επανεκπέμπει ηλιακές ακτίνες. Και χρησιμοποίησε την τεχνική του επενεργώντας μέσω της ανάπτυξης τεχνικών στον πόλεμο, για να κάψει το Ρωμαϊκό στόλο που πολιορκούσε την πατρίδα του της Συρακούσες της Σικελίας. Οι τεχνικές δηλαδή της συγκέντρωσης της ηλιακής ενέργειας αποτέλεσαν την πεμπτουσία για τις περαιτέρω εφαρμογές της.

Για την ηλιακή ενέργεια είναι αποκαλυπτικό το κείμενο που ακολουθεί, ως ένθετο:

Οι σύγχρονες εφαρμογές της ηλιακής ενέργειας στηρίζονται στην ίδια αρχή χρησιμοποιώντας όμως νέες τεχνικές, ιδίως στον τομέα των υλικών, που προωθήθηκε σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες, ακολουθώντας τις αναγκαιότητες που επέβαλλε η ανάπτυξη της αεροδιαστημικής. Η ευρεία χρήση των ημιαγωγών, και η αξιοποίηση των ιδιοτήτων τους, όπως ισχύει ιδιαίτερα για το σελήνιο στην περίπτωσή μας, προώθησε σε πρακτική εφαρμογή την αρχή λειτουργίας συστημάτων με τα χαρακτηριστικά του ηλεκτρικού φούρνου και οδήγησε στις εφαρμογές των φωτοβολταϊκών συστημάτων, που αποτελούν τις σύγχρονες εφαρμογές της ηλεκτρικής ενέργειας.

5. Η γεωθερμία.

Αφετηρία της αποτελούν οι υψηλές θερμοκρασίες στο εσωτερικό του πλανήτη μας. Οι θερμοκρασίες αυτές, μέσω υλικών στην υγρή ή αέρια μορφή, κυρίως νερού, έρχονται στην επιφάνεια και επενεργούν ενεργειακά. Στην αρχαιότητα η ενεργειακή επενέργεια γινόταν μέσω των ιαματικών ιδιοτήτων τους, και οι πηγές ανάβλυσης , οι “θέρμες” αξιοποιούνταν κυρίως θεραπευτικά.

Τη σύγχρονη περίοδο τα αναβλύζοντα από το εσωτερικό της γης ρευστά, χρησιμοποιούνται ποικιλοτρόπως για ενεργειακή χρήση, ανάλογα με τη θερμοκρασία τους (υψηλής ενέργειας για θερμοκρασίες αναβλυζόντων υλικών άνω των 100 βαθμών Κελσίου, μέσης ενέργειας για θερμοκρασίες 50 έως 90 βαθμών και χαμηλής ενέργειας για θερμοκρασίες από 20 έως 50 βαθμών). Προκύπτουν μ` αυτό τον τρόπο αξιόλογα ενεργειακά αποτελέσματα, για τις λίγες περιοχές, που έχουν αποτυπωθεί αναβλύσεις γεωθερμικού ενδιαφέροντος πηγών.

Β2. ΄Ηπιες μορφές ενέργειας και ανταγωνιστικότητα.

Ο τίτλος υποδηλώνει τη δυνατότητα επιλογής μιας από τις ήπιες μορφές ενέργειας σχετικά με τις “κλασσικές”, για κάποιες χρήσεις με ανταγωνιστικούς όρους σε οικονομικό επίπεδο. Με κριτήριο την ανταγωνιστικότητα, οι δυνατότητες χρήσεις των ήπιων μορφών ενέργειας διακρίνονται στις πιο κάτω κατηγορίες:

Θέρμανση χώρων σε χαμηλές θερμοκρασίες.

Η θέρμανση σύμφωνα με τις παραδοσιακές επιλογές γίνεται με τις “κλασσικές ” ενεργειακές πηγές, μετά από μετατροπή σε ηλεκτρική ενέργεια ή πρωτογενώς. Όμως μπορούν να αντικατασταθούν ανταγωνιστικά σ` αυτή τη χρήση από τρεις από τις ήπιες μορφές ενέργειας: Την ηλιακή, τη γεωθερμία και την πράσινη (βιομάζα).

Με την πρώτη διαμορφώνεται αυτόνομο σε κάθε κτίριο σύστημα συλλογής της ηλιακής ενέργειας και η διοχέτευσή της μέσω κατάλληλου δικτύου στους χώρους που θα θερμάνουν

Η δεύτερη και η τρίτη χρησιμοποιούνται για θέρμανση εκτεταμένων χώρων (συνοικιών, πόλεων). Με την προϋπόθεση ότι έχουν δυνατότητες για άντληση τέτοιων μορφών ενέργειας, δηλαδή είτε βρίσκονται κοντά σε γεωθερμικά πεδία χαμηλής, έστω, ενέργειας, είτε έχουν διαμορφώσει συστήματα συγκέντρωσης, επεξεργασίας και καύσης με ασφαλή τεχνολογία των ποσοτήτων βιομάζας που αναγκαιούν.

Συμβολή στην παραγωγή ή υποκατάσταση της ηλεκτρικής ενέργειας.

Η συμβολή στην υποκατάσταση αναφέρεται κυρίως σε αυτόνομα, κατά κτίριο συστήματα, που αναφέρθηκαν και στην πιο πάνω περίπτωση Β.2.1, όπως οι ηλιακοί συλλέκτες, με πρακτική μορφή τους ηλιακούς θερμοσίφωνες.

Η συμβολή στην παραγωγή αναφέρεται κυρίως σε παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μέσω φωτοβολταϊκών συστημάτων με κατασκευαστική ύλη ημιαγωγούς (σελήνιο). Η μέθοδος αυτή έχει ιδιαίτερα σημαντικά οικονομικά πλεονεκτήματα και γίνεται ανταγωνιστική ιδίως σε δυσπρόσιτες περιοχές, όπου η κατασκευή δικτύων μεταφοράς, αλλά και η συντήρησή τους αποτελεί δυσχερή διαδικασία. Το υψηλό κόστος των πρώτων υλών φαίνεται ότι θα μπορέσει να σχετικοποιηθεί στα επόμενα χρόνια, γιατί αυτές αποτελούν αντικείμενο της διαστημικής τεχνολογίας, που αποτελούν αντικείμενο εκτεταμένων χρηματοδοτήσεων σε προγράμματα εφαρμοσμένης έρευνας.

Η δύσκολες περιπτώσεις: καύσιμα στις μεταφορές.

Αποτελεί αντικείμενο της επιστημονικής έρευνας η δυνατότητα υποκατάστασης της ενέργειας του πετρελαίου και των πετρελαιοειδών στην κίνηση των μεταφορικών μέσων, από ήπιες μορφές ενέργειας. Τα προγράμματα για τέτοια έρευνα ενισχύονται οικονομικά σε περιόδους πετρελαϊκής χρήσης, λόγω και της ψυχολογίας που διαμορφώνεται, αλλά και λόγω διαμόρφωσης τάσεων προς την ανταγωνιστικότητα που δημιουργεί η άνοδος των τιμών του πετρελαίου. Τέτοια προγράμματα που αναπτύσσονται σε μη πετρελαιοπαραγωγούς χώρες αναφέρονται κυρίως σε διαδικασίες υποκατάστασης από ειδική βιομάζα (αλκοόλες) και βρίσκονται σε εξέλιξη.

Συμπερασματικά, μπορούμε να καταλήξομε ότι: οι ήπιες μορφές ενέργειας αποτελούν μια έκφραση της τάσης του σύγχρονου ανθρώπου για επαναφορά των ισορροπιών μεταξύ ποσότητας και ποιότητας. Οι ανάγκες σε ενέργεια στην εποχή μας είναι τέτοιες που κάθε πρόταση για εγκατάλειψη των “ορυκτών” μορφών ενέργειας αποτελεί την απόλυτη ουτοπία. Όμως οι πλουραλιστικές προσεγγίσεις του ενεργειακού θέματος, και σ` αυτές τοποθετούνται και οι ήπιες μορφές ενέργειας, διαμορφώνει καλύτερες προοπτικές στην ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών. Η ενσωματωμένη σ` αυτές λογική της ολοκληρωμένης διαδικασίας, χωρίς ή με λίγα κατάλοιπα από τη χρήση των υλικών τους, προωθεί τη διαμόρφωση εξισορροπημένης σχέσης του ανθρώπου με τη φύση. Σ` αυτό το πλαίσιο διαμορφώνεται η κατάλληλη ατμόσφαιρα για την αντιμετώπιση των υπερκαταναλώσεων ενέργειας, που οδηγούν μοιραία στην εξάντληση των ορυκτών πόρων και την παραγωγή δυσάρεστων παραπροϊόντων.

Ασφαλώς ο δρόμος για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών με χρήση μόνον εναλλακτικών μορφών ενέργειας είναι μακρύς. Η επαναφορά στο προσκήνιο των ήπιων μορφών ενέργειας αποτελεί σημαντικό βήμα σ` αυτό το δρόμο.

———-

Βιβλιογραφία:

Max Derruau. Ανθρωπογεωγραφία, 1991.

O. Neugebauer. Οι θετικές επιστήμες στην αρχαιότητα, 1990,

C. Crombie. Από τον Αυγουστίνο στο Γαλιλαίο ( Α΄+Β΄) ,

Νικ. Σ. Παντελάκη. Ο εξηλεκτρισμός της Ελλάδας(1889 -1956).

Εκδόσεις Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τράπεζας

G. Nossal kai R. Coppel. Αναμορφώνοντας τη ζωή,

Α. Jacqard. Η επίγνωση των ορίων.

Εκδόσεις Κάτοπτρο

E. Grant. Οι φυσικές επιστήμες τον μεσαίωνα

P. Harman. Ενέργεια, δύναμη και ύλη

R. Feynman. Ο χαρακτήρας του φυσικού νόμου.

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ

Ελληνική μυθολογία

Εκδοτική Αθηνών

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ (ΘΕΜΕΛΗΣ) ΚΑΙ Η ΜΑΝΗ*

7 Αυγούστου 2025εφημερίδαadmin

Κινούμενος για χρόνια μεταξύ του τόπου γέννησης και εγκατάστασής μου (Νεοχώριο του Δήμου Λεύκτρου) και του τόπου εργασίας μου (Καλαμάτα) συνειδητοποίησα το διχασμό αλλά και την ενότητα που μπορεί να παραχθεί από μιά τέτοια διαφορετικότητα. Σιγά – σιγά άρχισε να διαμορφώνεται στη σκέψη μου η αντίληψη ότι μια τέτοια κατάσταση που μπορεί να εμφανίζεται από μια πρώτη θεώρηση ως διαφορετικότητα οδηγεί σταδιακά σε διαμόρφωση δεσμών σύνδεσης ανάμεσα στους δύο τόπους. Με την σύνθεση των πολλαπλών όψεων αυτών των δεσμών θα μπορούσε η ιδέα αυτή να τροφοδοτήσει το περιεχόμενο ενός επιστημονικού συνεδρίου που τα συμπεράσματά του θα αποτελούσαν τη συστηματοποιημένη συμπερίληψή τους . Οι συνεργάτες μου στο σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα με την επωνυμία ΜΑΝΙΑΤΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ, και στην ομώνυμη εφημερίδα που εκδίδει, αγκάλιασαν αυτές τις σκέψεις. Βρήκαμε συνεπίκουρο και το φύλλο εκδότη της ημερήσιας εφημερίδας της Καλαμάτας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και τελικά αποφασίσαμε τη συνδιοργάνωση συνεδρίου με θέμα: «ΜΑΝΗ ΚΑΙ ΚΑΛΑΜΑΤΑ – δεσμοί αγάπης και αμοιβαιότητας» στην Καλαμάτα, που τελικά πραγματοποιήθηκε στις 9 και 10 Νοεμβρίου 2001. Αποφασιστικός παράγοντας για την επιτυχία του Συνεδρίου ήταν ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας κ.κ. Χρυσόστομος, που «αγκάλιασε την ιδέα και τη σκοπιμότητα, συνέβαλε στη διαμόρφωση του προγράμματος και με την παρουσία του στις συνεδρίες σημειολόγησε την αναγκαιότητα διεξαγωγής αλλά και τα θετικά αποτελέσματα που θα παράγονταν. Συνεπίκουροι στη διοργάνωση του συνεδρίου βρέθηκαν και οι Μητροπολίτες Γυθείου & Οιτύλου κ. Χρυσόστομος και Μονεμβασίας & Σπάρτης κ. Ευστάθιος. Το συνέδριο δημιούργησε παράγωγα αποτελέσματα, που δεν ήταν άλλα παρά η πλήρης αποδοχή από τους συνέδρους και η ανάδειξη των σχέσεων αγάπης και αμοιβαιότητας μεταξύ Καλαμάτας και Μάνης που αποτελούσε και το θέμα του συνεδρίου. Αυτό θα φανεί άλλωστε και από την παρουσίαση των χαρακτηριστικών του, εισηγήσεων και των συμπερασμάτων, που ακολουθούν.

Κατά την προσφώνησή του ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας αφού αναφέρεται σε κείμενα της εφημερίδας ΜΑΝΙΑΤΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ που αναφέρονται από το πρώτο της ήδη φύλλο στους στενούς δεσμούς της Μάνης με την Καλαμάτα, εστιάζει σε κείμενο του 1951 που σε ανύποπτο χρόνο προσδιορίζει τη συναισθηματική σχέση των δύο περιοχών, όπως φαίνεται στη συνέχεια:

Περαιτέρω, προσθέτω εις το σημείον τούτο της Προσφωνήσεώς μου μερικά αποσπάσματα από ένα άρθρον του διαπρεπούς Δημοσιογράφου Bάσου Tσιμπιδάρου, καταγομένου από την Kαρέαν της Mάνης, το οποίον εδημοσιεύθη εις το «Mεσσηνιακόν Hμερολόγιον» του Διονυσίου I. Bογοπούλου του έτους 1951 . Tο άρθρον τούτο έχει τίτλον «Kαλαμάτα και Mάνη» και είναι ένας ύμνος προς την Kαλαμάταν και την Mεσσηνίαν γενικώτερον. Iδού μερικά σημεία του άρθρου:

«Δεν είμαστε Mεσσήνιοι, αλλά Mανιάτες. Eίδαμε το φως σ’ αυτή την ξερή γη της Λακωνίας, εκεί που ο ήλιος ψήνει τις πέτρες, και τη μονοτονία της άγονης γης κόβουν τα σαρκώδη φύλλα της φραγκοσυκιάς. Mα η Mάνη είναι δεμένη περισσότερο με την Kαλαμάτα, παρά με τη διοικητική τους πρωτεύουσα, την πατρίδα του Λυκούργου. Aπό τη στιγμή που νοιώσαμε τον κόσμο, η Kαλαμάτα κυριαρχούσε μέσα στον κόσμο της φαντασίας μας. Tα πρώτα φτωχά παιχνίδια των παιδικών μας χρόνων, ήτανε φερμένα από την Kαλαμάτα. Πάμφθηνα ντενεκεδάκια ζωγραφισμένα με δυνατά χρώματα που μας θάμπωναν, και μας ζάλισαν με τη θωριά τους, και προ παντός με τη σύγκρισι των δικών μας. Kαι τα δικά μας παιχνίδια ήτανε η λάσπη, ή καμμιά πατάτα που την κλέβαμε και αυτή από το φτωχικό κελάρι της μητέρας μας, και την κλωτσοβολούσαμε ως που να διαλυθή. Σαν παραμύθια ακούγαμε τις αφηγήσεις των μεγάλων για ταξίδια τους στην Kαλαμάτα. Φτάνανε, λέει, εκεί στο λιμάνι της, που ήταν δάσος από τα κατάρτια των καραβιών. Στην Παραλία βούϊζε το μελίσσι των ναυτικών. Kαι στους κεντρικούς δρόμους κόβανε βόλτα οι αξιωματικοί μας του καιρού εκείνου, ενώ οι σπάθες τους χτυπούσαν επιβλητικά καταγής. Για την Kαλαμάτα από τη Mάνη πάλι τραβούσαν συχνά κάτι πένθιμες συνοδείες. Eκεί μετέφεραν τους βαρειά λαβωμένους από τη βεντέτα. Ήτανε άγριες αυτές οι συνοδείες. Πάνω σε ένα πρόχειρο φορείο, σκεπασμένο με βελέντζες, μούγκριζε ο χτυπημένος ξεραγκιανός Mανιάτης. Tο φονικό δεν είχε πετύχει. Tρύπιο από τις σφαίρες ή ξεσκισμένον από την ατσάλινη λεπίδα του εκδικητικού μαχαιριού, τον πηγαίνανε στην Kαλαμάτα. Mε καΐκι που χόρευε στην φουρτουνιασμένη θάλασσα. Oι συγγενείς του λαβωμένου μετρούσαν με αγωνία τους κάβους για να ιδούν επί τέλους μέσα στη θολή πρωϊνή ατμόσφαιρα την Kαλαμάτα. Eίναι για όλους τους Mανιάτες η πολιτεία αυτή μια ανάμνησις δεμένη με την προσωπικότητά τους. Mήπως και ο πρώτος αναγκαστικός μισεμός δεν γινότανε για την Kαλαμάτα; Tο στρατιωτικό. H θητεία. Tα βλαστάρια της Mάνης, τα νειάτα, αφήνανε το μόχθο στη φτωχή μητέρα γη της Λακωνικής, για να υπηρετήσουν την Πατρίδα στο Σύνταγμα των Kαλαμών. Για πρώτη ίσως φορά αντίκρυζαν πολιτεία. Mεγάλα σπίτια, δρόμους, αμάξια, που οι περιγραφές τους γέμιζαν τα γράμματα των νέων αγνώστων εντυπώσεων. Ήτανε μια φορά για μας τους Mανιάτες η Kαλαμάτα, ό,τι σήμερα η Aθήνα για ολόκληρη την ελληνική επαρχία. Tο όραμα της Kαλαμάτας μάς τραβούσε σαν μαγνήτης. Δεν είναι υπερβολή. Όπως ο καθρέπτης του κυνηγού τις σιταρήθρες».

Tα ως άνω δύο δημοσιεύματα, εκτός πολλών άλλων, περί των σχέσεων αγάπης και δεσμού των Mανιατών προς την Kαλαμάταν και γενικώτερον προς την Mεσσηνία είναι ακριβώς το Γενικόν θέμα του εν προκειμένω Eπιστημονικού Συνεδρίου, διημέρου διαρκείας. Tα δε επί μέρους θέματα του Συνεδρίου είναι αξιοπρόσεκτα και πολλού ενδιαφέροντος άξια. Oι Oμιληταί Mανιάται και Mεσσήνιοι είναι διακεκριμένοι επιστήμονες. Θα αναπτυχθούν θέματα, πολλά εκ των οποίων διά πρώτην φοράν θα εμφανισθούν ερευνώμενα, και θα προστεθούν εις την Mανιάτικην και την Mεσσηνιακήν πλουσίαν Bιβλιογραφίαν, δημοσιευόμενα εις τα Πρακτικά του Συνεδρίου.

Ωσαύτως, είναι αξιοπρόσεκτον το γεγονός ότι δια πρώτην φοράν επρογραμματίσθη εν Kαλαμάτα, τη πρωτευούση του Nομού Mεσσηνίας, Eπιστημονικόν Συνέδριον από μέρους δύο εντοπίων εφημερίδων, δηλαδή της EΛEYΘEPIAΣ και της MANIATIKHΣ AΛΛHΛEΓΓYHΣ. Tο δε γεγονός τούτο είναι αφ’ ενός μεν, μια πρωτοτυπία, αφ’ ετέρου δε, ένα άνοιγμα των εφημερίδων προς ειδικάς επιστημονικάς ενασχολήσεις, πέραν των σκοπών της καθημερινής ενημερώσεως των αναγνωστών των.

Eν τέλει πληροφορώ το εκλεκτόν ακροατήριον του Eπιστημονικού τούτου Συνεδρίου, ότι ευχαρίστως εδέχθην και υιοθέτησα την πρότασιν περί συγκλήσεως αυτού εν Kαλαμάτα, με την απαραίτητον παρουσίαν εις αυτό των γειτόνων Σεβασμιωτάτων Mητροπολιτών Mονεμβασίας και Σπάρτης κ. Eυσταθίου, και Γυθείου και Oιτύλου κ. Xρυσοστόμου. H παρουσία σας, αγαπητοί εν Xριστώ Aδελφοί, ιδιαιτέρως με ευχαριστεί, ως επίσης και άπαντας τους παρευρισκομένους εν τω Δημοτικώ τούτω Πνευματικώ Kέντρω, τη Πανταζοπουλείω Λαϊκή Σχολή. Eυχαρίστως δε θα ακούσωμεν, Άγιοι Mητροπολίται, και τας ειδικάς σας Προσφωνήσεις, ευθύς αμέσως. Eν κατακλείδι γνωστοποιώ ότι, Θεού θέλοντος, θα δημοσιεύσω μίαν μελέτην μου παράλληλον προς το Γενικόν θέμα του Eπιστημονικού τούτου Συνεδρίου. Σας ευχαριστώ.

O Μητροπολίτης Mονεμβασίας και Σπάρτης Eυστάθιος αφού αναφέρθηκε στην αφετηρία της συμμετοχής του στο συνέδριο κσταλήγει: Συντομεύω την προσφώνηση λέγοντας λακωνικά:

H Kαλαμάτα και η Mάνη έχουν πανάρχαιους δεσμούς αγάπης και αμοιβαιότητας, που πρέπει και οι σημερινοί όχι μόνο να διατηρήσουμε αλλά και να καλλιεργήσουμε και να επαυξήσουμε.

Oι τόποι μας έχουν διαφορετικότητα και γι’ αυτό απαιτούν συμπληρωματικότητα. Έχουν συνδεθεί σε μια μακροχρόνια συμβίωση με εντυπωσιακό στοιχείο την συνεργασία.

Eπειδή στο εύκρατο κλίμα της ενότητας και της ειρήνης αναπτύσσονται φυσιολογικά οι πνευματικές δυνάμεις του ανθρώπου ακόμη και οι σωματικές,

Eπειδή ο λαός, που είναι σοφός σα σύνολο υπογραμμίζει, πώς «πρώτα βλέπει κανείς το γείτονα και ύστερα τον ήλιο», τονίζοντας έτσι την αξία του πλησίον και την αναγκαιότητα της ειρηνικής συμβίωσης,

O Μητροπολίτης Γυθείου και Oιτύλου Xρυσόστομος (Κορακίτης) στην προσφώνησή του μεταξύ άλλων αναφέρει:

Συγκινεί όντως, πάντας ημάς ο γενικός τίτλος του Συνεδρίου Mάνη και Kαλαμάτα, δεσμοί Aγάπης και αμοιβαιότητας. Όμως πάλι δυναμιτίζουν και δηλητηριάζουν τας σχέσεις άρθρα, που είδαν το φως της δημοσιότητος πρότριτα του παρόντος συνεδρίου με όσους αδοκίμους δια παρωχημένας και πολύ συγκεχυμένας εποχάς, που είναι ανεπίτρεπτο, πλέον, να αποτελούν τον μπούσουλα, το γνώμονα περπατισιάς για τούτη τη δύσκολη εποχή των δύο τούτων μεγαλωνύμων περιοχών.

Προσήλθα, ακόμη, αγαλλομένω ποδί, και άμα τω ακούσματι της συγκροτήσεως του παρόντος συνεδρίου, που ήτο άκρως επάναγκες να γίνη και υπό την ιδιότητα του Mητροπολίτου της Mάνης που είναι και ο μόνος θεσμός, που υποστασιάζει την Mάνην την ενώνει και την θάλπει εφ’ όσον χωροταξικά δεν έχει αυτοτέλειαν ευρισκόμενη εις τας παρυφάς και τας ακρωρείας των δύο γειτνιαζουσών I. Mητροπόλεων, Mεσσηνίας και Σπάρτης.

Eύχομαι από καρδίας να στεφθή υπό επιτυχίας το παρόν Συνέδριον, με τον φωτισμόν του Θεού επί τους συνέδρους, διότι υπέρ πότε και άλλοτε, δια την περαιτέρω ανάπτυξιν οι δεσμοί αγάπης και ανυποκρίτου αμοιβαιότητος αποτελούν, ανυπερθέτως την υποδομήν της επιτυχίας, που την έχομεν ανάγκην όλοι μας.

Κατά την εναρκτήρια ομιλία με θέμα τους αμοιβαίους δεσμούς των δύο περιοχών ο κ. Νικ. Ε. Μαραμπέας, σχολικός σύμβουλος,

Η σχέση των Μανιατών με την Καλαμάτα έχει ευρύ φάσμα διακύμανσης. Όμως παρά την ευρύτητα το φάσμα αυτό έχει ακρότατα, όρια με ιδιαίτερα υψηλή σταθερή συνιστώσα. Αλλά και την περίοδο της διακύμανσης παράγεται θετικό αποτέλεσμα κατά το μεγαλύτερό κομμάτι του χρόνου και των περιστατικών. Εξαίρεση αποτελούν οι εποχές που χαρακτηρίζονται από έκπτωση ποιότητας και αξιών. Σ` αυτές τις περιόδους, μαζί με τους άλλους ευτελισμούς που προκαλούνται, παρουσιάζονται και μελανές σελίδες. Που δεν αναιρούν βέβαια την πρωτογενή σχέση των δύο περιοχών, που είναι σχέση ταυτότητας, αλλά εμφανίζονται για να εξυπηρετήσουν βραχυχρόνιες μικροπολιτικές σκοπιμότητες μικρόψυχων ατόμων ή μικρών ομάδων. Μια τέτοια φάση διανύσαμε την προηγούμενη δεκαετία. Που άφησε τραύματα και πικρίες σε πολλούς, αλλά ταυτόχρονα ισχυροποίησε την ουσιαστική σχέση Μάνης και Καλαμάτας. Που είναι, εξ` άλλου, από τη φύση της ακατάλυτη και διαχρονική.

Δεν έχει θέση σ` αυτό το συνέδριο η συζήτηση για τα διοικητικά όρια Μάνης – Καλαμάτας. Όχι γιατί διαμορφώνει αντιπαραθέσεις και διαφορές. Αλλά γιατί έρχεται η επιστήμη της Ιστορίας με τα διαχρονικά μηνύματά της για να κονιορτοποιήσει τέτοιες βραχυχρόνιες προσεγγίσεις. Τα όρια των περιοχών μας έχουν τροποποιηθεί τουλάχιστο 15 φορές στη ροή της Ιστορίας. Και μάλιστα όχι γιά πεπερασμένο χώρο και κατά μία κατεύθυνση. Αλλά σαρωτικά και ισοπεδωτικά για φυλές, καταγωγές και ανθρώπινες κυριαρχίες. Εκείνο που παραμένει κυρίαρχο και αποτελεί ιστορικό δίδαγμα είναι η δυναμική που αναπτύσσουν οι περιοχές και οι κάτοικοί τους. Μια δυναμική που όταν εξωτερικεύεται παράγει σωρευτικά αποτελέσματα. Τροποποιεί συνθήκες και καταστάσεις, εξουδετερώνει συμβιβασμούς και μικροσκοπιμότητες και επιβάλλει νέες, υψηλότερου επιπέδου, ισορροπίες. Είναι και ιστορικά επιβεβαιωμένο, ότι ο χώρος αναφοράς του συνεδρίου μας (Μάνη – Καλαμάτα) και οι κάτοικοί του, μακροχρόνια κουβαλούσαν και εξακολουθούν να κουβαλούν δυναμική υψηλής ενέργειας. Μια δυναμική που κατά την ταπεινή μου γνώμη τη διαμορφώνει ο χώρος, οι φυσικές συνθήκες με τα ειδικά τους χαρακτηριστικά. Τα στοιχεία αυτά όντας υπερχρονικά συνθέτονται προς την ίδια κατεύθυνση: την κοινή δράση.

Κάθε καλόπιστος αναλυτής των πραγματικών περιστατικών μπορεί εύκολα να διαπιστώσει τη συμπληρωματικότητα των δύο περιοχών. Μια συμπληρωματικότητα που οδηγεί στην αμοιβαία σύνδεση, στην αναγκαία συνεργασία. Γιατί τα στοιχεία της συμπληρωματικότητας είναι θεσμικά και αναπαλλοτρίωτα: το έδαφος και αποτέλεσμα αυτού ο πληθυσμός. Η Καλαμάτα έχει εύφορο έδαφος. Γι` αυτό παράγει με τη συμβολή και του νερού που διαθέτει σε επάρκεια, μεγάλες ποσότητες προϊόντων.. Η Μάνη έχει άγονο και πετρώδες έδαφος και ξερικές τις λίγες της καλλιέργειες. Τα προϊόντα που παράγονται διαφέρουν γενικά, τόσο στις ποσότητες και το πλήθος, όσο και στα είδη. Η Καλαμάτα με τα πλεονάσματα των προϊόντων αυτονόητο είναι να αναζητά μακροχρόνια αγορές για τη διάθεσή τους. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη εμπορικής δραστηριότητας, που συνεπαγόταν την κατασκευή υποδομών για την επεξεργασία και διάθεσή τους, μόνιμες πληθυσμιακές εγκαταστάσεις, καθώς και προμήθεια και χρήση μεταφορικών μέσων. Το ανθρώπινο δυναμικό που ήταν αναγκαίο γι` αυτές τις δραστηριότητες προσελκυόταν κατ` αρχήν από τη γειτονική δεξαμενή υπερπληθυσμού, τη Μάνη. Αυτές ήταν οι απαρχές δημιουργίας της πόλης πριν από 600 – 700 χρόνια. Οι Μανιάτες, ιδιαίτερα της Αποσκιαδερής Μάνης βρίσκονταν σε μια αέναη κίνηση προς την Καλαμάτα. Από τη στεριά (με τα πόδια, τα ζώα μεταφοράς και αργότερα με τα αυτοκίνητα). Ο Μανιάτικος δρόμος από το Γερολιμένα, μέσω Αρεόπολης, Ζυγού, Καρδαμύλης και Αβίας, οδηγούσε μέσω της Λακωνικής οδού στη σημερινή πλατεία Μαυρομιχάλη. Που ήταν διαχρονικό κέντρο συγκέντρωσης και στάθμευσης Μανιατών και από κει στο ποτάμι, που ήταν το παζάρι. Από τη θάλασσα (με τις βάρκες, τα ατμόπλοια, τις βενζίνες), που έπιαναν στο Πανελλήνιο, στην Παραλία της Καλαμάτας. Και διαμόρφωναν με τα μικρομάγαζα μια ομογενή μανιάτικη συνοικία. Στην Καλαμάτα, από τότε που διαμορφώθηκε ως πόλη, οι Μανιάτες αντάλλασσαν τα προϊόντα τους, τοποθετούσαν τα οικονομικά τους πλεονάσματα σε κινητές και ακίνητες αξίες και παρείχαν αμυντική προστασία στην πόλη από τις εξωτερικές απειλές, λόγω της πατρογονικής εξάσκησής τους στην πολεμική τέχνη. Το ζητούμενο αυτού του συνεδρίου είναι η κατάδειξη αυτών των επιδράσεων του χώρου, μέσα από τις εμπεριστατωμένες εισηγήσεις που θα ακολουθήσουν. Για να προκύψουν, ως επιστέγασμα, οι κοινοί τρόποι έκφρασης αυτής της δυναμικής συμπληρωματικότητας των χώρων. Που θα δώσει μια νέα ώθηση σ` αυτό το σύστημα στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται στη χώρα μας, στην Ευρώπη, στον κόσμο.

Τα συμπεράσματα του συνεδρίου, που διατυπώθηκαν από το συντονιστή και Πρόεδρο της τελευταίας συνεδριάσεως κ. Παν. Γεννηματά διαμόρφωσαν την προοπτική των σχέσεων μεταξύ των δύο περιοχών στο μέλλον. Μεταξύ άλλων στα συμπεράσματα αναφέρονται:

Aναγκαία προϋπόθεση ωστόσο για να βρει η κοινή προσπάθεια Mάνης – Kαλαμάτας τη δική της ιστορική δικαίωση είναι να παραμείνει αταλάντευτα προσανατολισμένη προς μια ποιοτική αντίληψη οικονομίας και ζωής, η οποία θα ενισχύσει την εισοδηματική στάθμη της περιοχής με τρόπο αειφόρο δηλαδή σταθερό, συστηματικό, αυτοτροφοδοτούμενο και εγγυώμενο την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος του τόπου..

H σχέση αγάπης και αμοιβαιότητας μεταξύ Kαλαμάτας και Mάνης υλοποιείται οικονομικά με τη συμπληρωματικότητα των επιχειρήσεων Mάνης και Kαλαμάτας, όπου η μεσσηνιακή πρωτεύουσα παίρνει το βάρος των μεγαλυτέρων και μαζικοτέρων χρήσεων, ενώ η Mάνη περιορίζεται στη διακριτικότερη εκμετάλλευση των πιο εξειδικευμένων, με έμφαση σε εναλλακτικές τουριστικές δραστηριότητες και ελαιοπαραγωγή ποιοτικής αιχμής.

Kαλαμάτα και Mάνη, όπως επισημάνθηκε στο συνέδριο, μπορούν να προωθήσουν από κοινού μια πρότυπη ανάπτυξη εμβαθύνοντας τη γεωοικονομική συνείδηση κοινού συμφέροντος και καλλιεργώντας μια νέα βιωματική κοινότητα ζωής. Στην προσπάθεια αυτή πολύτιμη πρέπει να είναι η συμβολή της μανιάτικης, αλλά και της καλαματιανής και μεσσηνιακής διασποράς στην Eλλάδα και σε ολόκληρο τον κόσμο.

H δυνατότητα συντονισμού διαδημοτικών πρωτοβουλιών και δράσεων ενισχύει σήμερα την τοπική αποτελεσματικότητα και οι δήμοι της Mάνης επιβάλλεται να συνεργαστούν στενά με το δήμο της Kαλαμάτας, με στόχο τη διάχυση των ευεργετημάτων μιας ενεργότερης περιφερειακής πολιτικής προς τη Mάνη και την Kαλαμάτα. H μεγάλη αλήθεια ωστόσο παραμένει: Ό,τι κι αν γίνει με τα κουρέλια που άφησε πίσω της η άναρχη και απερίσκεπτη ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών λόγω της αδιαφορίας της κρατικής διοίκησης, ο κίνδυνος παραμένει προ των πυλών και οδηγεί στην ισοπέδωση του χαρακτήρα και της προσωπικότητας της περιοχής. O στόχος να πιάσουμε μέσω της ανάπτυξης το γενικώς αποδεκτό μέσο όρο χωρίς την προσέγγιση της ποιοτικής πτυχής, δηλαδή να δημιουργήσουμε μια εικόνα εντελώς ίδια με χιλιάδες άλλες περιοχές του πλανήτη οδηγό στον κίνδυνο να χαθούν τα ειδικά ποιοτικά χαρακτηριστικά της περιοχής. Kάτι τέτοιο σημαίνει καταστροφή τόσο για τη Mάνη όσο και για την Kαλαμάτα και έχουν όλοι υποχρέωση να το ματαιώσουν.

Τα πέντε περίπου χρόνια που πέρασαν από τότε οι δεσμοί Μάνης και Καλαμάτας διαρκώς ισχυροποιούνται. Η ανάπτυξη και η πρόοδος φέρνει ακόμα πιο κοντά τις δύο περιοχές και τους κατοίκους τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι μετά την εμπνευσμένη θέση για τα όρια της Μάνης, που κατέθεσε κατά την προσφώνησή του στο συνέδριο ο σοφός Γέροντας Μητροπολίτης Μεσσηνίας, σταμάτησε και η σχετική συζήτηση για τα διοικητικά όρια των γειτονικών έργο που αναφερόταν ενοριών και των Μητροπόλεων. Έγινε κοινά αποδεκτή η αρχή της διπλής ενορίας για τους Μανιάτες, εκείνης του τόπου προελεύσεως και εκείνης του τόπου προσωρινής ή μόνιμης εγκατάστασής τους. Έτσι τελικά ισχυροποιούνται διαχρονικά οι αρχέγονοι δεσμοί Μάνης και Καλαμάτας.

*Το κείμενο συντάχτηκε για να ενσωματωθεί στο δίτομο υπό έκδοση έργο, που αφορούσε τη ζωή και τη δράση του Μητροπολίτη, μετά την εκδημία του.

ΜΑΝΙΑΤΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ: ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΜΕ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ

27 Ιουλίου 2025εφημερίδαadmin

LAKONIA-ΚΑΙ-ΕΙΣΗΓΗΣΗ-ΜΟΥ-ΣΕ-ΣΥΝΕΔΡΙΟ-ΛΙΜΕΝΙ-14-15-I·E-16-MA´OY-2004

ΣΩΚΡΑΤΗΣ BΕΝ. KΟΥΓΕΑΣ: Εισήγηση Nίκου Eυστρ. Mαραμπέα στο συνέδριο με τίτλο: «ΜΑΝΙΑΤΕΣ ΑΚΔΗΜΑΪΚΟΙ», που διοργανώθηκε στις 16 Μαρτίου 2003 στην Αρεόπολη.

18 Ιουλίου 2025εφημερίδαadmin

MΙΛΑΕΙ Ο ΕΓΓΟΝΟΣ ΤΟΥ Πριν από ενάμιση περίπου χρόνο ο Σωκράτης Βενετσάνου Κουγέας, ο ταυτώνυμος εγγονός του, μιλώντας για τον επιφανή παππού του στο συνέδριο Μάνη και Καλαμάτα: δεσμοί αγάπης και αμοιβαιότητας, ανέφερε: «Στη μεγάλη πνευματική του διαδρομή ο Σωκράτης Κουγέας σημειολόγησε τη σχέση του με τη Μάνη. Άρχισε την πνευματική του άνοδο ερευνώντας τα σχετικά με τα μανιάτικα μοιρολόγια θέματα και την έκλεισε με την ανάδειξη και προβολή των χαρακτηριστικών της Μάνης και των Μανιατών, μέσω της ενασχόλησής του με το έργο του μεγάλου Μανιάτη λόγιου, του Νικήτα Νηφάκη. Αυτό, το τελευταίο του έργο, τούδωσε τη δυνατότητα φεύγοντας απ` αυτό το μάταιο κόσμο να ρίξει στην πατρίδα του το ύστατό του βλέμμα». Η επιλογή αυτή θα μπορούσε να ερμηνευτεί και ως η ύστατη προσπάθεια για εξισορρόπηση του αστικού τρόπου ζωής που ζούσε, λόγω των εκπαιδευτικών του υποχρεώσεων Ίσως ήθελε να παροτρύνει τους συμπατριώτες μας στο δρόμο του πνεύματος και του πολιτισμού με τα ίδια τα λόγια που χρησιμοποιεί ο Νηφάκης στον «αποχαιρετιστήριο θρήνο» του. Λόγια που διατυπώθηκαν σε ανύποπτη εποχή, αλλά εντόπιζαν με ακρίβεια τα ελαττώματά της μανιάτικης φυλής:

Πλην ταύτα όλα γίνονται από τη απειθείαν

Αυτή πάλιν προέρχεται από την αμαθείαν

Από αυτήν προέρχεται και η ασυμφωνία,

Και η επικατάρατος η δεισιδαιμονία.

Ίσως είχε συνειδητοποιήσει τα διαχρονικά νοήματα που περιέχουν και ήθελε να κάνει έκκληση για την καταπολέμηση των ελαττωμάτων που εντοπίζουν.

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΣΤΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΧΩΡΟ, ΣΕ ΣΥΝΤΟΜΙΑ Ο Σωκράτης Κουγέας έφυγε από τους Δολούς, άφησε πίσω του την Καλαμάτα και στα 90 χρόνια της ζωής του ευτύχησε να ταξιδέψει, να σπουδάσει, να αναγνωρισθεί διεθνώς, να κατακτήσει τα υψηλά αξιώματα του πνευματικού κόσμου. Ευτύχησε να δει να μεγαλώνουν γύρω του παιδιά και εγγόνια.

Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας με δάσκαλό του το Νικόλαο Πολίτη από τον οποίο πήρε , όπως ο ίδιος έλεγε το «επιστημονικώς σκέπτεσθαι και μετά προσοχής και μεθόδου εξετάζειν τα πράγματα». Από το 1900 ως το 1904 υπηρέτησε στη Μέση Εκπαίδευση ως ελληνοδάσκαλος και σχολάρχης. Στη συνέχεια μετέβη στη Γερμανία για μεταπτυχιακές σπουδές δίπλα στους μεγάλους φιλόλογους της εποχής. Το 1918 εξελέγη καθηγητής της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Και το 1929 μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Οι τίτλοι του δεν τελειώνουν εδώ. Υπηρέτησε τα ελληνικά γράμματα από πολλές θέσεις και πρόσφερε στο ελληνικό κράτος, που στην εποχή του μετρούσε ζωή λιγότερη από έναν αιώνα, τεκμήρια που δικαίωναν την ύπαρξή του.

H ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Για το Σωκράτη Κουγέα δεν ήταν αρκετό να μελετά, να δημοσιεύει, να διακρίνεται στο διεθνή επιστημονικό στίβο. Δεν έχανε την ευκαιρία να συνεργάζεται με τοπικές εφημερίδες και περιοδικά. Συνεργασίες που, αν και δεν πρόσθεταν κάτι στο διεθνούς φήμης επιστημονικό του ανάστημα, ήταν το ίδιο φροντισμένες, αγαπημένες θα έλεγα, με εκείνες στα ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά. Αποστολή τους ήταν να φωτίσουν πλευρές της ιστορίας του τόπου μας, της Μάνης, αναδεικνύοντας το μεγαλείο του απλού και του καθημερινού. Την αγάπη του γι` αυτό τον τόπο ενίσχυσε ιδιαίτερα ο πνευματικός του πατέρας και πατέρας της Ελληνικής λαογραφίας, ο μεγάλος Νικόλαος Πολίτης, που τον προέτρεπε από τα πρώτα του βήματα να στρέψει το βλέμμα του προς την ιδιαίτερή του πατρίδα. Την προτροπή του δασκάλου του δεν τη λησμόνησε σε όλη τη διάρκεια της μακρόχρονης επιστημονικής του δράσης ο Σωκράτης Κουγέας. Αν και οι σπουδές του τον έστρεψαν σε άλλες κατευθύνσεις, αν και οι πολυσχιδείς του δραστηριότητες και τα υψηλά αξιώματα που κατέκτησε του άνοιγαν ορίζοντες που λίγοι κατόρθωναν να αντικρίσουν, εν τούτοις δεν ξεχνούσε να στρέφει το βλέμμα του στη γενέτειρά του τους Δολούς, τη Μάνη, την Καλαμάτα: Ο Φαβιέρος εις την Μεσσηνία (1926, εφημερίδα Θάρρος), Ποίον πρέπει να είναι το όνομα των Καλαμών (1940, εφημερίδα Σημαία), Η Μεσσηνιακή επέτειος του αγώνος (1947, εφημερίδα Ηχώ της Μεσσηνίας), Η επαναστατική προκήρυξις της Καλαμάτας (1949, περιοδικό Νέα Εστία), Κτητορική επιγραφή εκ Δολών (1934, περιοδικό Ελληνικά), Ιστορικαί πηγαί δια τας μάχας Βέργας και Διρού (1946, εφημερίδα Ελληνικός Αστήρ), Ο στρατιωτικός κανονισμός του στρατού της Μάνης κατά τον αγώνα (1948, εφημερίδα Εμπρός), Περί των Μηλιγγών του Ταϋγέτου, εξ’ αφορμής ανέκδοτης Βυζαντινής επιγραφής εν Λακωνική (1950, Ακαδημία Αθηνών), η ανθρωποκτονία, ως διεγγύημα τρίτου εν Μάνη (1953, αφιέρωμα στον Στίλπωνα Κυριακίδη). Αυτοί είναι μερικοί τίτλοι από την πλούσια επιστημονική αρθρογραφία του Σωκράτη Κουγέα, που προσδιορίζουν την κοινωνική και ιστορική ταυτότητα των Δολών, και της Μάνης.

ΤΟ ΥΣΤΑΤΟ ΒΛΕΜΜΑ Κι` εκεί στην πλήρη ωριμότητά του, συνεχίζει ο εγγονός του, το βλέμμα του στρέφεται κατ` αποκλειστικότητα στους δύο πόλους που σφράγισαν την προσωπικότητά του. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ασχολείται με το να συλλέγει και να δημοσιεύει έγγραφα και μαρτυρίες που αφορούν πρόσωπα και πράγματα της Καλαμάτας και της Μάνης, με αποκορύφωμα την έκδοση του 1964. Δύο χρόνια πριν το θάνατό του βλέπει το φως το έργο του ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΙΧΟΥΡΓΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΙΚΗΤΑ ΝΗΦΑΚΗ, από υλικό που συνέλεξε στα πρώτα του επιστημονικά βήματα, την αρχή του 20ου αιώνα.

Το ύστατο βλέμμα του υπέργηρου και σοφού Σωκράτη Κουγέα, στράφηκε εκεί απ` όπου ξεκίνησε, στον κόσμο αυτόν που τον πότισε με το φως και τις αξίες του, σα να ήθελε να εκπληρώσει το χρέος στα σχολεία που φοίτησε, των Δολών, του Κάμπου, της Καλαμάτας, αλλά και στους συμπατριώτες του Μανιάτες. Και ακόμα μετά το θάνατό του, λες και το βλέμμα του παρέμεινε στραμμένο προς τα εκεί καρφωμένο, κι άφησε σε μας την φροντίδα και το χρέος να συνεχίσομε την πορεία που ο ίδιος χάραξε. Στα χειρόγραφα κατάλοιπά του ξεχωρίζει το πρώτο μέρος της μελέτης που δεν πρόφτασε να τελειώσει με τίτλο: Κιτριές, ένας μικρός «λιμιώνας» που έχει μεγάλη ιστορία. Ειδήσεις από τα ανέκδοτα αρχεία της Βενετίας, που με φροντίδα και αγάπη ο αγαπημένος του Ζήσιμος Λορεντζάτος περιέσωσε στη μονογραφία του «O Σωκράτης Κουγέας και η Μέσα Ελλάδα». Και παραπέρα τα χειρόγραφα, που με προτροπή του οι συντοπίτες του κατέγραψαν, η συλλογή των «Τραγουδιών του Κάτω Κόσμου», για τα οποία δεν είχαμε την τύχη να απολαύσομε τα δικά του σχόλια και τις δικές του ερμηνείες. Είναι ένα νεύμα να προχωρήσομε, ο καθένας με τις δικές του δυνάμεις και απ` τη δική του θέση, και να μην αποστρέψομε το βλέμμα μας από τούτη τη γωνιά της γης, που τόσο λάτρεψε και φρόντισε.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΤΣΟΥΝΤΑ ΚΑΙ ΖΑΚΥΝΘΗΝΟΥ Ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για ένα παιδί από τη Μάνη, όπως ο Σωκράτης Κουγέας να ξεπεράσει τα εμπόδια και να βρει τις διαδρομές που τον οδήγησαν στο Πανεπιστήμιο και την Ακαδημία Αθηνών. Δυστυχώς μετά το 1821 η περιοχή μας βρισκόταν γεωγραφικά μακριά από τα κέντρα εξουσίας και τις πνευματικές εστίες. Βοήθησαν για το ευτυχές αποτέλεσμα ο πατέρας του με την προτροπή για γνώση που δημιουργεί ο εμπνευσμένος δάσκαλος, αλλά και οι κατευθύνσεις, παροτρύνσεις και υποθήκες που είχε αφήσει στην οικογένεια ο ιερέας πάππος του. Βοήθησαν επίσης το σχολείο του στον Κάμπο που αποτελούσε πνευματικό φάρο με την υποβοήθηση των Αλεξανδράκιων κληροδοτημάτων, αλλά και ο μεγάλος κοντοπατριώτης από τη Γιάννιτσα, ο καθηγητής της Ιστορίας και Λαογραφίας Νικόλαος Πολίτης. Όλη αυτή η διαδρομή προώθησης και προσαρμογής στον αστικό χώρο περιγράφεται αχνά, αλλά διακρίσιμα στο πλούσιο έργο του. Ο ίδιος γράφει σχετικώς το 1941 στο επιτύμβιο Χρήστου Τσούντα: ο καλός μου πατέρας που μία Ιουλιανήν ημέραν του 1891 με ωδηγούσεν εις την ανασκαφήν του τάφου του Μαχάωνος, ως έλεγαν και λέγουν οι εντόπιοι τον θολωτόν τάφον του Κάμπου της Αβίας τον οποίον ανέσκαψεν ο Τσούντας, που να εφαντάζετο ότι το παιδί που άκουε τότε με προσοχήν την πρόχειρον εξήγησιν του αρχαιολόγου θα είχεν αργότερα την τιμήν και την ευτυχίαν να γίνει πολύ κοντά θαυμαστής, ομιλητής, συνάδελφος και φίλος του μεγάλου αυτού επιστήμονος και μεγάλου ανθρώπου.

Στις 6 Μαΐου 1973, με την ευκαιρία των αποκαλυπτηρίων της προτομής του, τελέστηκε στην Καλαμάτα επιστημονικό μνημόσυνο για το Σωκράτη Κουγέα, από τον εκεί δραστηριοποιούμενο «Σύλλογο προς Διάδοσιν των Γραμμάτων». Ο τότε καθηγητής της Βυζαντινής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Ακαδημαϊκός Διονύσιος Ζακυνθηνός έκλεισε την ομιλία του με τα πιο κάτω: Ιδιοσυγκρασία βιολογικώς ρωμαλέα, πνευματικώς ισχυρά, οξεία και δημιουργική, ψυχικώς αδάμαστος και ορμητική, ο Σωκράτης Κουγέας κατηύθυνε την ιστορικήν επιστήμην εν Ελλάδι προς νέας οδούς. Το πάθος της ερεύνης εδέσποσε ολοκλήρου της ζωής του, υπήρξε δε ευτυχής, διότι μέχρι τέλους διετήρησεν αμείωτον την πνευματικήν του διαύγειαν, την έφεσιν προς εργασίαν, την ασφάλειαν της μνήμης και την χάριν του λόγου. Η όλη πνευματική του ιδιοσυγκρασία έφερεν αυτόν προς τα καίρια. Η θήρα του κοινού, η σύλληψις του ουσιώδους, η απέριττος πυκνότης του λόγου, η αγαστή λιτότης της διαπραγματεύσεως ήσαν εκ των κυριοτέρων χαρακτηριστικών της προσωπικότητός του. Παντού όπου ετάχθη, ο αείμνηστος διδάσκαλος εδημιούργησεν, επεκράτησε και εκαινοτόμησεν. Άφηνε πάντα ανοικτάς τας διόδους προς τα φιλελεύθερα και τα νεώτερα. Αλλά ο νεωτερισμός και φιλελευθερισμός του δεν εχώρουν πέραν της Ελληνικής παραδόσεως, της συνόλου Ελληνικής παραδόσεως, αρχαίας, μεσαιωνικής και νεωτέρας, την οποίαν υπελάμβανεν ενιαίαν, συνεχή και αδιάσπαστον.

ΤΑ ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΙΧΟΥΡΓΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΗΦΑΚΗ Θεωρώ ότι η τελευταία πνευματική προσφορά του Σωκράτη Κουγέα, τα ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΙΧΟΥΡΓΗΜΑΤΑ του ΝΙΚΗΤΑ ΝΗΦΑΚΗ εμπλουτισμένα με δικά του προλεγόμενα και σημειώσεις αποτελούν ένα είδος μανιάτικου έπους. Αποτελούν θα έλεγα μια διαρκή δεξαμενή αναγνώρισης των ιδιοχαρακτηριστικών που παράγει ο τόπος μας και προικίζει μ` αυτά τους εκάστοτε κατοίκους του. Αυτή η εντύπωση μου δημιουργήθηκε από την πρώτη στιγμή που συνάντησα το κείμενο (κάτω από ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες το 1973). Η εντύπωσή μου αυτή ενισχύεται όσο βαθύτερα το προσεγγίζω, με την πάροδο του χρόνου. Αναδιφώντας το περιεχόμενό του έργου και με αφορμή τα όσα καταγράφει, μου δημιουργείται μια διαρκής διάθεση για αναζήτηση στοιχείων αυτογνωσίας. Ταυτόχρονα, το περιεχόμενο αυτό με γεμίζει με υπερηφάνεια, ως κληρονόμου υψηλών ιδεών και ρωμαλέων προτύπων.

Ας μου επιτρέψει το εκλεκτό ακροατήριο να ξεδιπλώσω μερικές από τις σελίδες αυτού του μανιάτικου έπους, που κατέγραψε και συστηματοποίησε ο Σωκράτης Κουγέας, αφήνοντας το σε μας για περαιτέρω προσέγγιση και αφομοίωση των ισχυρών μηνυμάτων του.

Ο ΚΟΥΓΕΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΗΦΑΚΗ Η εισαγωγική παρουσίαση του έργου από το Σωκράτη Κουγέα λιτή και σαφής, μας μπάζει αμέσως στο νόημα και μας κατατοπίζει για την πνευματική απόλαυση που θα ακολουθήσει:

«Με το παρόν βιβλίον έρχονται εις φως τα Μανιάτικα ιστορικο – σατιρικά στιχουργήματα του Νικήτα Νηφάκη (1748 – 1818 περίπου), του περίφημου τούτου Λάκωνος σατιρογράφου, όστις αποτελεί δια την εποχήν του τον μοναδικόν θεράποντα των Μουσών εις την τραχείαν και αυχμηράν γην της Μάνης. Εκ των τρισχιλίων σχεδόν ομοιοκαταλήκτων στίχων των συνιστώντων δέκα διάφορα έμμετρα κείμενα, οι πεντακόσιοι αποτελούν την Ιστορίαν της Μάνης όλης και τον Αποχαιρετισμόν της Πατρίδος, τα δύο από πολλού γνωστά και υπό πολλών εκδεδομένα ιστορικά ποιήματα του Νηφάκη, ενώ οι υπόλοιποι δισχίλιοι τριακόσιοι στίχοι, που αποτελούν τα οκτώ άλλα κομμάτια, εκ των οποίων τα τρία πλήρη και τα πέντε ελλιπή, είναι ανέκδοτοι»…

Έχομε υποχρέωση να σημειώσομε την ιδιαίτερα κολακευτική αναφορά στο Δικαίο Βαγιακάκο για τη συμβολή του στην ολοκλήρωση του έργου, σ` αυτή την εισαγωγική παρουσίαση του βιβλίου το 1964 ακόμα από το Σωκράτη Κουγέα. Το Δικαίο Βαγιακάκο, που έχομε την ευτυχία, αειθαλή και πάντα μάχιμο στον αγώνα για την προώθηση των πνευματικών αξιών και των μανιάτικων δικαίων, να τον έχομε κοντά μας και να τιμά με την παρουσία αυτό το πνευματικό φόρουμ.

Στην εισαγωγή που ακολουθεί ο Σωκράτης Κουγέας προβαίνει σε αξιολογικές κρίσεις για το πνευματικό έργο και την εκπολιτιστική προσπάθεια του Νικήτα Νηφάκη στη Μάνη κατά τα προεπαναστατικά χρόνια. Αναφέρει χαρακτηριστικά: «Κατά τους δυσχειμέριους εκείνους χρόνους ο Νηφάκης γίνεται δια του εμμέτρου του λόγου ο κήρυξ και ο πρόδρομος υγιών κοινωνικών αρχών, ο προοδευτικός αναμορφωτής και ο διδάσκαλος ηθικών και ειρηνικών διδαγμάτων, ο μετά παρρησίας και θάρρους στιγματίζων το έθιμον του γδικιωμού και την ροπήν των Μανιατών εις την πειρατείαν, ο μετά σαρκασμού ψέγων την κακομεταχείρισιν και την ταπείνωσιν της γυναικός, ο αμείλικτος κατήγορος της απαιδευσίας του κλήρου και των άλλων κοινωνικών ελαττωμάτων των Μανιατών». Και συνεχίζει ο γέρων Κουγέας στην εισαγωγή του βιβλίου του για το Νικήτα Νηφάκη: «Τα στιχουργήματα του Νηφάκη είναι ενδιαφέροντα, όχι τόσον δια την λογοτεχνικήν των αξίαν, όσον δια την ιστορικήν και λαογραφικήν των σημασίαν, και διότι παρέχουν αδρόν χαρακτηρισμόν φωτισμένης και εκλεκτής Λακωνικής φυσιογνωμίας, σπανίας δια τον τόπον της καταγωγής και δια την εποχήν της δράσεώς του».

* ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ ΟΛΗΣ, ΗΘΗ, ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΙΝΤΡΑΔΕΣ ΑΥΤΗΣ (ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ) Ασφαλώς το πρώτο μέρος του έργου του Νηφάκη Η Ιστορία της Μάνης όλης, ήθη, χωρία και ιντράδες αυτής, δια στίχων πολιτικών, αποτελεί την κορωνίδα της ιδιότυπης αυτής ποιητικής συλλογής. Είναι αυτό που μας δίνει τη δυνατότητα να χαρακτηρίσομε το όλο έργο του ως Μανιάτικο έπος. Αυτό φαίνεται αμέσως και από τα μικρά αποσπάσματα που θα ακουστούν (με όλη την επιείκειά σας για την απόδοση):

Το ποίημα αυτό αρχίζει με τους στίχους:

Μεγάλο βουνό βρίσκεται απάνω στον Μορία,

Στον τόπον της Λακωνικής, ωσάν την Πιερία,

Ταϋγετον τον έλεγαν οι παλαιοί Σπαρτιάτες

Και Μακρυνόν, τον λέγουσιν, Ηλίαν, οι Μανιάτες.

Είναι και άλλα περισσά βουνά μικρότερά του

Από τον κάβο Ματαπά έως εκεί κοντά του.

Σ` αυτά τα όρη φύγανε οι μαύροι Σπαρτιάτες

Και είναι αυτοί που λέγονται την σήμερον Μανιάτες.

Για να φυλάξουν την ζωήν και την ελευθερία,

Έκτισαν χώρες στα βουνά και περισσά χωρία.

Δεν ήτο φυσικόν σ` αυτούς να γίνουν σκλάβοι, δούλοι,

Αλλά να είν` ελεύθεροι, γιατί δεν ήταν μούλοι,

Αλλ` ήταν Σπάρτης γνήσια παιδία τα καημένα

Κ` ελεύθερα γεννήματα και καλομαθημένα.

Για τούτο χώρες έκτισαν στα όρη και χωρία

Και ζουν έως την σήμερον εις την ελευθερία.

Ετούτων εγώ βούλομαι να γράψω ιστορία

Και χώρες και τα ήθη τους, ιντράδες και χωρία

Επτά και δέκα κ` εκατόν ειν` όλα τα χωρία

Οπού κρατούν τα άρματα και την ελευθερία.

Και μονομίας δύσκολον είναι να ημπορέσω

Να τα συγγράψω ακριβώς, αν δεν τα διαιρέσω.

Και δια τούτο, το λοιπόν, την Μάνην κάμνει χρεία

Να την εξεχωρίσομεν εις μέρη μόνον τρία.

Το μέρος τα` ανατολικόν λέγεται Κάτω Μάνη,

Τα άλλα δύο τα δυτικά, Εξω και Μέσα Μάνη.

Επιτρέψτε μου λίγα σχόλια , σ` αυτούς τους πιο χαρακτηριστικούς, από τους 340 στίχους, που συναπαρτίζουν το έργο:

Οι έννοιες – κλειδιά που προβάλλουν από την πρώτη ανάγνωση του έπους: Ταΰγετος, Σπάρτη, ελευθερία, οριοθετούν την έννοια Μάνη, μανιάτικος χώρος, μανιάτικες ιδέες. Και δένονται πυκνά μεταξύ τους μέσω του στιχουργήματος: Ο Ταΰγετος, όπως ξετυλίγεται από το Χαλασμένο και τον Προφήτη Ηλία μέχρι το Σαγιά στο Ταίναρο, είναι ο πατέρας της Μάνης. Οι δύο έννοιες Ταΰγετος και Μάνη είναι ταυτόσημες και ταυτυπόστατες.. Οι Μανιάτες έλκουν βιολογικές καταβολές και κοινωνικές συμπεριφορές από τους αρχαίους Σπαρτιάτες. Ο πατέρας Ταΰγετος αγκαλιάζει τους Μανιάτες προσφέροντας τις πλαγιές του για κατοικία και με τη δομή και τη συγκρότησή του, τους προστατεύει από κάθε επιβουλή, δίνοντας τους τη δυνατότητα το όνομά τους να ταυτίζεται με την έννοια της ελευθερίας. Και το απόσπασμα τελειώνει προσδιορίζοντας ότι σε ένα τόσο φιλελεύθερο λαό και σε ένα τόσο ελεύθερο τόπο προσιδιάζουν στο όνομά του και στις επιμέρους περιοχές του, μόνον ήπιοι χαρακτηρισμοί και προσδιορισμοί: Κάτω Μάνη, για την Ανατολικά του Ταϋγέτου περιοχή, Εξω Μάνη, για τη Δυτική περιοχή από το διάσελο της Αρεόπολης μέχρι την Καλαμάτα, Μέσα Μάνη, για την υπόλοιπη Δυτική περιοχή μέχρι το Ταίναρο.

Κλείνω την αναφορά μου στο στιχούργημα αυτό με λίγους από τους τελευταίους στίχους, που αποτελούν ηθικά διδάγματα και υποθήκες σε μας, τους επιγενόμενους στο μανιάτικο χώρο:

Πλην ταύτα όλα γίνονται από την απειθίαν

Αυτή πάλιν προέρχεται από την αμαθίαν

Από αυτήν προέρχεται και η ασυμφωνία

Και η επικατάρατος η δεισιδαιμονία,

Πως τάχα την παπουδική κρατούν ελευθερία

Και τούτο δεν ειν` άλλο τι, παρά πολλή μωρία.

……………………………………………….

Αλλ` όταν τις αλλόφυλος, αν ήθελε θελήσει

Να έλθει στην πατρίδα τους για να τους πολεμήσει,

Ετότες συμφωνούν ευθύς και τρέχουν σαν θηρία

Να δείξουν την ανδρεία τους και την ελευθερία.

Στην κατάληξη αυτή κυριαρχούν έννοιες που περιγράφουν τα ελαττώματα των Μανιατών: απείθια, αμάθεια, ασυμφωνία, δεισιδαιμονία. Τις περισσότερες μπορούμε να τις αναγνωρίσομε, τουλάχιστο «εν σπέρματι», πολλοί από μας τους σύγχρονους Μανιάτες, και στον εαυτό μας. Ο στιγματισμός τους από το λόγιο συμπατριώτη μας Νικήτα Νηφάκη αποβλέπει στην καταπολέμηση, που θα οδηγήσει στην εξάλειψή τους. Τελικά, όμως, προβάλλει η κάθαρση με την επίκληση και πάλι της έννοιας της ελευθερίας. Αυτή φαίνεται ότι σε τελευταία ανάλυση παίρνει μπροστά και εξαλείφει πολλές από τις συνέπειες των πολλών ελαττωμάτων μας. Είναι αναγκαίο, όμως, υπακούοντας και στην προτροπή του Σωκράτη Κουγέα να αυτοενδοσκοπηθούμε, για να βρούμε τρόπους καταπολέμησης των ελαττωμάτων μας στη ρίζα τους. Ίσως η σημερινή συνάθροιση να αποτελεί μια κάποια συμβολή σ` αυτή την κατεύθυνση.

ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ Το δεύτερο κείμενο της συλλογής εμφανίζει ενδιαφέρον, λόγω του υπερσυναισθηματισμού που κουβαλάει, όπως φαίνεται και από τον τίτλο του: ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ. Υπερσυναισθηματισμού και αγανάκτησης που δημιουργήθηκαν από τις μηχανορραφίες των καπεταναίων, με τελικό αποτέλεσμα την καθαίρεση το 1798 και την καταδίωξη στη συνέχεια του μπέη Τζαννετάκη Γρηγοράκη, του μέντορά του Νικήτα Νηφάκη. Η ανάμνηση των ημερών που πέρασε κοντά σ` αυτόν, τον αγαθό και φιλοπάτριδα ηγεμόνα της Μάνης, τον οδηγεί σε εκτεταμένες αναφορές σε όλα τα υπόλοιπα έργα του. Ιδιότυπη αλλά χαρακτηριστική περίπτωση της βαθιάς επιρροής των 10 χρόνων που πέρασε κοντά στον μπέη Τζαννετάκη Γρηγοράκη, αποτελεί το τέταρτο στιχούργημα της συλλογής που έχει τίτλο Φιλονικία των μελών του σώματος περί της Βασιλείας. Σ` αυτό το αλληγορικό ποίημα συσχετίζει τη συμπεριφορά που είχαν τα μέρη του σώματος στη μεταξύ τους φιλονικία, με τις στάσεις και συμπεριφορές των καπεταναίων της Μάνης, που οδήγησε στην έκπτωση του Γρηγοράκη από το αξίωμά του. Ο Νηφάκης θέλει να καταδείξει, έμμεσα αλλά με σαφήνεια, ότι αν οι δολοπλοκίες των καπεταναίων της Μάνης, δεν οδηγούσαν στην καθαίρεσή του και την αντικατάστασή του με τον συγγενή του Αντωνόμπεη Γρηγοράκη το 1798, η θέση της Μάνης στη νεώτερη ιστορία θα ήταν εντελώς διαφορετική. Οι συχνές αναφορές σ` αυτή την περίοδο αποτελούν το κλειδί του έργου του και επιτρέπουν τον αξιολογικό χαρακτηρισμό του ως έπους.

Μετά τον παραμερισμό του μέντορά του ο Νικήτας Νηφάκης αναγκάζεται να αναχωρήσει από τη Μάνη και να εγκατασταθεί στην Καλαμάτα .

Οι στίχοι που ακολουθούν είναι χαρακτηριστικοί:

Ιδού και μίαν εντολήν, πατρίδα μου σ` αφήνω

Με τον δικό μου λογισμόν, αποφασίζω, κρίνω

Ν` αφήσουν τον διάβολον οι πρώτοι, οι μεγάλοι,

Να πάρουν από λόγου τους παράδειγμα κ` οι άλλοι

Ν` αφήσουν την επιβουλήν, φθόνον και υποψίαν,

Φιλαργυρίαν, αρπαγήν και κούρσον και κλεψίαν

Και συντροφίες, χαλασμούς, μάχες και αταξίες

Και ασωτίες και θυμούς, μέθες, πλεονεξίες.

Να κάμουν εις το μέσον τους αγάπην και ειρήνην

να φέρουν στην πατρίδα τους παντοτινήν γαλήνην.

Κι εκείνες όπου γίνονται στις μάχες εξοδίες,

στου Σατανά το θέλημα και κακομεθοδίες.

Να τις ξοδεύουν στο καλόν, να κτίσωσι σχολεία,

Δια να μάθουν τα καλά σ` αυτά με ευκολία,

Ν` αφήσουν την ωμότητα, ν` αλλάξουν και τους τρόπους,

Και τότε να ιδής και συ, πατρίδα μου, ανθρώπους!

………………………………………………………..

Σε αγαπώ, τ` ομολογώ, πολλά καλά πατρίδα,

Μα δεν μπορώ απάνω σου να βρω καλήν ελπίδα.

Για τούτο φεύγω με καημόν, πατρίδα γλυκυτάτη

Με στεναγμούς και δάκρυα – ώ, ώρα πικροτάτη.

ΔΙΑΛΟΓΟΙ Εγκατεστημένος πιά από το 1798 και για 10 τουλάχιστο χρόνια στην Καλαμάτα, ασκεί εκεί το επάγγελμα του ελληνοδιδασκάλου. Ούτε στιγμή δεν παύει να ασχολείται με μανιάτικα θέματα, όπως φαίνεται και από το τρίτο στιχούργημα της συλλογής που επιγράφεται Διάλογοι και αναφέρεται σε τέσσερις συζητήσεις που είχε με κάποιον συμπατριώτη του μεσομανιάτη, που τον συνάντησε στην Καλαμάτα. Οι Διάλογοι αποτελούν αφορμή για εξιστόρηση νέων γεγονότων, εκείνων που συνέβαιναν εκείνη τη δεκαετία στη Μάνη. Γεγονότα που άφησαν βαθιά αποτυπώματα στην Ιστορία και σε ένα βαθμό την οδήγησαν σε επιταχύνσεις, ή επιβραδύνσεις, διαδικασίες αναγκαίες για την επώαση του συγκλονιστικών εξελίξεων που ακολούθησαν λίγα χρόνια μετά, το 1821. Γεγονότα, που οδηγούν σε προωθήσεις και καθαιρέσεις καπεταναίων στο αξίωμα του ηγεμόνα. Γεγονότα που μοιραία συνοδεύονται από έξαρση των εμφυλίων συγκρούσεων. Αυτές οι καταστάσεις περιγράφονται ανάγλυφα στο έργο. Μεταφέρομε μερικούς χαρακτηριστικούς στίχους, που μας δίνουν ταυτόχρονα πληροφορίες για μερικές σημαντικές οικογένειες της Μάνης εκείνης της περιόδου

Πολέμους είδα περισσούς και άκουσα χιλίους,

Οπού στην Μάνην κάματε, αλλ` όμως εμφυλίους.

Και φθείρετε τον τόπον σας, χαλάτε τα χωρία

Και το καυχάσθε, το`χετε και δια παλληκαρία;.

…………………………………………………..

Αλλά αν τύχη να εβγή τινάς να τους τρομάζει

Τους της πατρίδος τους εχθρούς, να τους καταδαμάζει,

Εσείς δεν τον αφήνετε, αλλά τονε φθονείτε

Και ή τον φαρμακώνετε ή τον δολοφονείτε.

Που είν` ο Παναγιώταρος, ός με τον Αχιλλέα

Να συγκριθεί είν` άξιος και με τον Ηρακλέα,

Ο φοβερός και τρομερός της Μάνης ταξιάρχης

Και θαυμαστός διδάσκαλος πολέμου και της μάχης,

Οπού χωρίς να κινηθεί, να δείξει τα` άρματά του,

Αλλά με μόνον τα` όνομα και με τα γράμματά του

Τους Μπαρδουνιώτας τρόμαζε και τον Μορέαν όλον;

………………………………………………………..

Που μετ` εκείνον ύστερα ο Κουταλίδης Παύλος,

πολεμιστής και μαχητής καλός και όχι φαύλος,

οπόστεκε στο Λίμπερδον, σαν ένα λεοντάρι,

σαν ένα καλόν άξιον της Μάνης παλληκάρι.

………………………………………………………..

Που ο Μιχάλης ο πολύς, ο Κούτρος ο γενναίος,

Πιερής και ο Νικόλαρος, ο Γολιάθ ο νέος;

Που Καλκαντής, Γληγόρακας, που Ντζώρτζης, Γληγοράκης,

Που Πέτρος, που Μιχάλμπεης, που ο Κουμουντουράκης,

Που Σπύρος, που Γεννηματάς, που καπετάν Γιαννάκης

Και που Βαβούλης ο Θωμάς, που ο Βενετζανάκης,

Που καπετάν Πανάγος δε, που δε και ο Μπουτιέρος;

Και που να τους απαριθμώ καθέναν κατά μέρος.

………………………………………………………..

Αμή τα μήλα της Μηλιάς τα μοσχομυρισμένα

Τα παληκάρια τα καλά, τα πολυξακουσμένα;

Με τι καρδίαν και ψυχήν να τα ξενοματίσω,

Χωρίς να χύσω δάκρυα, πώς να τα μελετήσω;

ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΞΕΝΙΤΙΑ Από τα υπόλοιπα πέντε στιχουργήματα του Νικήτα Νηφάκη, όπως εμφανίζονται στη συλλογή του Σωκράτη Κουγέα θα δώσω μικρά δείγματα από δύο, από την Αυτοβιογραφία του και από την Ξενιτειά.

Και αυτό γιατί μας οδηγούν σε διαδρομές ερμηνείας για την πορεία του, την πορεία στη ζωή του πρώτου Μανιάτη λογίου. Πορεία που είναι απόλυτα συμβατή και με την πορεία των επιφανών συμπατριωτών μας που τιμούμε σήμερα. Είτε των αειμνήστων πνευματικών ανδρών που διέλαμψαν στους τομείς της επιστημονικής τους δραστηριότητας και αναδείχθηκαν στο ύπατο πνευματικό αξίωμα του μέλους της Ακαδημίας Αθηνών, στη ζωή και το έργο των οποίων αναφερόμαστε στο πρώτο μέρος της σημερινής εκδήλωσης. Είτε των εν ζωή και σήμερα τιμωμένων προσώπων, που με τη διαρκή πνευματική τους δραστηριότητα τιμούν τον τόπο που τους γέννησε και τους έδωσε τα πρώτα βήματα στη μακρά τους πορεία στο χώρο της εκπαίδευσης και του πολιτισμού.

Δυστυχώς δεν είναι εξακριβωμένη πλήρως η διαδρομή στη ζωή του Νηφάκη. Είναι βέβαια όμως τα γεγονότα της γέννησής στη Μηλέα της Έξω Μάνης, της αιχμαλωσίας του από τους Τουρκομπαρδουνιώτες, όταν σε εφηβική ηλικία πήγαινε ν` αλέσει στους νερόμυλους της Αγία – Μαρίνας στην Ανατολική πλευρά του Ταϋγέτου, της ταλαιπωρίας του σε πολλές Τουρκικές φυλακές κατά τη μεταφορά του από το Μυστρά προς την Κωνσταντινούπολη και της διαφυγής του στο Βουκουρέστι. Εκεί δέχθηκε το σημαντικότερο μέρος από την πνευματική του καλλιέργεια στα σχολεία που είχαν συστήσει οι Φαναριώτες ηγεμόνες της Μολδοβλαχίας. Οι νέες συνθήκες που διαμορφώνουν μετά το 1781, δηλαδή το καθεστώς αυτονομίας με ντόπιο ηγεμόνα, επιτρέπουν την επιστροφή του στη Μάνη. Προσπαθεί εκεί να ασκήσει πνευματικό έργο, ως περιοδεύων διαφωτιστής και διδάσκαλος. Για δέκα χρόνια προωθεί το έργο του, υπό την υψηλή προστασία του αγαθού ηγεμόνα Τζανέτμπεη Γρηγοράκη, του οποίου την ευεργετική για τη Μάνη και τους Μανιάτες διοίκηση και τις προσωπικές αρετές θαυμάζει και υμνεί ο Νηφάκης στα περισσότερα από τα επικά του στιχουργήματα. Δυστυχώς, μετά από δέκα χρόνια, οι συγκυρίες τον αναγκάζουν να εκπατρισθεί, εθελοντικά αυτή τη φορά, και να εγκατασταθεί στην Καλαμάτα, όπου ασκεί το διδασκαλικό λειτούργημα για άλλα δέκα χρόνια. Τα αίτια της νέας αποδημίας του είχαν διπλή προέλευση. Από τη μια μεριά έγινε αντιπαθής και δυσάρεστος στους ατίθασους συμπατριώτες του, γιατί επέκρινε αυστηρά και μαστίγωνε αλύπητα τις κακές και απάνθρωπες συνήθειές τους. Συνήθειες, βέβαια, που προέρχονταν από τον πολεμικό χαρακτήρα των κατοίκων και την ιδιομορφία του γεωγραφικού χώρου, αλλά δεν έπαυαν να δημιουργούν διαρκείς συγκρούσεις και εσωτερικές αναστατώσεις. Με την εκδίωξη, εξ` άλλου, του Τζανέτμπεη Γρηγοράκη από τη θέση του ηγεμόνα, λόγω κυρίως της αποκάλυψης των συνεννοήσεών του με τον Ναπολέοντα, εξέλιπε και η προστασία που απολάμβανε έναντι των δυσαρεστουμένων από τις ιδέες και τα μηνύματα που εξέπεμπε διαφωτίζοντας και διδάσκοντας..

Πιστεύω ότι το εκλεκτό και με ιδιαίτερη πνευματικότητα ακροατήριο έχει πειστεί για την ανάγκη να ακουστούν και σ’ αυτό το σημείο ζητώ και πάλι την ανοχή σας για να ακουστούν λίγοι στίχοι από την Αυτοβιογραφία του και την Ξενιτειά. Στίχοι που εμφανίζουν ανάγλυφα την φιλοπατρία, που αποτελεί ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά όλων των Μανιατών.

Νηφάκης είν` το γένος μου, η χώρα μου Μηλέα.

Στη Σπάρτη μέσα βρίσκομαι, κοντά εις τον Μαλέα.

……………………………………………………………………….

Εβγήκα έξω απ` αυτήν να περιτριγυρίσω

Και με σκοπόν την αύριον οπίσω να γυρίσω.

Αμή εκείνην την Μηλιάν, την εδικήν μου χώρα

Οι δέκα χρόνοι πέρασαν που δεν την είδα τώρα.

Δεν είδα την πατρίδα μου και τους οικιακούς μου,

Κανέναν ως την σήμερον από τους εδικούς μου,

Και μόνος θέλησα σ` αυτήν να πέσω την φωτία,

Χωρίς να έχω παντελώς μηδέ μικράν αιτία.

……………………………………….

Μόνον αυτό, μητέρα μου, πως είμαι ξένος μόνον,

Μόνον αυτό να στοχαστείς, κι` αυτό σε σώνει μόνον.

Διότι τι δυστύχημα, τι κόπος, ποία λύπη,

Ποίον δεινόν, ποίον κακόν από τον ξένον λείπει;

Ο ξένος πάντοτε φορεί όλην την δυστυχίαν,

Στα ξένα δεν μπορεί ποτέ να εύρει ευτυχίαν.

Δεν αναπαύεται ποτέ, ποτέ στα ξένα ξένος,

Και τι να λέγω τα πολλά, π`ο ξένος είναι ξένος.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Επιτρέψτε μου από αυτή τη θέση να σημειώσω ότι η πρώτη έκδοση αυτού του επικού έργου για τη Μάνη και τους Μανιάτες, από το Μεσαιωνικό Αρχείο της Ακαδημίας Αθηνών, έχει προ πολλού εξαντληθεί. Επιτρέψτε μου επίσης να ισχυριστώ ότι μια επανέκδοσή του θα συμβάλλει σημαντικά στην πορεία του φωτός στον τόπο μας. Κάτω από αυτούς τους διαλογισμούς κάνω έκκληση, επωφελούμενος και από τη συγκυρία, στο σεβαστό μας Πρόεδρο της Ακαδημίας Αθηνών να ενεργήσει για την απόδοση στη Μάνη του έργου του μεγάλου διαφωτιστή της. Αυτό θα μπορούσε να γίνει μέσω μιας επανέκδοσης σε μεγάλο αριθμό αντιτύπων, για χρήση ιδιαίτερα των μανιάτικων σχολείων και των μαθητών. Η επανέκδοση θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ενέργεια μνημοσύνης και αποκατάστασης για το Νικήτα Νηφάκη και το Σωκράτη Κουγέα, που πιστεύω ότι το δικαιούνται.

Τελειώνοντας την αναφορά μου στο επικό έργο του Νηφάκη, ιχνηλατώ τα συναισθήματα, που θα διακατείχαν το γέροντα Σωκράτη Κουγέα τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Τα ιχνηλατώ κυρίως αφορμώμενος και από τις προσωπικές μου επιλογές και πορείες. Τολμώ να ισχυριστώ ότι ιχνηλατώ αυτά τα συναισθήματα αντιστοιχώντας τα με επιλογές ανθρώπων που διακρίνονται για την πνευματική τους καλλιέργεια, όταν ξεπερνούν το μισό του προσδόκιμου χρόνου ζωής. Τα συναισθήματα που τους κατακλύζουν, τους δημιουργούν έντονη διάθεση να ξαναγυρίσουν τη σκέψη στις πατρογονικές τους ρίζες. Τους παρωθούν σε εξαγνισμούς, προσφέροντας τις κατάλληλες θυσίες στο θυσιαστήριο της γενέτειρας γης. Επιτρέψτε μου στο τέλος αυτού του συλλογισμού μου μίαν ακόμα παραδοχή: εμείς οι Μανιάτες διαθέτομε σε αυξημένο βαθμό αυτή τη νοσταλγική διάθεση για την πατρώα γη. Αψευδή απόδειξη αποτελεί η σημερινή εκδήλωση, που ελπίζω ότι θα την ακολουθήσουν πολλές άλλες, περισσότερο επιτυχημένες σε μηνύματα για την πνευματική ανάταση του τόπου. Έτσι όπως μας το υπαγόρευσαν, ο πρώτος Μανιάτης λόγιος Νικήτας Νηφάκης και οι αείμνηστοι Ακαδημαϊκοί, γεννήματα αυτού του τόπου. Και ειδικότερα όπως το καταδεικνύουν με τη διαρκή πνευματική τους πορεία οι Πανεπιστημιακοί δάσκαλοι που έχομε τη χαρά να τιμούμε σήμερα, αποτείνοντας σ` αυτούς ελάχιστη τιμή για τη μεγάλη τους την προσφορά στη χώρα, τη νεολαία και την περιοχή μας.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ.

15 Ιουλίου 2025εφημερίδαadmin

ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΠΟΥ ΒΙΩΣΑ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΝΗΣ (1974- 1984),

(Δημοσιεύτηκε το 1984 στο περιοδικό ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ που εξέδιδε η ΟΛΜΕ και παρουσάστηκε το 2009 ενώπιον των μελών της ΣΧΟΛΗΣ ΓΟΝΕΩΝ ΝΟΜΟΥ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ που είχε ιδρύσει η ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ).

Η έννοια της αλλοτρίωσης, ως αφετηρία.

Η έννοια της αλλοτρίωσης έχει απασχολήσει εκτεταμένα τη φιλοσοφική και κοινωνιολογική σκέψη. Ιδιαίτερα με την μορφή που παίρνει όταν στο ίδιο το άτομο συγκρούεται η ατομικότητά του, και οι επιδιώξεις στις οποίες ωθείται από αυτήν, με τον κοινωνικό του ρόλο. Εκείνον δηλαδή που περιλαμβάνει τις υποχρεώσεις του στην κοινωνία που εντάσσεται. Η έννοια αυτή με απασχολούσε όλα τα χρόνια που προηγήθηκαν της πνευματικής μου ωριμότητας. Και με οδήγησε σε αναζήτηση τρόπων για την καταπολέμησή της. Δεδομένου ότι το πρώτο βήμα για την καταπολέμησή της, δηλαδή ο εντοπισμός η συνειδητοποίησή της, είχε γίνει, δεν έμενε παρά η εξειδίκευση των τρόπων καταπολέμησής της.

2. Η συγκεκριμενοποίησή της.

Ένας απ` αυτούς τους τρόπους συνδέεται με τη συνειδητή μου απόφαση να υπηρετήσω τη δημόσια εκπαίδευση, και μάλιστα στην περιοχή καταγωγής μου, τη Δυτική Μάνη και ειδικότερα στην Καρδαμύλη. Επιδίωξή μου τα πολλά χρόνια που έζησα και υπηρέτησα εκεί ήταν ο συνδυασμός, σε πρακτικό επίπεδο, του ατομικού με το κοινωνικό στοιχείο στην καθημερινή δράση. Ο συνδυασμός επίσης του φυσικού και με το αυτοσυνείδητο, σε μια ενότητα. Πιστεύω ότι το φυσικό συνδυασμένο με το κοινωνικό του προσδίδει φυσικότητα. Και η κοινωνικότητα προσδίδει στο άτομο μια δεύτερη φύση, συμπληρωματική της ατομικότητας, που την αναβαθμίζει έτσι ποιοτικά. Κάτω απ` αυτές τις προϋποθέσεις οι δράσεις του ανθρώπου, αφού βρίσκονται σε αρμονία με τη λειτουργία του ως κοινωνικού όντος, παύουν να είναι τεχνητές και ποσοτικής μόνο στόχευσης. Αν αυτές οι διαπιστώσεις μου μπορούσαν να υπερβούν τον ατομικό μου προβληματισμό και γίνονταν συνειδητές από περισσότερους, ίσως μπορούσε να λειτουργήσει ως μοντέλο απο- αλλοτρίωσης, ως αφετηρία επιστροφής σε γνήσιες ανθρώπινες λειτουργίες. Να υλοποιείται δηλαδή το απόφθεγμα:ως χαρίεν άνθρωπος, όταν άνθρωπος ει.

Η διαμόρφωση μοντέλου εφαρμογής .

Αυτές οι ιδέες θα μπορούσαν να μπουν καλύτερα για εφαρμογή σε ένα σχολείο. Τα παιδιά, λόγω της ηλικίας τους, έχουν δεχθεί οπωσδήποτε μικρότερες δόσεις αλλοτρίωσης και η διαδικασία από- αλλοτρίωσης είναι ευκολότερη. Εξ` άλλου το αρχικό μήνυμα, και η εφαρμογή κάποιων αρχών που περιέχει, αποτυπώνεται ευκολότερα και μένει περισσότερο χρονικό διάστημα, ασκώντας μόνιμη επιρροή, στα παιδιά. Ο συνδυασμός του φυσικού με το κοινωνικό θάπρεπε νάναι το αντικείμενο της καθημερινής σχολικής εργασίας, όχι βέβαια ως μάθημα στο πρόγραμμα διδασκαλίας, αλλά ως μέθοδος, ως τρόπος ζωής. Αυτό προϋπόθετε άτομα –προωθητές, που θα μπορούσαν μέσα από το αυτοσυνειδητοποίησή τους, να «περάσουν» το μοντέλο στην τάξη. Από την άλλη μεριά χρειαζόταν η υλικοτεχνική υποδομή για να στηριχτεί η προσπάθεια, σε συνδυασμό με την ύπαρξη και έμψυχου υλικού (μαθητών) για επικοινωνία, αριθμητικά και με συνεχή φοίτηση για μεγάλη χρονική περίοδο .

Οι φάσεις και τα στάδια υλοποίησης του.

Στη συνέχεια προσπαθώ να αναπτύξω το πώς υλοποιήθηκαν αυτοί οι θεωρητικοί οραματισμοί, πως και πόσο εφαρμόστηκαν κατά τη δεκαετία 1974-1984, στη μακρινή από τα αστικά κέντρα περιοχή μου, την Καρδαμύλη της Δυτικής Μάνης. Οι στρατηγικοί στόχοι που μπήκαν από την αρχή για την υλοποίηση του οράματος έφτιαχναν ένα περίγραμμα που περιλαμβάνει τις πιο κάτω ενότητες δραστηριοποίησης:

Α) Πλαίσιο συνεργασίας του σχολείου με τους γονείς

Β) Στήριξη και βελτίωση λειτουργίας του Γυμνασίου

Γ) Συντονισμός ενεργειών για ίδρυση Λυκείου

Επίλυση σοβαρών αναγκών υλικοτεχνικής

– κτιριακής υποδομής

Δ) Αντιμετώπιση προβλήματος μεταφοράς μαθητών

Ε) Ποιοτική και ποσοτική βελτίωση της διδακτικής

εργασίας.

ΣΤ. Επεκτάσεις στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.

Είναι αναγκαίο πριν από την ανάπτυξη του μοντέλου που αφορά το σχολείο αυτού του τόπου να παρουσιασθούν τα δεδομένα του χώρου αναφοράς

Α) Οι 12 Κοινότητες και τα χωριά τους που κατοικούν οι μαθητές που φοιτούσαν στο Γυμνάσιο Καρδαμύλης βρίσκονται σε τρεις οδικούς κλάδους που απέχουν μέχρι 15 χιλιόμετρα από την έδρα του σχολείου. Οι περιοχές αυτές εξυπηρετούνταν στοιχειωδώς, από πλευράς δρομολογίων ΚΤΕΛ, Το οικονομικό εισόδημα των οικογενειών των μαθητών είναι χαμηλό και μόνον ένα ποσοστό 5-10% είχε στην κατοχή του ιδιωτικής χρήσεως αυτοκίνητο. Από το σύνολο των μαθητών μόνον ένα 5-10% είχε κατοικία στην έδρα του σχολείου.

Όλοι οι πιο πάνω παράγοντες ήταν ιδιαίτερα αρνητικοί για τη διαμόρφωση συνεχούς και πολυεπίπεδης επικοινωνίας του σχολείου με τους γονείς, που αποτελεί αναγκαίο παράγοντα για την απ` ευθείας προώθηση των στόχων που έχουν προαναφερθεί. Για τους λόγους αυτούς οι στόχοι που μπήκαν στην αρχή ήταν χαμηλοί:

Να ιδρυθεί Σύλλογος Γονέων που θα αποτελούσε το φορέα επικοινωνίας με το σχολείο. Και ταυτόχρονα με προωθητές τα εκλεγμένα μέλη του συμβουλίου να μπορεί να προωθεί στα όργανα κρατικής διοίκησης τα αιτήματα για βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας του σχολείου . Αυτούς τους ρόλους τους διεκπεραίωσε με ιδιαίτερη επιτυχία ο σύλλογος που ιδρύθηκε. Ας σημειωθεί ότι ο σύλλογος αυτός έπρεπε να διαμορφώσει ενιαία πολιτική δράσης συνθέτοντας ιδιαίτερα ετερόκλιτες αντιλήψεις των μελών του. Και αυτό γιατί άλλα χωριά ζούσαν ακόμα στην εποχή της κλειστής αγροκτηνοτροφικής δραστηριότητας και άλλα είχαν μπει για τα καλά σε διαδικασίες αγροτουριστικής ανάπτυξης. Η επιτυχία του στόχου για διαμόρφωση διαρκούς και ουσιαστικού πλαισίου επικοινωνίας και συνεργασίας σχολείου και γονιών μπορεί να εκτιμηθεί από το εξής γεγονός: Ενώ το 1974 στην πρόσκληση των γονιών από το σχολείο για συζήτηση θεμάτων που αφορούσαν τα παιδιά τους συμμετείχε ένα ποσοστό 20% με το καινούργιο πλαίσιο λειτουργίας πραγματοποιούνταν 4 γενικές συνελεύσεις το χρόνο, που κρατούσαν 3-4 ώρες η καθεμιά με συμμετοχή που έφθανε από 60 έως 85% των γονιών.

Β) Το Γυμνάσιο Καρδαμύλης τροφοδοτείτο με μαθητές από τα χωριά: α) Τσέρια, β) Προσήλιο, γ) Καρδαμύλη, δ) Προάστειο. Ε) Εξωχώριο, στ) Στούπα, ζ) Νεοχώριο, η) Πύργο, θ) Καστανέα, ι) Σαϊδόνα, ια) Καρυοβούνι και ιβ) Άγιο Νικόλαο. Το σχολικό έτος 1974-75 όλα τα χωριά αυτά έστελναν 45 μαθητές. Το 1983-84 οι μαθητές είχαν αυξηθεί σε 78 (αύξηση 80%). Αν ανατρέξουμε στα δημοτολόγια των Κοινοτήτων διαπιστώνομε ότι για έτη που αντιστοιχούν σε ηλικίες φοίτησης των μαθητών υπάρχει μείωση γεννήσεων κατά 50%. Στο ερώτημα τι ήταν εκείνο που ανέστρεψε το ρεύμα μείωσης των φοιτώντων μαθητών, η απάντηση είναι: η δημιουργία εμπιστοσύνης στο σχολείο και στην ποιότητα της δουλειάς που γινόταν σ` αυτό. Παρατίθενται στη συνέχεια κάποια στοιχεία τεκμηρίωσης αυτής της άποψης:

α) Μέχρι το 1975 το σχολείο λειτουργούσε με 3 καθηγητές ( ένα φιλόλογο, ένα θεόλογο που δίδασκε και φιλολογικά και ένα φυσιογνώστη που δίδασκε και μαθηματικά). Με παραστάσεις του σχολείου (εκπαιδευτικοί και γονείς), σε συνδυασμό με το νέο νόμο για τη διοίκηση της εκπαίδευσης του 1976, εντάχτηκαν στο σχολείο και δίδασκαν τις αναγκαίες ώρες διδασκαλίας, καθηγητές όλων των ειδικοτήτων: (θεολόγος, φιλόλογοι, μαθηματικός, φυσικός, αγγλικής, γυμναστικής και οικοκυρικών)..

β) διατηρήθηκε ένας πυρήνας μόνιμου προσωπικού (που οι περισσότεροι κατάγονται από την περιοχή) και παρέμεινε αρκετά χρόνια στο σχολείο. Έτσι δημιουργήθηκε κλίμα οικειότητας και εμπιστοσύνης στους μαθητές και στους γονείς τους. Ο δάσκαλος που παραμένει πολλά χρόνια στο ίδιο σχολείο, διαμορφώνει κλίμα οικειότητας και συνεργασίας με το μαθητή, έχοντας γνωρίσει τις δυνατότητες και τον ψυχισμό του

γ) η ποιότητα της δουλειάς στο σχολείο φαινόταν και από τις εισαγωγικές εξετάσεις στο Λύκειο που είχαν θεσπιστεί εκείνη την περίοδο.

Αντίστοιχες ενέργειες γίνονταν και στα γειτονικά Γυμνάσια Πλάτσας και Κάμπου, που λειτουργούσαν και αυτά χωρίς αντίστοιχο Λύκειο.

Γ) Η περιοχή της Μάνης που υπάγεται διοικητικά στο Νομό Μεσσηνίας είναι μια στενή λωρίδα εύρους από 5 έως12 χιλιομέτρων και μήκους 85 χιλιομέτρων. Η λωρίδα αυτή αρχίζει από την Καλαμάτα και φθάνει μέχρι το Οίτυλο. Στην περιοχή αυτή οι κάτοικοι είχαν διοικητικούς πυρήνες 27 πρώην Κοινότητες, με περιορισμένο αριθμό κατοίκων. Τα παιδιά της περιοχής που φοιτούσανν στην πρώτη βαθμίδα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης εντάσσονταν στα Γυμνάσια Πλάτσας, Καρδαμύλης και Κάμπου, με μέσο αριθμό μαθητών τους 70. Για τη δεύτερη βαθμίδα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, το Λύκειο, τα παιδιά αναγκαστικά, λόγω ελλείψεως Λυκείου, αναγκάζονταν να μετεγκατασταθούν στην Καλαμάτα για να φοιτήσουν στα εκεί Λύκεια.

Η προσωπική μου εμπειρία, δεδομένου ότι για 5 χρόνια εκτός από το Γυμνάσιο Καρδαμύλης που ανήκα, δίδασκα και σε σχολεία της Καλαμάτας για να συμπληρώνω το υποχρεωτικό πρόγραμμά μου, έδειχνε ότι η σπουδαστική πορεία αυτών των παιδιών ήταν μειωμένη σε σχέση με τις πνευματικές τους δυνατότητες. Μεταξύ των αιτίων ήσαν και τα:

α) Η απότομη αλλαγή περιβάλλοντος από τις κλειστές μικρές μανιάτικες κοινωνίες των χωριών τους στην ανοιχτή κοινωνία της μεγαλούπολης,

β) η μετάβαση από το αυστηρό κλειστό μανιάτικο οικογενειακό περιβάλλον στην απόλυτης ελευθερίας διαβίωση στην πόλη,

γ) η μίμηση των αστικών συνηθειών των συμμαθητών τους.

Για την αντιμετώπιση αυτής της ανάγκης το σχολείο συνεργάστηκε στενά με το Σύλλογο Γονέων θέτοντας ως στόχο την ίδρυση και λειτουργία Λυκείου στην Καρδαμύλη. Σ` αυτό θα μπορούσαν να φοιτήσουν οι απόφοιτοι από τα 3 Γυμνάσια της περιοχής μας, του Κάμπου, της Καρδαμύλης και της Πλάτσας. Η πρώτη απόπειρα το 1976 έγινε δεκτή θεωρητικά από τη διοικητική δομή εκπαίδευσης του Νομού, αλλά σταμάτησε εκεί λόγω και των γενικότερων αναδιαρθρώσεων που δημιουργούσε ο νέος νόμος για τη δομή της εκπαίδευσης. Βέβαια ο αριθμός των αποφοίτων των 3 Γυμνασίων που θα μπορούσαν να φοιτήσουν στο Γενικό Λύκειο που προτείναμε να ιδρυθεί ήταν περιορισμένος, λόγω και των εξετάσεων που γίνονταν για την εισαγωγή σ` αυτή τη βαθμίδα εκπαίδευσης, αλλά και λόγω του προσανατολισμού των μαθητών σε Τεχνικά Λύκεια και τις Τεχνικές Σχολές. Η βαθιά πίστη όλων μας, και η ανάγκη που ήταν επιτακτική για τις οικογένειες, κράτησαν ψηλά το στόχο για όλα τα επόμενα χρόνια, ενώ ταυτόχρονα το Γυμνάσιο Καρδαμύλης, και τα άλλα δύο γειτονικά του, ενδυναμώνονταν αυξάνοντας την αποτελεσματικότητά τους και βελτιώνοντας διαρκώς την ποιότητά τους.

Με την κατάργηση των εξετάσεων από το Γυμνάσιο στο Λύκειο το 1982, το αίτημα επανήλθε, ώριμο και δυναμωμένο. Υποστηριζόταν από 2500 υπογραφές κατοίκων της περιοχής και 42 φορείς (Κοινότητες, Συνεταιρισμοί, Σύλλογοι).

Έτσι, το 1982 ιδρύθηκε το Λύκειο Καρδαμύλης. Το μαθητικό δυναμικό που προσήλκυσε επιβεβαίωσε τις προβλέψεις μας, αλλά και την αναγκαιότητά του: Σχ. Έτος 1982-83: Τάξεις 2, τμήματα 3, μαθητές 60. Σχ. Έτος 1983-84: Τάξεις 3, τμήματα 4 (δέσμες 2), μαθητές 90. Σχ. Έτος 1984-85: Τάξεις 3, τμήματα 5 (δέσμες 4), μαθητές 110.

Η ίδρυση του Λυκείου, που ανακοινώθηκε το καλοκαίρι του 1982, κινδύνευε να εξελιχθεί σε φιάσκο αν δεν εξασφαλίζονταν οι προϋποθέσεις ομαλής λειτουργίας του. Πρώτο θέμα ήταν η στέγασή του, αλλά χρηματοδότηση δεν υπήρχε. Να πως αντιμετωπίστηκε το θέμα;

Με συντονισμένη δράση σχολείου και γονιών έγινε σε δύο μήνες η πλήρης διαμόρφωση στην υπάρχουσα κτιριακή υποδομή, δηλαδή τον πετρόχτιστο σκελετό 4 αιθουσών, που είχε μείνει έτσι από το 1958. Η Συντονιστική Επιτροπή ( 5 του συλλόγου γονέων, διευθυντής και υποδιευθυντής του Γυμνασίου αλλά και ανοιχτή στη συμμετοχή γονιών και εκπαιδευτικών), εκτέλεσε το έργο αποπεράτωσης των αιθουσών με αυτεπιστασία. Και μάλιστα στο 35% της δαπάνης των 2 500 000 δραχμών, που το είχαν προϋπολογίσει οι Τεχνικές Υπηρεσίες της Νομαρχίας.

Τα χρήματα εξοικονομήθηκαν ως εξής: Στο Σχολικό Ταμείο είχαμε αποθεματοποιήσει μια επιχορήγηση 350 000 δραχμών του 1977, που μαζί με τους τόκους είχε φθάσει στις 500 000 δραχμές. Από τα αποθεματικά του Σχολικού Ταμείου που συγκεντρώναμε τα 7 χρόνια κάνοντας οικονομίες είχαν συγκεντρωθεί 1 000 000 δραχμές. Τα υπόλοιπα τα έδωσαν οι γονείς ενισχύοντας το Ταμείο του Συλλόγου τους. Μ` αυτό τον τρόπο, τον Ιούλιο εκδόθηκε η υπουργική απόφαση για ίδρυση του Λυκείου και το τρίτο δεκαήμερο του Αυγούστου το κτίριο ήταν καλοκατασκευασμένο και έτοιμο να υποδεχτεί τους πρώτους μαθητές του.

‘Όμως, η Συντονιστική Επιτροπή, και οι πυκνές συνελεύσεις των γονιών που συγκαλούσε, έλυσαν και πολλά άλλα θέματα υλικοτεχνικής υποδομής του σχολείου. Αναφέρω μερικά:

α) Λόγω της αύξησης της αξίας της γης οι προφορικές παραχωρήσεις γης για κατασκευή σχολείου που είχαν γίνει τη δεκαετία του 1950 αμφισβητούνταν από κάποιους κληρονόμους των δωρητών, με κίνδυνο κάποια τμήματα του προαυλίου να κινδυνεύουν να χαθούν για το σχολείο. Η λύση δόθηκε με κατασκευή στηθαίου στο επικλινές έδαφος και την οριοθέτηση, έτσι, του χώρου του προαυλίου και από την τέταρτη πλευρά του,

β) κατασκευάστηκε, με αυτεπιστασία κλειστό υπόστεγο γυμναστικής, με αποδυτήρια και γραφείο του γυμναστή 10 μ Χ 30 μ

γ) κατασκευάστηκαν τσιμεντένιες εξέδρες στο γήπεδο μπάσκετ και

δ) οριζοντιοποιήθηκε το επικλινές βραχώδες έδαφος του προαυλίου.

Όλα αυτά τα έργα έγιναν από τη Συντονιστική Επιτροπή, στα πλαίσια της νόμιμης διαδικασίας εκτελέσεως έργων με αυτεπιστασία από τη Σχολική Επιτροπή, που ενισχυόταν με εισφορές ή προσωπική εργασία των γονιών.

Όμως, οι τρεις αίθουσες που κατασκευάστηκαν δεν επαρκούσαν για τη στέγαση του Λυκείου κατά την πλήρη ανάπτυξη λειτουργίας του. Η λύση ήταν η κατασκευή δεύτερου ορόφου στο στενόμακρο κτίριο που στεγαζόταν μέχρι τώρα το Γυμνάσιο και την πρώτη χρονιά το Λύκειο. Λόγω υψηλού προϋπολογισμού το έργο, που πετύχαμε τη χρηματοδότησή του από τις Δημόσιες Επενδύσεις, καθυστέρησε. Αλλά και πάλι με τις παρεμβάσεις της Συντονιστικής Επιτροπής, μετά από ένα 4μηνο ταλαιπωρίας, το Λύκειο στεγάστηκε στο νέο του κτίριο που ολοκληρώθηκε το Γενάρη του 1984.

Δ) Το δυσκολότερο, όμως, πρόβλημα από εκείνα που είχαμε να αντιμετωπίσομε για την εξασφάλιση αποτελεσματικής λειτουργίας του σχολείου, ήταν η μεταφορά των μαθητών από τα σπίτια τους στο σχολείο. Οι μαθητές στο Λύκειο προέρχονταν από οικισμούς 25 Κοινοτήτων, που βρίσκονταν σε αποστάσεις μέχρι 40 χιλιομέτρων. Με δεδομένα ότι: α) λιγότεροι από το 5% του μαθητικού δυναμικού κατοικούσε στην έδρα του σχολείου, β) ότι οι υπόλοιποι μαθητές που μετακινούνται από τα χωριά τους στο σχολείο έρχονται από 4 διαφορετικές κατευθύνσεις, γ) τα δρομολόγια του ΚΤΕΛ είναι και λίγα και συμβατά με τις οικονομικές του επιδιώξεις, διαπιστώσαμε ότι η λειτουργία του σχολείου θα ήταν προβληματική, αν όχι αδύνατη, χωρίς επίλυση του συγκοινωνιακού θέματος. Και αυτό γιατί δεν ήταν δυνατό να λειτουργήσει σχολείο που, το ένα τρίτο των μαθητών να φθάνει εκεί στις 7 το πρωϊ, το άλλο τρίτο στις 8 και το τελευταίο τρίτο στις 9. Και που, το μεσημέρι οι μαθητές της μιάς κατεύθυνσης, περίπου το ένα τέταρτο του συνόλου επέστρεφαν στα σπίτια τους τρεις ώρες μετά το σχόλασμα του σχολείου. Οι επίπονες προσπάθειες για βελτίωση των συνθηκών μεταφοράς των μαθητών, με ρυθμίσεις των δρομολογίων των λεωφορείων του ΚΤΕΛ, σ` όλη τη διάρκεια της πρώτης χρονιάς λειτουργίας του Λυκείου απέβησαν αναποτελεσματικές. Γι` αυτό έγινε πεποίθηση στους γονείς, και στους κατοίκους της περιοχής, ότι αναγκαίος όρος για τη λειτουργία του σχολείου ήταν η αγορά και δρομολόγηση ιδιόκτητων λεωφορείων για τη μεταφορά των μαθητών. Με τη λύση αυτή δεν θα εξασφαλιζόταν μόνον η μεταφορά των μαθητών για το πρωίνό ωράριο λειτουργίας, αλλά θα εξασφαλιζόταν και η μεταφορά τους τα απογεύματα που θα έμεναν για εσωτερικό φροντιστήριο, θεσμό που δεν μπορούσε να εφαρμοστεί μέχρι τότε λόγω ελλείψεως μεταφορικών μέσων.

Σε δύο μήνες μετά τον Ιούλιο που ελήφθη η τελική απόφαση από τη Συντονιστική Επιτροπή, η ιδέα έγινε πραγματικότητα. Συγκεντρώθηκαν τα χρήματα, ξεπεράστηκαν ενδογενή και εξωγενή εμπόδια, βρέθηκαν τα κατάλληλα οχήματα και το Σεπτέμβριο του 1983 δύο λεωφορεία των 40 θέσεων εξασφάλιζαν την ασφαλή και έγκαιρη μεταφορά των μαθητών από τα σπίτια τους στο σχολείο. Παράλληλα, δόθηκε η δυνατότητα δύο απογεύματα τη βδομάδα να μένουν οι μαθητές στο σχολείο για ένα τρίωρο απογευματινό φροντιστήριο, ενισχύοντας έτσι τις γνώσεις τους. Επίσης οι καθιερωμένοι σχολικοί περίπατοι και εκδρομές γίνονταν χωρίς να πληρώνουν οι μαθητές, όπως επίσης και η παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων σε γειτονικές πόλεις, μέχρι και Αρχαία Τραγωδία στην Επίδαυρο, τα καλοκαίρια. Με τα λεωφορεία εξασφαλίστηκε, επίσης, η μεταφορά των αθλητικών ομάδων του σχολείου για τους μαθητικούς αθλητικούς αγώνες σε άλλες πόλεις, αλλά και οι μετακινήσεις της τοπικής αθλητικής ομάδας ποδοσφαίρου για το τοπικό πρωτάθλημα.

Η σύμβαση που υπογράφτηκε με τη Νομαρχία, που είχε την αρμοδιότητα για να πληρώνει τις δαπάνες μεταφοράς των μαθητών, είχε συμφωνηθεί στα 2/3 του ποσού που με βάση το Νόμο θα εισέπραττε το ΚΤΕΛ για το ίδιο μεταφορικό έργο. Με βάση αυτή τη σύμβαση καλύπτονταν όλα τα έξοδα και έμενε στο Ταμείο της Σχολικής Επιτροπής, που ήταν η ιδιοκτήτρια των λεωφορείων, μέχρι ένα εκατομμύριο δραχμές το χρόνο.

Ε) Η βελτίωση των όρων λειτουργίας του σχολείου, ιδιαίτερα η επιδίωξη συνεργατικότητας των μαθητών, δεδομένου ότι προέρχονταν από διαφορετικούς οικισμούς μας οδήγησε στην προώθηση της ιδέας για ίδρυση μαθητικού συνεταιρισμού. Οι μαθητές ανέλαβαν να βρουν λύσεις σε πολλά μικροθέματα της καθημερινής ζωής τους:

Να φτιάχνουν σάντουιτς λόγω ελλείψεως κυλικείου, τόσο στη μέση του πρωινού ωραρίου, όσο και με το σχόλασμά του πριν από τα απογευματινά φροντιστήρια, που παρακολουθούσαν χωρισμένοι σε επίπεδα, όλοι οι μαθητές.
Να ετοιμάζουν εισηγήσεις για τις επισκέψεις – περιπάτους σε τόπους ειδικού ενδιαφέροντος
Να ιδρύσουν αθλητικές ομάδες σε πολλά αθλήματα.

Η ισχυρή σύνδεση των μαθητών με το θεσμό του σχολείου έπαιξε καταλυτικό ρόλο και στις απόπειρες να παρασύρονται οι μαθητές σε καταλήψεις από διάφορους επιτήδειους. Η απάντηση που τους έδωσαν όταν επεχείρησαν να τους εντάξουν σ` αυτό το ρεύμα ήταν: Είναι νοητή κατάληψη στο σπίτι μας;

ΣΤ) Με το ξεπέρασμα των τεχνικών εμποδίων που αναπτύχθηκαν πιο πάνω, διαμορφώσαμε συνθήκες για προσέγγιση, με όλες μας τις δυνάμεις πιά, του κύριου στόχου του σχολείου: τη μεγιστοποίησή των αποτελεσμάτων του στη γνώση και την αγωγή. Η προσέγγιση αυτή προκύπτει από την απάντηση στα ερωτήματα: Πως μπορούμε να δώσομε στο μαθητή όσο το δυνατό περισσότερες πρώτες έννοιες στο σύνολο των τομέων της ανθρώπινης δραστηριότητας και να τον βοηθήσομε να συνθέσει αυτές τις έννοιες με τρόπο συμβατό με τις καταβολές του; Πως μπορούμε να τον εφοδιάσομε με εκείνα τα στοιχεία που απαιτεί η κοινωνική δραστηριότητα για την ένταξή του στις λειτουργίες της, σε συνδυασμό με τις πρωτογενείς κλίσεις του;

Για να προκύψουν αποτελεσματικές απαντήσεις με πρακτικά αποτελέσματα σ` αυτά τα ερωτήματα θεωρήσαμε αναγκαία την επέκταση της δραστηριότητας της Συντονιστικής Επιτροπής και στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Με δεδομένο ότι τα σχολεία της περιοχής ήταν μονοθέσια ή διθέσια τα παιδιά έρχονταν στο Γυμνάσιο με το 1/6 έως το 1/3 των γνώσεων που είχαν προσκτήσει τα παιδιά των 6/θέσιων Δημοτικών Σχολείων, ενώ πολύ λίγα νηπιαγωγεία λειτουργούσαν στην περιοχή. Μπήκε ως στόχος ή αναβάθμισή τους. Τα σχολικά μας λεωφορεία βελτίωσαν την κατάσταση με μεταφορές μαθητών και σε αρκετά σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά κυρίως μπήκε ως επιτακτική ανάγκη η συνένωση των μικρών δημοτικών σχολείων σε 6/θέσιο τουλάχιστο.

Η ιδέα αυτή υλοποιήθηκε 10 χρόνια μετά με την ίδρυση του 12/θέσιου τώρα Δημοτικού Σχολείου Στούπας το 1996. Είχα ήδη αποχωρήσει τότε από τη Διεύθυνση του Λυκείου Καρδαμύλης, υπηρετούσα ως Σχολικός Σύμβουλος Φυσικών Μεσσηνίας – Λακωνίας, ενώ παράλληλα είχα εκλεγεί Πρόεδρος στην Κοινότητα Νεοχωρίου – Στούπας, όπου ιδρύθηκε και λειτουργεί το μεγάλο δημοτικό σχολείο.

Από την ανάπτυξη των στοιχείων που προηγήθηκαν προκύπτουν συμπεράσματα – απαντήσεις στο αρχικό ερώτημα, που σχετίζεται με την τάση για αλλοτρίωση:

Μπορεί οι ανάγκες της ζωής να μας ωθούν σε πορείες αναντίστοιχες με εκείνες που επιτάσσουν οι γενετικές καταβολές μας αλλά, ιδιαίτερα στο χώρο της εκπαίδευσης, μπορούν αυτές οι τάσεις να αντιμετωπιστούν. Και αυτό γιατί η εκπαίδευση έχοντας το παιδί, την προέκταση της ύπαρξής μας και της ζωής γενικότερα, ως επίκεντρο ωθεί τα μέλη των κοινωνικών ομάδων που συμμετέχουν στο εκπαιδευτικό σύστημα, σε ευαισθητοποίηση και αυθυπέρβαση .

Έτσι να δείτε το μοντέλο που περίγραψα, όπου γονείς, εκπαιδευτικοί και εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης καταφέραμε να δώσομε ολοκληρωμένες απαντήσεις στα δύσκολα προβλήματα της εκπαίδευσης στην περιοχή μας εκείνη την κρίσιμη, για την μελλοντική ανάπτυξή της,10ετία..

Είμαι βέβαιος όπου υπάρξει ισχυρή βούληση αφετηρίας, μπορούν να ευδοκιμήσουν τέτοιου είδους μοντέλα. Ο ισχυρός θεσμός της Σχολής Γονέων της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κορινθίας ασφαλώς αποτελεί εκκολαπτήριο καταστάσεων που κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση.

Η ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ

15 Ιουλίου 2025εφημερίδαadmin

ΣΥΛΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΕ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΝΗ (1974- 1984) Ανάπτυξη του θέματος από τον Νικ. Ε. Μαραμπέα

Παρουσίαση4 Λήψη

Μανιάτικη Αλληλεγγύη

Όλα τα άρθρα του/της admin

ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΟ ΦΥΛΛΟΥ 317 -ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2025

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2025

REFLECTIVE CONCERNS ABOUT THE GENEROUS COMMUNITY FUNDING PROGRAMS

ANAΨYKTHPIO – KAΦE MΠAP «ΠAPAΛOΣ (ΠAP’ AΛOΣ)» AΔΕΛΦΩN PAΠTEA ΣTHN KAΛOΓPIA ΣTOYΠAΣ

Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ.Ιστορική διαδρομή των ήπιων μορφών της

Εισήγηση Νικ. Ε. Μαραμπέα, Σχολικού Συμβούλου Φυσικών

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ (ΘΕΜΕΛΗΣ) ΚΑΙ Η ΜΑΝΗ*

ΜΑΝΙΑΤΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ: ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΜΕ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ

ΣΩΚΡΑΤΗΣ BΕΝ. KΟΥΓΕΑΣ: Εισήγηση Nίκου Eυστρ. Mαραμπέα στο συνέδριο με τίτλο: «ΜΑΝΙΑΤΕΣ ΑΚΔΗΜΑΪΚΟΙ», που διοργανώθηκε στις 16 Μαρτίου 2003 στην Αρεόπολη.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ.

Η ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ