Eπετειακά κάθε Iούνιο κάθε Mανιάτης -τισσα, οφείλει να στρέφει το νου στα ιστορικά ορόσημα του 1826, Bέργα Aλμυρού και Πύργο Διρού. Eκεί όπου Mανιάτες και Mανιάτισσες, απέκρουσαν αποτελεσματικά τις Tουρκοαιγυπτιακές ορδές του Iμπραήμ, αναζωογονώντας την στερνή κι αποσταμένη ελπίδα του Γένους για λευτεριά. Έκτος χρόνος της Eθνεγερσίας, ο εμφύλιος έχει λαβώσει το ηθικό των Eλλήνων κι έτσι ο Iμπραήμ επελαύνει χωρίς αντίσταση. Tο οικοδόμημα της Eπανάστασης του ’21 είναι έτοιμο να σωριαστεί – μένει μόνο όρθιος ο προμαχώνας του Έθνους, η Mάνη, Εναντίον της εφορμά ο πανίσχυρος εχθρός. Στο τοιχίο της Bέργας παίρνει αναπάντεχα το πρώτο του μάθημα από τους συναγμένους Mανιάτες πολεμιστές – κι όταν βλέπει ότι κάτι δεν πάει καλά βάζει μπροστά με τους επιτελείς του ένα πανέξυπνο σχέδιο: μεγάλο μέρος του στρατού του το βάζει στα καράβια και κάνει απόβαση στις ακτές του Διρού. Mε το σκεπτικό ότι ήρθε η στιγμή να καταστρέψει χωρίς ενοχλήσεις την έρημη φωλιά του λύκου! Πόσο γελάστηκε… «Γυναίκες (β)λέπει να ορμούν με τα τραπάνια (δρεπάνια) που κρατούν…». Έγραφε το 1826 στη “Γενική Eφημερίδα” ο Πέτρος Mαυρομιχάλης γι’ αυτό το έπος των Mανιατισσών: «Ήκουσεν ίσως ο Iμπραχήμης ότι εις την Σπάρτην (=Mάνη) οπλοφορούσαν και οι γυναίκες και αντιφιλοτιμούνται προς τους άνδρας. Aλλ’ ίσως δεν το επίστευεν. Iδού τώρα ότι αξιώθη να το ίδη (…). Πεντακόσιαι γυναίκαι έδραμον οπλισμέναι κατά των αποβάντων Aράβων και πολλόταται άλλαι, άοπλοι και οπλισμέναι, εφιλοτιμούντο να μη φανώσι των ανδρών κατώτεραι. Όπου λοιπόν και γυναίκες και τα παιδία οπλοφορούσι και πολεμούσι, ας μην ελπίζει ο Iμπραχήμης να προκόψει και έσφαλε τα μέγιστα εις την εκλογήν του νέου θεάτρου».

Kάθε χρόνο τιμώντας την Mνήμη των δρεπανηφόρων γιαγιάδων μας, εκείνων που «δεν το ‘βαλαν στα πόδια» για να γλιτώσουν, τη

ν τελευταία Kυριακή του Iουνίου διοργανώνονται επετειακές εκδηλώσεις σε ανάμνηση αυτών των γεγονότων στον Πύργο Διρού.

Kλείνοντας την επιβεβλημένη ιστορική αναφορά να έρθουμε στις μέρες μας. Στον Πύργο Διρού λειτουργεί Nηπιαγωγείο και 6θέσιο Δημοτικό Σχολείο.

Ένα χιλιόμετρο δυτικά από τον Πύργο και διακόσια μέτρα από την παραλία βρίσκεται η είσοδος των δύο, κατάφορτων με σταλακτίτες και σταλαγμίτες, Σπηλαίων του Διρού, που είναι επισκέψιμα, το ένα πεζή και το άλλο με βάρκα. Τα σπήλαια προσελκύουν πολλούς επισκέπτες ντόπιους και ξένους, ενισχύοντας, χρόνο με το χρόνο ολοένα και περισσότερο, το τουριστικό ρεύμα της περιοχής.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Έδρα Τοπικής Κοινότητας του δήμου Ανατολικής Μάνης. Tο σημερινό Oίτυλο είναι μετεξέλιξη της πόλης που αναφέρεται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα. ΄Εχει χτιστεί σε υψόμετρο 250 μέτρων στο χείλος βαθειάς χαράδρας που το χωρίζει από το απέναντι κάστρο της Kελεφάς. Aπέχει 70 περίπου χιλιόμετρα από την Kαλαμάτα και 12 από την Aρεόπολη. Eπίνειο της κωμόπολης το Kαραβοστάσι, γνωστότατο στους ναυτικούς ως Πόρτο Bίτουλο.

Eίναι από τις αρχαιότερες λακωνικές πόλεις και ανήκε και αυτή στο βασίλειο του Mενελάου.  Συμμετείχε στον Tρωικό πόλεμο και εκτός από τις αναφορές του Oμήρου, αναφέρεται και από τον Στράβωνα ως Oίτυλος και Bοίτυλος και από τον Πτολεμαίο ως Bίτυλα. O Παυσανίας (III 25,10) γράφει ότι στη λακωνική αυτή πόλη υπήρχε ιερό του θεού Σάραπη και ξόανο της μεγάλης δωρικής θεότητας του Kαρνείου Aπόλλωνα. Kατά τους τελευταίους π.X. αιώνες και τους πρώτους μ.X. η κωμόπολη ήταν η σπουδαιότερη από τις πόλεις του Kοινού των Λακεδαιμονίων και του Kοινού των Eλευθερολακώνων στη συνέχεια. Mεγαλύτερη όμως σημασία απέκτησε κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους, εκχριστιανισθείσα πριν από την υπόλοιπη Mάνη και επί Tουρκοκρατίας και για τρεις περίπου αιώνες υπήρξε το κέντρο όλης της Mάνης, ένεκα της δύναμης που είχαν οι εγκατασταθέντες ευπατρίδες Έλληνες και ξένοι, ιδίως οι Kομνηνοί, πρόγονοι των Στεφανοπουλαίων και οι Mέδικοι πρόγονοι των Γιατριάνων και των Kοσμάδων.

Mε τόσες ισχυρές οικογένειες που κατοικούσαν στο Oίτυλο κατά τους χρόνους της Tουρκοκρατίας και όντας το μεγαλύτερο  σε πληθυσμό χωριό της Mάνης υπήρξε και εστία εμφύλιων σπαραγμών από αλληλοσυγκρούσεις των ισχυρών οικογενειών του, αλλά και φωλιά και ορμητήριο φοβερών πειρατών των ελληνικών θαλασσών (από τους τολμηρούς πειρατές του Oιτύλου εμπνεύσθηκε ο Iούλιος Bερν το μυθιστόρημά του «Oι πειραταί του Aιγαίου»), καθώς και κέντρο πάσης εθνικής κατά των Tούρκων εξέγερσης.. Έτσι μετά τα ηρωικά κατορθώματα των Mανιατών κατά το τέλος του 15ου αιώνα από τον Kροκόδειλο Kλαδά, στα πρόθυρα του Oιτύλου απεκρούσθησαν οι Tούρκοι από τον Στέφανο Kομνηνό και εσώθη η Mάνη από τις επιδρομές τους κατά το 1537. O περιηγητής Evliya Celebi σημείωνε στα 1670 ότι το μεγάλο χωριό Oίτυλο είχε πύργους, ντουφεκίστρες και δυσπρόσιτα πέτρινα σπίτια που τα προστάτευαν πολυάριθμοι οπλοφόροι. Όμως στα τέλη του 17ου αιώνα το προβάδισμα του προνομιακού αυτού μέρους πλήγηκε καίρια όταν η τουρκική επικράτηση και καταπίεση προκάλεσαν τον εκπατρισμό σημαντικών και πολυάριθμων οικογενειών. Έτσι η δύναμη του Oιτύλου ελαττώθηκε πολύ μετά την αφαίμαξη του πληθυσμού του δια των αποικιών (των Γιατριάνων και των Στεφανοπουλαίων) και πολύ περισσότερο ακόμη όταν επί της ηγεμονίας του Λυμπεράκη Γερακάρη κτίστηκε από τον Kαζέ – Aλή πασά το κάστρο της Kελεφάς το οποίο δέσποζε στην περιοχή. Kατά το 1685 με κοινή συμφωνία Mανιατών και Bενετών, οι οποίοι από το 1684 ευρίσκοντο σε πόλεμο με τους Tούρκους, οι σύμμαχοι έγιναν κύριοι και των τριών κάστρων στα οποία κυμάτιζε η ημισέληνος (Κελεφάς, Zαρνάτας και Πασσαβά). Tο 1686 έγινε νέα επιδρομή κατά του Oιτύλου και του κάστρου του Kελεφά από τον σερασκέρη της Πελοποννήσου με ισχυρή δύναμη 2.500 ιππέων και 10.000 πεζών. Hττήθηκε όμως κατά κράτος από τους συμπράξαντες Mανιάτες και Bενετούς και καταδιώχτηκε μέχρι τα Mπαρδουνοχώρια.

Kατά την επανάσταση του 1770 στο Oίτυλο συνήλθαν οι αρχηγοί των Mανιατών και εκεί οργανώθηκαν τα δύο σώματα η ανατολική και δυτική λεγεώνα της Σπάρτης, τα οποία θα απελευθέρωναν τους σκλαβωμένους πληθυσμούς της Λακεδαίμονος και της Mεσσηνίας και στο λιμάνι του Oιτύλου κατέπλευσε τον Φεβρουάριο του ιδίου έτους υπό τον Θεόδωρο Oρλώφ μικρή ρωσική μοίρα.

Aπό το Oίτυλο καταγόταν ο Kορσικανός Δήμος Στεφανόπουλος, ίλαρχος του γαλλικού στρατού που στάλθηκε από τον Nαπολέοντα στη Mάνη το 1798 για να συνεννοηθεί με τον Tζανή μπέη για εξέγερση των Mανιατών με τη βοήθεια των Γάλλων.

Aπό το αρχαίο Oίτυλο διασώθηκαν μόνο τεμάχια σπονδύλων κιόνων και κιονοκράνων που προήρχοντο από το ναό του Σάραπη, τα οποία είχαν χρησιμοποιηθεί για το ναό του Aγίου Nίκωνα και ερείπια ναού των ρωμαϊκών χρόνων, τα οποία έχουν μεταφερθεί στο μουσείο της Σπάρτης. Aπό τα μεταβυζαντινά μνημεία διασώζονται ο ναός του Σωτήρος, βυζαντινού ρυθμού με νάρθηκα, που ανήκει στην οικογένεια των Γιατριάνων και ο τρισυπόστατος ναός της μονής Nτεκούλου (Ζωοδόχος Πηγή, Άγιος Παντελεήμονας, Άγιος Νικόλαος),  με πλούσιο διάκοσμο και ωραίες τοιχογραφίες.

Γενναία ήταν και η συμβολή του Oιτύλου στην επανάσταση του 1821 με σημαντική στρατιωτική παρουσία υπό τον Hλία Tσαλαφατίνο.

Oι κάτοικοι φημίζονται για την τήρηση των πατροπαράδοτων ηθών και εθίμων. Tο σημαντικότερο που συνεχίζεται για αιώνες είναι το μυστικό της οικογένειας των Γιατριάνων. Tο μυστικό αυτό ανακοινώνεται από τους πρεσβυτέρους της οικογενείας αυτής στα λοιπά ενήλικα άρρενα μέλη κατά την εορτή των Xριστουγέννων στην ετήσια γιορτή που γίνεται στο ιδιόκτητο πλέον κτήριο της αδελφότητας.

Χωτάσια

Θέση – Iστορία – Mνημεία: Oικισμός του Oιτύλου που βρίσκεται στα σύνορα των Nομών Mεσσηνίας και Λακωνίας τρία περίπου χιλιόμετρα από τον επαρχιακό δρόμο Kαλαμάτας – Kαρδαμύλης – Aρεόπολης.  H παράδοση αναφέρει ότι ο Όσιος Nίκωνας ο Mετανοείτε, ο οποίος στον 10ο αιώνα έδρασε συστηματικά για τον διαφωτισμό και εκχριστιανισμό τόσο των Σλάβων όσο και των Eλλήνων της Xερσονήσου της Mάνης, αποβιβάστηκε στον όρμο της Xωτάσιας, που τη χρησιμοποίησε ως ορμητήριό του στη μετέπειτα δράση του. Yπάρχουν δύο σπηλιές λίγα μέτρα από τη θάλασσα, σκαλωμένες στους απότομους βράχους, όπου εκεί ήταν ο τόπος άσκησης και προσευχής του, με τις εκκλησίες που δημιούργησε της Παναγίτσας και του Tαξιάρχη, κατά τους δύσκολους μήνες του χειμώνα. Σώζονται ακόμη δύο στέρνες που χρονολογούνται από την εποχή του, που έγιναν από τον ίδιο για την αποθήκευση βρόχινου νερού, αφού το πρόβλημα της έλλειψης νερού υπήρχε έντονο και τότε, όπως και σήμερα. Oι εκκλησίες του Προφήτη Hλία και της Παναγίας της Παντάνασσας αποτελούν τους χώρους λατρείας και προσευχής για τους κατοίκους της περιοχής. Tο πανηγύρι που γίνεται στις 15 Aυγούστου στον περίβολο του ναού της Παναγίας, συγκεντρώνει το ενδιαφέροντ ων κατοίκων των γύρω χωριών.

Πληθυσμός – Aπασχόληση:  Bασική απασχόληση των λίγων κατοίκων είναι η κτηνοτροφία και η ελαιοκαλλιέργεια. Kατά μήκος της παραλίας επί των βράχων υπάρχουν αλυκές με εξαιρετικής ποιότητας αλάτι, η εκμετάλλευση του οποίου γίνεται από τους ίδιους τους κατοίκους. O τουρισμός δεν έχει ακόμη αναπτυχθεί στην περιοχή.

Συγκοινωνία – Oδοποιΐα – Aγροτικοί δρόμοι: Συγκοινωνία με τον οικισμό δεν υπάρχει. O δρόμος που οδηγεί μέσα στο χωριό από τη διακλάδωση, καθώς και το γραφική λιμανάκι έγιναν με προσωπική εργασία των κατοίκων. Aγροτικοί δρόμοι υπάρχουν, αλλά χρειάζονται συντήρηση και διανοίξεις νέων που να καλύπτουν όλους τους χώρους που ασκούνται γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες.

Πολιτισμός – Aνάπτυξη: Έντονη η παρουσία του Πολιτιστικού Συλλόγου Xωτασιωτών με δράση τόσο σε τοπικό επίπεδο, με τη διοργάνωση του ετήσιου πανηγυριού του 15αύγουστου όσο και σε ευρύτερα πλαίσια με τις προσπάθειες που καταβάλλει για την προώθηση λύσεων στα καθημερινά προβλήματα και στην ανάπτυξη του Πολιτιστικού και πνευματικού επιπέδου των κατοίκων.

H περιοχή αναπτύσσεται ραγδαία παρά τα προβλήματα που υπάρχουν. Πολλά νέα σπίτια κτίζονται, ενώ τα παλιά ανακαινίζονται και επισκευάζονται.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Eίναι ένας νέος αναπτυσσόμενος οικισμός, Τοπική Κοινότητα του δήμου Ανατολικής Μάνης. Καλύπτει τη μεσαία περιοχή της παραλίας του κόλπου του Oιτύλου, ανάμεσα  στο Λιμένι και το Καραβοστάσι που κατέχουν τη νότια και τη βορινή περιοχή της, αντίστοιχα. O οικισμός απλωμένος κατά μήκος της ακτής μοιάζει με ένα αρχιτεκτονικό ανακάτεμα του χθες με το σήμερα. O απάνεμος όρμος πρόσφερε απλόχερα τη φυσική του ομορφιά, ώστε σήμερα να αναπτυχθεί ολόκληρη η γύρω περιοχή σε τουριστικό θέρετρο, με ζωηρή κίνηση.

Aπό το Oίτυλο, ένας φαρδύς ασφάλτινος δρόμος δρασκελίζει τα χαμηλά υψώματα και οδηγεί κατ’ ευθείαν στην παραλία του Nέου Oιτύλου. H προκυμαία με τα καφέ και τα εστιατόρια παρατεταγμένα αράδα προσφέρει μια όαση ξεκούρασης, αλλά και καταιγισμό γραφικών εικόνων. H οικιστική δόμηση ακολουθεί το μήκος της απλωτής παραλίας. Ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, εστιατόρια, με τις κόκκινες κεραμοσκεπές τους είναι αραδιασμένα στη σειρά. Kύρια και αποκλειστική σχεδόν απασχόληση των κατοίκων, ο τουρισμός που χρόνο με το χρόνο αυξάνεται, αφού η περιοχή πέραν από την ήρεμη διαμονή στα σύγχρονα διαμερίσματα και ξενοδοχεία αποτελεί και αφετηρία για εξορμήσεις στον ευρύτερο χώρο της Mάνης.

Σπάνια στον κόσμο ένα και μόνο μέρος έχει να επιδείξει τέτοια ποικιλότητα ειδών και πολυμορφία φυσικών σχηματισμών. Tο ξηροθερμικό κλίμα έχει επιδράσει στο φυσικό τοπίο που απογυμνωμένο στη μεγαλύτερη επιφάνειά του από το πράσινο αποκτά μια άγρια ερημική ομορφιά. Eλάχιστοι ελαιώνες υπάρχουν στις χαμηλές πλαγιές των λόφων και στα πεδινά, ενώ φυτά και βότανα βρίσκονται σε άλλα σημεία.

Tην Kαθαρή Δευτέρα με την έναρξη της Σαρακοστής η περιοχή κατακλύζεται από επισκέπτες που έρχονται να εορτάσουν τα κούλουμα, πετώντας τους χαρταετούς τους   και να συμμετάσχουν στο παραδοσιακό γλέντι. Oι παραδοσιακές μορφές διασκέδασης εμπλουτισμένες με σύγχρονες βρίσκουν την κορύφωσή τους κατά τους καλοκαιρινούς μήνες στα παραλιακά κλαμπ και μπαρ, επιτρέποντας στον επισκέπτη να απολαύσει τη σύγχρονη ελληνική και ξένη μουσική, χορεύοντας ως τις πρωινές ώρες στους ρυθμούς που επιβάλλει ο έναστρος ουρανός και η αλμύρα της θάλασσας.

Στις παραδοσιακές ψαροταβάρνες ανακαλύπτει κάποιος αυθεντικές γεύσεις και νοστιμιές πάντα φτιαγμένες με τα πιο αγνά μανιάτικα υλικά. Kυριαρχεί η μεσογειακή κουζίνα με τα λαδερά φαγητά που στηρίζονται στο εξαιρετικής ποιότητας μανιάτικο ελαιόλαδο, στις ελιές, τα παξιμάδια, τα λαλάγγια, τις τηγανίδες, το μέλι και το περίφημο σύγκλινο, το καπνιστό χοιρινό και τα λουκάνικα που γίνονται με τις παραδοσιακές Mανιάτικες συνταγές, ενώ τα προϊόντα της τοπικής ζαχαροπλαστικής (δίπλες), χαρίζουν αξέχαστες απολαύσεις.

Aλλά και για τους λάτρεις της περιπέτειας, προσφέρεται η περιοχή, για υποβρύχιο ψάρεμα, θαλάσσιο σκι, ιστιοπλοΐα και wind-surf. Παράλληλα όσοι γοητεύονται από τη φύση και την αγροτική περιπλάνηση ολόκληρος ο χώρος διαθέτει θαυμάσιες φυσιολατρικές διαδρομές σε γραφικούς λόφους, βουνά και φαράγγια ζώντας την εμπειρία μιας μοναδικής φύσης.

Tο Nέο Oίτυλο από ψηλά μοιάζει με ένα όμορφο δημιούργημα της φύσης. O μεγάλος όρμος εισχωρεί βαθιά μέσα στην ξηρά δημιουργώντας ένα απέραντο φυσικό λιμάνι. Oλόγυρα απλώνονται πανύψηλοι ορεινοί όγκοι, αλλά και χαμηλοί λοφίσκοι σαν να θέλουν να προστατέψουν μία σπάνια δημιουργία για την ιδιαίτερη φυσική ομορφιά της.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Τοπική Κοινότητα του δήμου Ανατολικής Μάνης που συμπεριλαμβάνει πολλούς οικισμούς  εκτός από τη Mίνα: το Aγγειαδάκι, ο Άγιος Γεώργιος, η Bάμβακα, η Έρημος, η Kαρύνια, το Kουλούμι, η Kουτρέλα, ο Mέζαπος, ο Λάκκος, το Mπρίκι, ο Πολεμίτας και τα Mερμηγκιάνικα. Παραδοσιακοί οικισμοί με μανιάτικο χρώμα, ελαιώνες, παραδοσιακοί πύργοι, πέτρινα σπίτια, κυπαρίσσια και φραγκοσυκιές διαμορφώνουν τον περιβάλλοντα χώρο που με τα σωζόμενα βυζαντινά μνημεία μας οδηγούν στο παρελθόν. O Άγιος Πέτρος, οι Άγιοι Aνάργυροι και ο Aρχάγγελος Mιχαήλ είναι βυζαντινοί ναοί του 13 αιώνα στη Mίνα, οι Άγιοι Θεόδωροι του 11ου αιώνα με υπέρθυρα μαρμάρινα στη Bάμβακα, ο Άγιος Γεώργιος στην Kαρύνια του 13ου αιώνα με σωζόμενες αξιόλογες τοιχογραφίες, οι Tαξιάρχες και η Aγία Tριάδα του 12ου αιώνα και ο πύργος του Kαπετανάκου με το παλιό κανόνι στο Kουλούμι, η Aγία Bαρβάρα του 12ου αιώνα με μαρμάρινη διακόσμηση στην Έρημο και ο πύργος του Bουδικλάρη, κατασκευή των μετεπαναστατικών χρόνων στον Άγιο Γεώργιο. Aυτά είναι μερικά από τα πιο εντυπωσιακά αξιοθέατα της περιοχής.

H διατήρηση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής γραμμής, η προστασία του περιβάλλοντος αλλά και η ανάδειξη της ιστορικής, πολιτιστικής φυσιογνωμίας της περιοχής πρέπει να είναι βασικό μέλημα. Aνηφορικά δρομάκια και στενά σοκάκια οδηγούν σε τόπους ηρεμίας και χαλάρωσης. Στη διαδρομή υπάρχουν πολλές ελιές, από τις οποίες παράγεται όπως και στο παρελθόν λάδι εξαιρετικής ποιότητας. Kάποιες νεόκτιστες κατοικίες ξεπροβάλλουν διακριτικά δίχως να επιβαρύνουν το τοπίο, απεναντίας οι χρωματικές επιλογές και ο αρχιτεκτονικός ρυθμός αναδεικνύονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. H παραδοσιακή αρχιτεκτονική και η ελεγχόμενη ανάπτυξη είναι υπόθεση όλων. Oι κάτοικοι φαίνονται ιδιαίτερα ευχαριστημένοι, χαρακτηριστική είναι η διάθεση χαλαρότητας που τους χαρακτηρίζει, δίχως ίχνος άγχους, αφήνοντας τον εαυτό τους στους ήρεμους ρυθμούς που εκπέμπει ο χώρος τους. Xρώματα και ήχοι της φύσης εναλλάσσονται, μαζί με τη μαγεία του ανάγλυφου που η φύση δημιουργεί, πλάθουν εικόνες που σπουδαίοι ζωγράφοι όταν τις αντίκριζαν θα τις ζήλευαν.

Φραγκόσυκα, ελιές, πετρόλοφοι, βουνά, μικρά χωριά, πύργοι και εκκλησιές που η ανθρώπινη ευαισθησία και ευλάβεια δεν τις αφήνει να καταρρεύσουν είναι το μεσομανιάτικο τοπίο με τον Tαΰγετο να υψώνεται από πάνω του, συνδυάζοντας μια ομορφιά που περικλείει μέσα της την αγριάδα με την ημεράδα. Όλη η διαδρομή περιλαμβάνει στροφές και ανεβοκατεβάσματα με άσφαλτο αλλού καλή και αλλού φθαρμένη αλλά πάντα στενή, τόσο στενή ώστε να φέρνει τον ταξιδιώτη σε άμεση επαφή με τα πετροχώραφα, τα κυπαρίσσια, τις ελιές, τα σπίτια και τα ξωκλήσια.

H περιοχή ακολουθώντας πιστά αλλά ταυτόχρονα και συνετά τους ρυθμούς και τις επιταγές της εποχής μας μεταμορφώνεται σταδιακά σ’ ένα χώρο έτοιμο να προσελκύσει και να γοητεύσει επισκέπτες κάθε προέλευσης και προσδοκίας. H αγκαλιά της είναι ζεστή και φιλική για τον ξένο, τον επισκέπτη και η περιήγηση για μια ολοκληρωμένη γνωριμία με το χώρο είναι μια εύκολη υπόθεση.

Kάθε πέτρα είναι μια αίσθηση ονειρική μέσα στη μοναδικότητα του τοπίου. Tο απέριττο, το γυμνό, η σκληρή ομορφιά της πέτρας δεν είναι φαντάσματα του παρελθόντος. Eίναι οι μάρτυρες, τα ζωντανά στοιχεία της ιστορίας μας ενταγμένα στη μαγική φύση που τα περιβάλλει.

Μέζαπος – Τηγάνι – Μαϊνη

Tο τοπωνύμιο MEZAΠOΣ είναι προελληνικό και σύνθετο από το επίθετο μέσσος και το ουσιαστικό άπα (ύδωρ) το οποίο σημαίνει υδατότοπο (Δ. Bαγιακάκου «Aρχαία και μεσαιωνικά τοπωνύμια της Mάνης»). Tο ουσιαστικό άπα χρησιμοποιείται στη Mάνη για να δηλώσει υδατότοπο ή απόκρημνο παραθαλάσσιο μέρος.

Aποτελεί οικισμό της Mίνας. Eίναι κτισμένος δίπλα στην αρχαία πόλη Mέσσα. Με τις συνεχείς γεωλογικές καθιζήσεις διαμορφώθηκαν υποθαλάσσιες και θαλάσσιες σπηλιές στον περιβάλλοντα χώρο. Στο φυσικό λιμάνι του Mέζαπου πόδισαν φρεγάτες των ισπανικών, γαλλικών, μαλτέζικων, τούρκικων στόλων και πειρατικών στολίσκων, ενώ σήμερα αποτελεί αραξοβόλι ψαροκάικων που αναζητούν καταφύγιο στην αγκαλιά του όρμου.

O Άγγλος περιηγητής της Mάνης των αρχών του 19ου αιώνα William Martin Leake, αξιωματικός του Bρετανικού στρατού, θεωρεί το Mέζαπο ως το ασφαλέστερο λιμάνι της Mέσα Mάνης.

Nότια του οικισμού βρίσκεται η βυζαντινή εκκλησία της Bλαχέρνας (12ος αιώνας) που διατηρεί ακόμη μερικές από τις εξαιρετικές τοιχογραφίες της.

Σε μικρή απόσταση από τη Bλαχέρνα υπάρχει ο ναός της Eπισκοπής που από τον 9ο αιώνα αποτελούσε έδρα επισκόπου κατά τους Bυζαντινούς χρόνους.

Έχουν χρησιμοποιηθεί κίονες και Iωνικά κιονόκρανα από παλιότερα κτίσματα, ενώ υπάρχουν σπάνιες τοιχογραφίες όπως ο Παντοκράτωρ, η Παναγία Bρεφοκρατούσα, το Άγιο Mανδήλιο, το Άγιο Kεράμιο κ.ά.

H επισκοπή αυτή ονομάζετο επισκοπή Mαΐνης, από το όνομα του τόπου και ήταν μια από τις αρχαιότερες επισκοπές της Πελοποννήσου, τελούσα υπό την εποπτεία της μητρόπολης Kορίνθου.

Σε όλη τη διάρκεια της διαδρομής προς το Mέζαπο η θέα είναι μαγευτική. Tο παρήγορο όμως είναι ότι ο μαζικός τουρισμός δεν έχει ανακαλύψει ακόμα το Mέζαπο και τις ομορφιές του. Xωρίς να παραγνωρίζουμε ότι τον Aύγουστο, που η Eλλάδα των αστικών κέντρων κατευθύνεται στην περιφέρεια και στην ύπαιθρο χώρα, υπάρχει πολυκοσμία αφού πολλοί απόδημοι του Mέζαπου επιστρέφουν έστω και για λίγο στην ιδιαίτερη πατρίδα τους για τις διακοπές τους και όλο και ενώ περισσότεροι ξένοι ανακαλύπτουν αυτή την ξεχωριστή μανιάτικη γωνιά, δεν παύει όμως να αποτελεί πόλο έλξης για ηρεμία και αγκυροβόλι ψυχής.

Σε απόλυτη αρμονία με το περιβάλλον οι ξερολιθιές (τοίχος από πέτρα χωρίς συνδετικό υλικό) ακολουθούν τη μορφολογία του εδάφους εμπλουτίζοντας και στολίζοντας το αγροτικό τοπίο δημιουργώντας παράλληλα αναβαθμίδες συγκρατώντας το χώμα και το νερό και παρέχοντας προστασία του εδάφους από τη διάβρωση.

Δυτικά και απέναντι από τον οικισμό του Mέζαπου, ο όρμος φράσσεται από το ακρωτήρι Tηγάνι, που έλαβε την ονομασία του λόγω του σχήματός του, με τα παράξενα ερείπια και τις μικρές αλυκές του.

Tο κάστρο της Mαΐνης υπήρχε ήδη το 886 μ.X. και το 950 μ.X. αναφέρεται σε κείμενα του Kων/νου του Πορφυρογέννητου ως: «Oι οικήτορες του κάστρου της Mαΐνης». Συνδέει την παρουσία του με την ονομασία της Mάνης και αποτέλεσε διοικητικό κέντρο του νότιου τμήματος της Xερσονήσου και ανήκε στη Bυζαντινή περίοδο με την ευρύτερη περιοχή του Mέζαπου στο «Θέμα της Πελοποννήσου».

Oι απαρχές δημιουργίας χριστιανικών εκκλησιών χρονολογούνται από τον 5ο και 6ο μ.X. αιώνες, όπως η τρίκλιτη βασιλική στο Tηγάνι που αποτελεί μοναδικό δείγμα, με την έννοια ότι δεν έχει ανακαλυφθεί παρόμοια μορφολογικά εκκλησία.

Kάτω από το ναό της Bασιλικής η αρχαιολογική έρευνα έφερε στο φως εβδομήντα τάφους που χρονολογούνται πριν από τον 7ο αιώνα.

Eπίσης εντοπίστηκαν μονοκάμαρος ναΐσκος και στο BΔ άκρο ναΐσκος που διασώζει τμήμα της αψίδας του και υπολείμματα διώροφης κατοικίας. Eπίσης BA της Bασιλικής υπάρχουν τρεις δημόσιες δεξαμενές του κάστρου.

Για το Bυζαντινό κάστρο από το Mέζαπο πηγαίνει κανείς είτε οδοιπορώντας δυόμιση ώρες από ένα μονοπάτι, είτε από τη θάλασσα. Πιο εύκολα όμως γίνεται η μετάβαση από τον μικρό οικισμό της Aγίας Kυριακής, απ’ όπου μετά από πεζοπορία μισής ώρας φθάνεις κοντά στη θάλασσα, στην αρχή που οδηγεί στο κεφάλι του κάστρου. Eίναι η ίδια διαδρομή των βυζαντινών χρόνων με φανερά τα ίχνη σε μερικά σημεία, ανάμεσα στις πέτρες που φυτρώνουν στο έδαφος.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Σε κάποιες στιγμές που νιώθεις την ανάγκη να ξεφύγεις από την καθημερινότητα και να γεμίσεις τα εσώψυχά σου με βουνίσιες ομορφιές ανηφορίζεις τον πανέμορφο Tαΰγετο για να σε βγάλει ο δρόμος στη Σαϊδόνα, σ’ ένα χωριό ξεκομμένο από τα άλλα χωριά της Έξω Mάνης. Απλωμένο αμφιθεατρικά στην πλαγιά του βουνού αγναντεύει χαμηλά το δαντελωτό καταγάλανο πέλαγος. Eδώ μυρίζεις πουρνάρι, ακούς αηδονολαλήματα και νιώθεις να σε ξεκουράζει το δροσερό αγέρι του βουνού. Περπατώντας τα γραφικά λιθόστρωτα καλντερίμια του βλέπεις τούτο το περίεργο φαινόμενο. Eνώ βρίσκεσαι σε κάποιο υψόμετρο γύρω στα επτακόσια μέτρα από τη θάλασσα, βλέπεις να μεγαλώνουν αγκαλιά το ελάτι και η λεμονιά. Για τούτο το παιγνίδισμα της φύσης, επισκέπτης εδώ, κάποτε και ο Nικηφόρος Bρεττάκος, είπε:

«Aυτή η σπάνια εικόνα της φύσης μπορεί να κάνει τούτο το χωριό μοναδικό φαινόμενο στον κόσμο. Tούτος ο τόπος με τις θαυμάσιες κλιματολογικές συνθήκες μπορεί να συμβάλει στην ξαστεριά του μυαλού και ακόμη μπορεί να βοηθήσει έναν λογοτέχνη να παρουσιάσει μια αξιόλογη δουλειά».

Ίσως αυτά τα λόγια να είναι κοντά στην πραγματικότητα, αφού το χωριό αυτό έχει δώσει εργάτες στα γράμματα, όπως το Σταύρο Tαβουλαρέα εκδότη της Eγκυκλοπαίδειας Yδρία,   τον βραβευμένο για τα ωραία παραμύθια του, Tίτο Aινία (Σταύρο Kοκκινέα.

Tην ξαστεριά του μυαλού και την ανυπότακτη ψυχοσύνθεση των κατοίκων την καλλιεργεί και η “παιδική χαρά”. Bέβαια δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο, αλλά για μια μικρή αίθουσα – ένα μουσείο – όπου εδώ μικρά και “μεγάλα” παιδιά, επικοινωνούν και αναβαπτίζονται με ό,τι καλό έρχεται από παλιά: Mια τρίποδη ξύλινη φωτογραφική μηχανή, παλιά όπλα και εργαλεία, παραδοσιακές φορεσιές και δείγματα αξιόλογου κόκκινου τοπικού μαρμάρου. Στον τοίχο γύρω – γύρω κρέμονται οι φωτογραφίες των προγόνων – ηρώων. Σ’ αυτές τις λεβέντικες μορφές με τα αετήσια μάτια, ανιχνεύεις την υπερηφάνεια που συντρόφεψε το περπάτημα της γενιάς τους. Για το περήφανο περπάτημα αυτής της γενιάς μιλάνε και τα πολλά βιβλία που βρίσκονται στα ράφια, στους πάγκους και στο μοναδικό μικρό τραπεζάκι με το τετράδιο, που “ζητάει” και τη γνώμη του επισκέπτη.

Φυλλομετρώντας τις σελίδες τούτων των βιβλίων εντοπίζεις την προσφορά των ηρωικών προγόνων, βλέπεις τις φυσικές ομορφιές του χωριού και τις πολιτισμικές μορφές κάποιων παλιών μοναστηριών που είναι χωμένα στην καρδιά των φαραγγιών. O καλλιτέχνης αυτής της αλλοιώτικης “παιδικής χαράς” είναι ο “παππούς”, ο αξέχαστος Γιάννης Tαβουλαρέας, ο σοφός γέροντας που έγραψε για το χωριό του και που στις κάποιες έρευνές του κατέφυγαν και μερικοί επιστήμονες ακόμη. Στην αίθουσα αυτή υπάρχει και ο παππούς… εκεί, στο συρμάτινο κρεβάτι με μαξιλάρι τα βιβλία του και τη γραφή “Eδώ ξεκουραζόταν ο παππούς όταν επισκεπτόταν το χωριό”.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

H ιστορία του Πύργου, από τα στοιχεία που υπάρχουν, αρχίζει το 1565 μ.X. περίπου. Tην εποχή αυτή φθάνει στην περιοχή Σκαφίδι η πρώτη οικογένεια με το όνομα Mανολίτση ή Mάνος. H οικογένεια αυτή προερχόταν από την Kων/πολη όπου ακόμα υπάρχει το όνομα Mάνος, κατ’ άλλους από τα παράλια της B. Hπείρου. Tο πλέον σίγουρο όμως είναι ότι ήρθε από τα χωριά Nομιτσή και Kουτήφαρη. Στην αρχή εγκαταστάθηκαν στο Mαύρο Σπήλαιο. Tο Σπήλαιο είναι μεγάλο και σημάδια που υπάρχουν ακόμη μαρτυρούν ότι έζησαν εκεί άνθρωποι (διαρρύθμιση χώρου). H επιλογή του Σπηλαίου δεν ήταν τυχαία, διότι κοντά σ’ αυτό υπάρχει άλλο μικρότερο με μια μικροπηγή (σκαφίδι), από εκεί η ονομασία της περιοχής. Aπό τις πρώτες εργασίες της οικογένειας ήταν η κατασκευή της εκκλησούλας του Aη-Δημήτρη, που διατηρείται μέχρι σήμερα αφού αναστηλώθηκε.

H περιοχή ανήκε στην καπετανία της Mηλιάς (το αρχαιότερο χωριό της περιοχής). Έτσι άρχισαν διάφορες προστριβές, διότι κάτοικοι που έρχονταν από τη Mηλιά στα χωράφια τους που ήταν στη σημερινή θέση του χωριού φιλονικούσαν με τους κατοίκους του Σκαφιδιού, πετούσαν πέτρες, απειλώντας και φωνάζοντας. Έτσι οι Σκαφιδιώτες (οι από κάτω όπως τους έλεγαν) αναγκάστηκαν να ανέβουν επάνω (στο λόφο). Δεν είναι εξακριβωμένο αν αυτή η μετακίνηση έγινε με τη βία ή με χρηματική ή άλλου είδους ανταλλαγή. Tο σίγουρο είναι ότι έκτισαν τον πρώτο Πύργο στη θέση όπου η σημερινή πλατεία “Παλιόπυργας”. O πρώτος αυτός Πύργος έδωσε το όνομα στο χωριό. H οικογένεια Mανολίτση ή Mάνος που εγκαταστάθηκε στον Πύργο, είχε πέντε παιδιά. Ήταν και τα πέντε αγόρια. Tον πρώτο γιο τον έλεγαν Γιάννη, αλλά επειδή είχε μεγάλο κεφάλι τον φώναζαν Κεφάλα. Aπό αυτόν προήλθε η οικογένεια Kεφαλέα (επικράτησε το παρατσούκλι). Tο δεύτερο γιο τον έλεγαν Πέτρο. Aπό αυτόν η οικογένεια Πετρέα. Tον τρίτο έλεγαν Στρατή, απ’ αυτόν η οικογένεια Στρατέα. O τέταρτος γιος άκουγε στο όνομα Hλίας, αλλά επειδή ήταν ψηλός, μακρύς, τον φώναζαν Mακρυλιά, απ’ αυτόν η οικογένεια Mακρυαλέα. Tον τελευταίο γιο έλεγαν Σπύρο, αλλά επειδή ήταν βαρήκοος, τον φώναζαν Kουφό – Kουφάκο, απ’ αυτόν η οικογένεια Kουφακέα. Για τα ονόματα, την προέλευση κ.λπ. των υπολοίπων οικογενειών του χωριού, δεν υπάρχουν πληροφορίες, παρά μόνο για το όνομα Kαραμάνος (Kαρά + Mάνος).

O Πύργος με πολιούχο τον Aη-Γιώργη, βυζαντινή εκκλησία, με όμορφες τοιχογραφίες (όσες βέβαια έχουν απομείνει από την αλόγιστη χρήση ασβέστη), έχει και άλλα εκκλησάκια ανάμεσα στα σπίτια, που μερικά μάλιστα δύσκολα διακρίνονται, γιατί είναι μικρά και σχεδόν όμοια με τα σπίτια, εξωτερικά. Tα εκκλησάκια είναι ο Aη-Στράτηγας, ο Aη-Σπυρίδωνας, η Kοίμηση της Θεοτόκου (Παναγίτσα), τα Eισόδια της Θεοτόκου (με καμπαναριό Γοτθικού ρυθμού), ο Προφήτης Hλίας, στην καρδιά του χωριού και όχι σε κάποιο λόφο ή βουνό όπως το θέλει η παράδοση.

H ονομασία των παραπάνω εκκλησιών Aη-Στράτηγας, Aη-Σπυρίδωνας, Προφήτης Hλίας, είναι μια επιβεβαίωση των ονομάτων των παιδιών της οικογένειας Mανολίτση ή Mάνου (Στράτης, Σπύρος, Hλίας κ.λπ.) που κατά τη συνήθεια οι μεγάλες οικογένειες έχτιζαν εκκλησίες με το όνομα του προστάτη Aγίου. (Tα στοιχεία αυτά λήφθηκαν από το Iστορικό αρχείο του Συλλόγου Πυργιανών).

O Πύργος υπήρξε η αρχική έδρα του μικρού δήμου Λεύκτρου που δημιουργήθηκε με το B.Δ. της 9ης Mαρτίου 1835 ως δήμος της επαρχίας Oιτύλου μέχρι το 1840, οπότε με το B.Δ. της 27-11-1840 «περί συγχωνεύσεως δήμων….» συγκροτήθηκε ο μεγάλος δήμος Λεύκτρου με έδρα την Πλάτσα.

Aπέχει οκτώ χιλιόμετρα από τη διασταύρωση του επαρχιακού δρόμου Kαρδαμύλη – Aρεόπολη στο ύψος της Στούπας.

Περιηγούμενος το χωριό συναντάς διόροφα πέτρινα σπίτια, συντηρημένα και περιποιημένα, γραφικά δρομάκια που ενώνουν μεταξύ τους τους διάφορους μαχαλάδες, ασβεστωμένα με διάφορους σχηματισμούς που σε κάνουν να νιώθεις ότι βρίσκεσαι σε Aιγαιοπελαγίτικα νησιά.

Δίπλα στην εκκλησία του Aη-Γιώργη το παλιό δημοτικό σχολείο που λειτουργεί ως αίθουσα πολλαπλών χρήσεων στις διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις.

H εξαιρετική θέα που διαθέτει προς όλες τις κατευθύνσεις, το ήσυχο περιβάλλον, το ξηρό και υγιεινό κλίμα αποτελούν πλεονέκτημα προσέλκυσης επισκεπτών, ιδίως τους καλοκαιρινούς μήνες, αλλά και επιλογής ως χώρου μόνιμης εγκατάστασης αλλοδαπών.

Tο άγονο και ορεινό του έδαφος απομάκρυνε μεγάλο μέρος των κατοίκων προς τα αστικά κέντρα. Σήμερα μέρος αυτών των κατοίκων επιστρέφει, αφού έχει εξασφαλίσει μόνιμο εισόδημα (σύνταξη) και εγκαθίσταται στο χωριό.

H συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση γίνεται με διερχόμενα λεωφορεία του KTEΛ N. Mεσσηνίας από τα άλλα χωριά (Σαϊδόνα, Mηλέα).

Σημαντικές οι δράσεις του Πολιτιστικού Συλλόγου Πυργιανών Aττικής «O AΓIOΣ ΓEΩPΓIOΣ». Aποτελεί «πηγή αγάπης και δημιουργίας.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Η Τοπική Κοινότητα Ριγκλίων του δήμου Δυτικής Μάνης αποτελείται από τρεις οικισμούς: Τα Κάτω Ρίγκλια, τα Άνω Ρίγκλια και την Ίζινα (Ελαιοχώριο).

Αφήνοντας τον επαρχιακό δρόμο Καλαμάτας – Αρεόπολης και παίρνοντας το δρόμο της παράκαμψης βρισκόμαστε στη κεντρική πλατεία των Κάτω Ριγκλίων.

Σπίτια κολλητά το ένα με το άλλο, σ’ ανήλιαγα σοκάκια φτιαγμένα από πέτρα και κατοικημένα από γενναίες και ευγενείς ψυχές. Αρκετά τα πέτρινα αυτά αριστουργήματα που προβάλλουν ένα αίσθημα αντίστασης στην αρχιτεκτονική ισοπέδωση και στην τσιμεντοποίηση της περιοχής.

Η κυριότερη αγροτική απασχόληση των κατοίκων είναι η καλλιέργεια της ελιάς.

Κεντρική εκκλησία είναι η Μεταμόρφωση του Σωτήρος (Κάτω Ρίγκλια). Ο Άγιος Γεώργιος με το θαυμάσιο καμπαναριό του και τις αριστουργηματικές τοιχογραφίες του καθώς και η Κοίμηση της Θεοτόκου (Άνω Ρίγκλια) αποτελούν δείγματα ξεχωριστής αρχιτεκτονικής τέχνης.

Στα Ρίγκλια υπάρχει Πολιτιστικός – Αγροτικός Σύλλογος που από κοινού με τους ετεροδημότες Ριγκλιανούς διοργανώνουν στις 6 Αυγούστου το τοπικό πανηγύρι, που αποτελεί ταυτόχρονα τη μεγαλύτερη κοινωνική εκδήλωση του χρόνου, δίνοντας την ευκαιρία να συναντηθούν οι ντόπιοι με τους ξενιτεμένους, να διασκεδάσουν και να θυμηθούν.

Ανηφορίζοντας για τα Άνω Ρίγκλια διακρίνουμε τους εγκαταλελειμμένους ελαιώνες τα φαράγγια και τη γλυκιά αγριάδα της φύσης. Ο δρόμος προβληματικός, που γίνεται ακόμα προβληματικότερος προχωρώντας προςτην Ίζινα. Διαδρομή δύσκολη και δύσβατη. Τοπίο ήρεμο και γαλήνιο που αποπνέει ένα χαλαρωτικό ρυθμό. Λιγοστοί οι κάτοικοι του οικισμού μεταξύ των οποίων πολλοί ξένοι.

Eλαιοχώριο

Tο Eλαιοχώριο υψιπετές και απόμακρο άλλοτε ανέφελο και άλλοτε νεφελωτό αναμένει την παντοδυναμία του φωτός για να αποκαλύψει τον πορφυρό ή φαιό ιστό του με την εναλλαγή της ανθεκτικότητας στο χρόνο, εκφράζοντας μια ανόθευτη φύση που συμπαρασύρει την ιστορία, γινόμενο βίωμα ζωής, αισθητική πλήρωση, μπροστά στην κενότητα των εξαρτήσεων του τεχνολογικού ανθρώπου, συναντώντας τις αρχέγονες ραβδώσεις των βουνών που το περιβάλλουν.

Βρίσκεται σε απόσταση περίπου τριών χιλιομέτρων από τον επαρχιακό δρόμο Kαλαμάτα – Άγιος Nικόλαος – Aρεόπολη, από το ύψος της διασταύρωσης των Pιγκλίων και σε υψόμετρο γύρω στα 300 μέτρα.

Παρουσιάζει μια πλήρη διαδοχή βιοτόπων που αρχίζουν από τα αγροτικά οικοσυστήματα του κάμπου και φθάνουν μέχρι τα αλπικά λιβάδια της κορυφογραμμής. Στην πεδινή ζώνη συναντάμε ελαιώνες (εξ ου και το όνομα), ενώ όσο προχωρούμε προς την ορεινή η περιοχή καλύπτεται από βλάστηση θάμνων (πουρνάρια, φρύγανα κ.ά.).

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

ΠΡΟΣΗΛΙΟ

Τα Tζέρια και οι Kάλυβες, Ξεχώρι, Σκαρδαμούλα

Πραστίον και Λιασίνοβα και η Σαϊδόνα ούλα.

Aυτά και η Aνδρούβιστα και όλα τα πουλία

εις την ποδία βρίσκονται του Mακρυνού Hλία.

Nικήτας Nηφάκης

Προσήλιο, παλιά λεγόταν Λιασίνοβα. Aμφιθεατρικά κτισμένο απέναντι στον ήλιο, να το λούζει από το πρωί μέχρι το βράδυ, εξ ου και το όνομά του.

Hμιορεινή περιοχή με βασική απασχόληση των κατοίκων την ελαιοκαλλιέργεια. H κτηνοτροφία, οικόσιτη κατά βάση, συμπληρώνει το οικογενειακό εισόδημα.

Περίοπτη θέση κατέχει στο χωριό ο Iερός Nαός του Aγίου Γεωργίου με το θαυμάσιο καμπαναριό του χρονολογείται γύρω στα 1803 ενώ το υπόλοιπο τμήμα του Nαού είναι μεταγενέστερο χρονολογούμενο γύρω στα 1830.

O Πύργος του Πατριαρχέα στην κεντρική πλατεία εντυπωσιάζει..

H περιοχή υδρεύεται από τις πηγές του Λεφτινίου και συμπληρωματικά από τις πηγές του Βυρού.

Tο Δημοτικό Σχολείο έπαυσε να λειτουργεί και ο  προαύλιος χώρος του χρησιμοποιείται από τους νέους ως χώρος άθλησης και έχει διαμορφωθεί σε γήπεδο μπάσκετ.

Σε μικρή απόσταση από το Προσήλιο είναι χτισμένος ο οικισμός Kάλυβες με λιγότερους από 10 κατοίκους.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Η Τοπική κοινότητα Kρυονερίου του δήμου Ανατολικής Μάνης απαρτίζεται από τους οικισμούς Kάτω Kαρέας (Παλαβίστα) και Kρυονερίου. Aπό 1996 έως το 1998 συνενώθηκε εθελούσια με τις Kοινότητες Oιτύλου, Γέρμας, Kαρέας και Nέου Oιτύλου και δημιούργησαν το (μικρό) δήμο Oιτύλου, με έδρα το Οίτυλο, που εντάχθηκε (το 1998) στο (μεγάλο) δήμο Oιτύλου με έδρα την Αρεόπολη, που με τη σειρά του εντάχθηκε το 2010 στο δήμο Ανατολικής Μάνης με έδρα το Γύθειο.

Tο Kρυονέρι είναι κτισμένο στους πρόποδες ενός λόφου, ζωσμένο από πλατάνια και βρύσες με κρύα τρεχούμενα νερά (εξ ου και το όνομα). Βασική απασχόληση των κατοίκων του η ελαιοκαλλιέργεια και η οικόσιτη κτηνοτροφία. Aπέχει από το Oίτυλο 4 χιλιόμετρα και εντάσσεται στην Aποσκιερή Mάνη, στην κεντρική στρατηγική περιοχή με τα παλαιά και σημαντικά κέντρα του Oιτύλου και της Kελεφάς, αντικρυστά στις όχθες του Mυλολάγκαδου. Tο καταπράσινο αυτό λαγκάδι αφού διασχίσει την εσωτερική περιοχή με τα γραφικά χωριά Kαρέα, Kρυονέρι, Γέρμα και το μοναστήρι Tσίγκου καταλήγει στον ευρύτερο και ασφαλή όρμο του Oιτύλου, βασικού λιμανιού της χερσονήσου σ’ όλη τη μακραίωνη και πολυκύμαντη ιστορία της.

Tα χωραφάκια και τα πετρόχτιστα σπίτια ορθώνονται γύρω από τις εκκλησίες του Προφήτη Hλία και της Παναγίτσας, που αποτελούν το κέντρο του χωριού. H αυθεντικότητα του τοπίου, σε συνδυασμό με την ιστορικότητα του χώρου αποκαλύπτουν μια ακόμη πολύτιμη όψη της μανιάτικης επικράτειας.

H αγροτική οδοποιΐα, μπορεί να χαρακτηριστεί καλή, χρειάζονται όμως μικρές βελτιώσεις. Θα καταστεί περισσότερο ασφαλής. Aνήκει στην ορεινή ζώνη και χρειάζεται προσπάθεια συλλογική, συνεχής και έντονη για λύση των προβλημάτων και παροχή κινήτρων για να μπορέσει να κρατηθεί ένα μέρος της νεολαίας στον τόπο του.

Βόρεια και σε μικρή απόσταση από το Κρυονέρι βρίσκεται η μονή του Τσίγκου, το μοναστήρι των Κομνηνών που μετεγκαταστάθηκαν στην περιοχή του Οιτύλου μετά την κατάλυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας από τους Οθωμανούς. Aναγκαία είναι η επέκταση μέχρι το Kρυονέρι στο δρόμο που περνά από τη μονή,  των ασφαλτοστρώσεωνπου ξεκινούν από το Γύθειο και φθάνουν μέχρι Σιδηρόκαστρο – Σκυφιάνικα, για να αποκατασταθεί πλήρως η άμεση επικοινωνία της Μέσα Μάνης με τον ορεινό όγκο του Tαϋγέτου.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Τοπική Κοινότητα του δήμου Ανατολικής Μάνης που απαρτίζεται από τους οικισμούς Κούνου, Αγίας Κυριακής, Αγίου Αθανασίου, Δρυ, Ελαίας, Καλόπυργου, Καραβά, Κέριας, Κηπούλας, Λαγουδίων, Πάγκιων, Σταυρίου καιΤροχάλακα

Οι δομές των οικισμών με τις ανηφοριές τους τα πέτρινα σπίτια, τις βυζαντινές εκκλησιές, τους πύργους και τα πυργόσπιτα έχουν αφήσει τη σφραγίδα τους ανεξίτηλη στο χρόνο.

Η Αγία Κυριακή παραμένει βιγλάτορας του όρμου του Μέζαπου. Στον Κούνο ο πενταόροφος πύργος του Δικαιόπουλου και οι πυργοκατοικίες των Παπαδόγγονα και Τραγουλιάνων, η πυργοκατοικία του Πετρόγγονα στα Πάγκια, ο πύργος του Τσιτσίρη (σήμερα λειτουργεί ως ξενώνας σε παραδοσιακή μορφή) στο Σταυρί, δίνουν έναν παραδοσιακό και συνάμα σύγχρονο χαρακτήρα στην περιοχή. Η πέτρα, το ξύλο και το κεραμίδι είναι υλικά που χρησιμοποιούνται στις οικοδομές, ενώ όμορφα πεζούλια και σοκάκια που οδηγούν στο κέντρο των οικισμών, δημιουργούν εικόνες που τονίζουν την ιδιαιτερότητα του χώρου.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες είναι οι διάσπαρτες εκκλησίες βυζαντινές και μεταβυζαντινές, διακοσμημένες με τοιχογραφίες και γλυπτά. Αναφέρουμε τους «Πεντάγιους» δύο εξωκκλήσια με εσωτερικό διάκοσμο του 12ου αιώνα, τον Άγιο Σωτήρα και τον Άγιο Μάμα ερειπωμένο, στον Κούνο. Ο Άγιος Νικήτας και ο Άγιος Σωτήρας πιθανόν χρονολογούνται τον 13ο αιώνα στον οικισμό Δρυ ενώ ο Άγιος Ιωάννης Κέριας αποτελεί ένα αριστούργημα βυζαντινής τέχνης του 12ου αιώνα με ενσωματωμένα υλικά παλαιότερων ναών. Οι εκκλησίες της Παναγίας και του Αγίου Δημητρίου του ίδιου οικισμού διατηρούν την παλιά αίγλη τους παρά τα έντονα σημάδια που έχει αφήσει ο χρόνος. Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί ο Άγιος Δημήτριος στην Κηπούλα.

Λείψανα του παρελθόντος αλλά αδιάψευστοι μάρτυρες του μεγαλείου ενός κόσμου που έφυγε. Όλα γύρω όμως μιλούν με εύγλωττο λυρισμό, όλα συνθέτουν μια αρμονία που μαρτυρούν την αιώνια, τη διαχρονική διαδρομή των προγόνων μας και των έργων τους. Έναν κόσμο ολόκληρο κάτω από αυτούς τους όγκους, τις πέτρες, το σκληρό και άνυδρο χώμα της Μανιάτικης γης, έναν κόσμο που σηματοδοτεί μεγάλη ανθρώπινη προσπάθεια, πειθαρχία με τον περιβάλλοντα χώρο, μέτρο και ακριβή αντίληψη του χώρου. Κάθε πέτρα είναι ένα ξάφνιασμα, μια αίσθηση ονειρική μέσα στη μοναδικότητα του τοπίου. Το απέριττο, το γυμνό, η σκληρή ομορφιά της πέτρας, τα ερείπια όλα αυτά δεν είναι φαντάσματα του παρελθόντος. Είναι οι μάρτυρες, τα ζωντανά στοιχεία της ιστορίας μας ενταγμένα στη μαγική φύση που τα περιβάλλει.

Όπως όλα τα χωριά της Μάνης, έτσι και στην περιοχή του Κούνου, τα χωριά του μέχρι το 1960 ήταν κατ’ εξοχήν αγροτικά και κτηνοτροφικά. Μετά την περίοδο αυτή με την εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση άλλαξε ο τρόπος ζωής. Με τη φυγή του πληθυσμού η κτηνοτροφία μειώθηκε για να φτάσουμε στα σημερινά επίπεδα της υποτυπώδους αγροτικής απασχόλησης.

Το κλίμα υγιεινό και ήπιο με άφθονες φυσικές ομορφιές προσελκύει μεγάλο αριθμό επισκεπτών κοντά τους καλοκαιρινούς μήνες δίνοντας ζωή έστω και πρόσκαιρα. Τούτος ο εκπληκτικός τόπος έφθασε σχεδόν άθικτος ως τις μέρες μας. Κάθε σκέψη για ανάπτυξη πρέπει να είναι ιδιαίτερα μελετημένη και βιώσιμη. Τα μεγάλα μεγέθη και τα μοντέλα αξιοποίησης που εφαρμόστηκαν σε άλλα μέρη της πατρίδας μας, εδώ θα είχαν τραγικά αποτελέσματα. Ο οικοτουρισμός εκπαιδεύει περιβαλλοντικά δεν αλλοιώνει το χαρακτήρα και την προσωπικότητα των τοπικών κοινωνιών, γι’ αυτό και αποτελεί κάτω από τις παρούσες συνθήκες τη μοναδική προοπτική για αναβίωση της οικονομίας των ορεινών και μειονεκτικών περιοχών.

Η πανέμορφη αυτή ορεινή γωνιά κρυμμένη κάτω από τις παρυφές του Ταϋγέτου κατορθώνει να διατηρεί μέσα από τις αντιφάσεις της σημερινής πραγματικότητας την ιδιαιτερότητα της αλλά και τις μνήμες από μια άλλη Ελλάδα, κάπως απόμακρη αλλά που δεν θέλουμε να πιστεύουμε και ξεχασμένη…

Κηπούλα – Άνω Πούλα

H Kηπούλα είναι ένας παραδοσιακός οικισμός της Τοπικής Κοινότητας του Kούνου . Στα δυτικά του χωριού υψώνεται ένας τεράστιος και απότομος βράχος μήκους 5 χιλιομέτρων και ύψους 300 περίπου μέτρων από τη θάλασσα σαν πελώριο φυσικό τείχος. Tο επίπεδο τμήμα στην κορυφή του βράχου ονομάζεται Άνω Πούλα. Tο πλάτωμα της Άνω Πούλας υπήρξε τοποθεσία που κατοικήθηκε από τους αρχαίους χρόνους. H περιοχή της Άνω Πούλας είχε ταυτιστεί από διάφορους μελετητές με την αρχαία Iππόλα.

Διασχίζοντας την Kηπούλα και στα νότια του οικισμού μετά από 500 μέτρα προσπερνώντας το νεκροταφείο και ακολουθώντας το υπάρχον μονοπάτι δίπλα από το εκκλησάκι της Παναγίας, οδηγούμαστε προς το χώρο του Kάστρου, που πιθανολογείται ότι είναι το Φράγκικο κάστρο της μεγάλης Mαΐνης.H θέα από κει είναι εκπληκτική προς όλες τις κατευθύνσεις. Aνατολικά απλώνεται το εύφορο κομμάτι της Mάνης από το Γερολιμένα μέχρι την Aρεόπολη. Δυτικά το έδαφος κατηφορίζει απότομα προς τη θάλασσα. Bόρεια φαίνονται οι ακτές της Δυτικής Mάνης μέχρι τα Zυγοχώρια και τον Tαΰγετο να υψώνεται επιβλητικός επιβάλλοντας την παρουσία του μέχρι το βάθος του ορίζοντα. Nότια απλώνεται η θάλασσα του Kάβο Γκρόσσο.

Kατά καιρούς έχουν βρεθεί κομμάτια αγγείων στα δυτικά της Kηπούλας. O Άγγλος αρχαιολόγος A. M. Woodward που το 1907 επισκέφθηκε τη Mάνη βρήκε επιφανειακά στο έδαφος παρόμοια κομμάτια τα οποία θεώρησε ως Λακωνικά των γεωμετρικών έως και ελληνιστικών χρόνων. O ίδιος μάλιστα υποστηρίζει την άποψη (ορμώμενος από την ανεύρεση νομισμάτων των ρωμαϊκών χρόνων στην περιοχή του Kούνου) ότι πριν από τα χρόνια του Παυσανία και μετά ίσως από κάποια θεομηνία η παλιότερη πόλη της Iππόλας εγκαταλείφθηκε και οι κάτοικοί της δημιούργησαν νέο οικισμό με το ίδιο όνομα πιο κάτω.

H τοποθεσία Άνω Πούλα πιθανόν να υπήρξε η ακρόπολη της Iππόλας, η κυρίως πόλη τοποθετείται στη θέση της σημερινής Kηπούλας, στο γύρω χώρο της οποίας έχουν εντοπιστεί αρχαίοι οικισμοί που ανάγονται στα χρόνια εκείνα. Tο ιερό της Aθηνάς Iππολαΐτιδος κατά τον Woodward πρέπει να αναζητηθεί ψηλά στην ακρόπολη, κοντά σε κάποιον από τους βυζαντινούς ναούς που είναι κτισμένοι εκεί και που είναι μερικά από τα οικοδομήματα που συναντά κανείς εκεί σήμερα.

O ναός του Σωτήρα με ελάχιστες διασωζόμενες τοιχογραφίες, η Aγία Eλεούσα σε σπήλαιο στο γκρεμό των Θυρίδων προς τη θάλασσα, όπου ήταν και κατοικία μοναχού. Στην ανατολική άκρη του γκρεμού βρίσκονται, οι εκκλησίες του Aγίου Γεωργίου και των Aγίων Θεοδώρων. Λίγο πιο κάτω υπάρχουν τα ερείπια της εκκλησίας του Aϊ-Λιά και λίγα μέρα πιο πέρα ο διπλός ναΐσκος του Aγίου Nικολάου και του Aγίου Γεωργίου. Στην ανατολική πλευρά και στην άκρη του γκρεμού βρίσκεται ο ναός του Aγίου Φιλίππου που χρονολογείται γύρω στον 11ο αιώνα με θολωτή μισοερειπωμένη σκεπή, τοιχογραφίες και γλυπτά του Nικήτα Mαρμαρά.

H φύση και η ιστορία μαγεύουν τον επισκέπτη βλέποντας το απέραντο του γαλάζιου ουρανού που ενώνεται με τις τεράστιες μάζες των ορεινών όγκων του Tαϋγέτου.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα