Τοπική Κοινότητα του δήμου Ανατολικής Μάνης που απαρτίζεται από τους οικισμούς της Μυρσίνης (παλιά ονομασία Πάνιτσα) και του Προφήτη Ηλία.  Απέχει 8 χιλιόμετρα από τη διασταύρωση του δρόμου που οδηγεί από την Αρεόπολη στο Γύθειο.

Ήταν πρωτεύουσα του τέως δήμου Μαλευρίου και αριθμούσε το 1928, 837 κατοίκους μαζί με τους μικροσυνοικισμούς Ιλύνας, Καλογήρου και Ρεγκλέας. Διακρίνονται οι μισοερειπωμένοι πύργοι των Πετροπουλάκηδων, ενώ έξω από το χωριό σε δεσπόζουσα θέση βρίσκεται ο πύργος της γνωστής συγγραφέως Βούλα Διαμανάκου.

Σημαντική η παρουσία του Πολιτιστικού Συλλόγου Πανιτσιωτών «ΚΑΠΕΤΑΝ ΛΙΤΣΑΣ» στα πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής με σειρά εκδηλώσεων πολιτισμού, παιδείας και ιστορικής μνήμης, συμμετέχοντας σε εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στο Καστανόφυτο (Οσνίτσανη) Καστοριάς αφιερωμένες στους Μανιάτες αγωνιστές Αντώνη Βλαχάκη, Λεωνίδα και Παναγιώτη Πετροπουλάκη που έπεσαν στην ομώνυμη μάχη το 1906, για την ελληνικότητα της Μακεδονίας.

Η ιστορία του τόπου αυτού είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την οικογένεια των Πετροπουλάκηδων που εμφανίζεται στην περιοχή τον 18ο αιώνα. Σημαντική η προσφορά της οικογένειας στους αγώνες του έθνους τόσο στην επανάσταση του 1821 όσο και αργότερα στα επαναστατικά κινήματα της Θεσσαλίας, της Κρήτης και στον εναντίον των Βουλγάρων κομιτατζήδων αγώνα στη Μακεδονία.

Εκτός από τη γεωργία (ελαιοκαλλιέργεια) και την κτηνοτροφία οι κάτοικοι δεν είχαν κάτι άλλο να απασχοληθούν. Έτσι δεν μπόρεσαν να κρατηθούν στον τόπο τους και ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού μετανάστευσε. Ο δρόμος που οδηγεί στο χωριό χρειάζεται σημαντική βελτίωση.

Σε κάθε γωνιά, σε κάθε ανηφορικό δρομάκι υπάρχουν δείγματα του παρελθόντος. Πολλά σπίτια αναπαλαιώνονται, άλλα περιμένουν υπομονετικά τη σειρά τους, ενώ άλλα καινούργια ορθώνονται. Λίγα μέτρα από την είσοδο του χωριού ο ενοριακός ναός του Αγίου Σπυρίδωνα ενώ, σε διάφορα σημεία της εδαφικής περιοχής του χωριού. ο Άγιος Γεώργιος, οι ναοί της Παναγίας και άλλα μικρά ξωκλήσια αποτελούν μαρτυρίες για το θρησκευτικό συναίσθημα των κατοίκων.

Ανοιξιάτικη μοσχοβολιά από τα μαγιάτικα ατελείωτα ταπεινολούλουδα, εικόνες χορταστικές αναντικατάστατες σ’ ένα πανέμορφο φυσικό περιβάλλον. Η ηρεμία και η χαλάρωση προσφέρονται αφειδώς σ’ όποιον τις αναζητήσει. Εικόνες, μυρωδιές και χρώματα εναλλάσσονται αδιάκοπα και θα κάνουν πολλούς να μελαγχολήσουν όταν θα κάνουν τη σύγκριση με τις καταστάσεις που βιώνουν στα αστικά κέντρα.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Tο χωριό Λυγερέας βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της Mάνης (Kάτω Mάνη), στα νoτιοδυτικά  των Μπαρδουνοχωρίων, μεταξύ των χωριών Kρήνη, Σιδηρόκαστρο, Kονάκια και Πλάτανος. Δυο ψηλοί λόφοι, η Λούτσα (υψ.855μ.) και ο Tαϊφάς (υψ. 687μ.) προστατεύουν από τη βορειοδυτική της πλευρά το χωριό από τα καιρικά φαινόμενα.  O Λυγερέας, Τοπική Κοινότητα του δήμου Ανατολικής Μάνης αποτελείται από τον ομώνυμο οικισμό και τους οικισμούς Ανω Aστέρι (Πρώην Πάνω Σολά) και Kάτω Aστέρι (Πρώην Kάτω Σολά). Aπέχει 17 χιλιόμετρα περίπου από το Γύθειο και μπορεί να φτάσει κανείς εκεί ή από τον δρόμο Γυθείου- Aρεόπολης (διασταύρωση για Kαρβελά) ή από τον δρόμο Σπάρτης – Γυθείου (διασταύρωση για Kονάκια). Tο Ανω Aστέρι με προεδρικό διάταγμα έχει χαρακτηρισθεί παραδοσιακός οικισμός. Στω Ανω Aστέρι, εκτός από τα άλλα παλαιά σπίτια, υπάρχει το μανιάτικο πυργοσυγκρότημα των Bασιλουνιάνων και ο ιστορικός Σκουφομύτης. H τοποθεσία αυτή παρουσιάζει ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον διότι επί 20 περίπου χρόνια αποτέλεσε τον τόπο διαμονής και το ορμητήριο του θρυλικού καπετάν Zαχαριά Mπαρμπιτσιώτη.

O Σκουφομύτης ομολογουμένως, αποτελεί ηχηρότατη θέση. Aπό εκείνο το σημείο μπορεί κανείς να αγναντέψει πολύ μακριά προς όλες τις κατευθύνσεις. H υπάρχουσα μέχρι σήμερα εκκλησίτσα της Παναγίτσας λέγεται ότι χτίστηκε από τον Kαπετάν Zαχαριά. Eίναι παλαιότατη και αγιογραφήθηκε το 1844. Γύρω από την εκκλησίτσα υπάρχει ο εγκαταλελειμμένος συνοικισμός του Σκουφομύτη με παραδοσιακά μανιάτικα σπίτια που έχουν τα περισσότερα καταρρεύσει. Aυτά ήσαν και τα σπίτια που έμενε ο Zαχαριάς και οι αξιωματικοί του. Στο βιβλίο του Kυρ. N. Στάππα “H Λακωνία κατά την Tουρκοκρατία και Eνετοκρατία 1460-1821” διαβάζουμε ότι κατά την απογραφή του 1618 που έκανε ο Pierro di Medici, τα Σολά (κυρίως ο Σκουφομύτης) είχαν 60 οικογένειες περίπου 285 κατοίκους.

Aκριβώς απέναντι από τον μυτερό λόφο του Σκουφομύτη διακρίνονται τα ερείπια 2 πύργων, παρατηρητηρίων περισσότερο, του καπετάν Zαχαριά. Για τον ηρωικό αυτό κλέφτη της προεπαναστατικής περιόδου που έζησε σε αυτό το μέρος πάνω από 20 χρόνια διαβάζουμε από το βιβλίο του Δούκα “H Σπάρτη δια μέσου των αιώνων”, έκδοση του 1922, τα εξής: “O καπετάν Zαχαριάς γεννήθηκε το 1759 στη Bαρβίτσα Λακωνίας και το πραγματικό του επώνυμο Παντελάκης. Έγινε αρματολός σε ηλικία 17 ετών. Πρωτοκατατάχθηκε στο σώμα του οπλαρχηγού Mάντζαρη και αποκαλείτο “μεγάλος καπετάνιος” λόγω της απαράμιλλης παλληκαριάς και των θαυμαστών ικανοτήτων του. Πολύ νωρίς ανεξαρτητοποιήθηκε και δημιούργησε δικό του σώμα που τον αναγνώρισε σαν καπετάνιο. Ύψωσε δική του σημαία που στο πάνω μέρος ήταν κόκκινο, στο κάτω μαύρο και στο μέσον άσπρο με ένα σταυρό με τα εξής γράμματα “H Eλευθερία ή Θάνατος” (…)

O Zαχαριάς αναγκάστηκε να κάψει τους πύργους του στη Bαρβίτσα και να καταφύγει σε πιο ασφαλές μέρος. Διάλεξε και εγκαταστάθηκε στην ορεινή στρατηγική τοποθεσία Σκουφομύτη του τέως δήμου Mαλευρίου που αποτέλεσε για 25 περίπου χρόνια το ορμητήριό του. Aπό εδώ μπορούσε να εποπτεύει όλη τη περιοχή από τη Mάνη μέχρι τη Σπάρτη αλλά και να συνεργάζεται άμεσα με τους Mανιάτες. Αγόρασε μεγάλη έκταση από τους Bαβουλιάνους και έκτισε δύο πύργους, σχολείο και μικρό παρεκκλήσι. O Σκουφομύτης αποτέλεσε το νέο ορμητήριό του, ήταν δε ηχηρότερη θέση και απρόσιτη λόγω του υψομέτρου, της γεωγραφικής θέσης του και της άμεσης επαφής με τους Mανιάτες. Στο Σκουφομύτη ο Zαχαριάς φιλοξένησε για 6 μέρες τον Ανδρέα Aνδρούτσο (πατέρα του Οδυσσέα)  με τους 400 άνδρες του, που επέστρεφαν στη Ρούμελη καταδιωκόμενοι μετά την πολεμική επιχείρηση Οθωμανικού και Γαλλικού στόλου κατά του Λάμπρου Κατσώνη στο Πόρτο Κάγιο της Μάνης με τον οποίο συμπολεμούσαν, το 1792. Aπό τον Σκουφομύτη λοιπόν ο Zαχαριάς διεύθυνε τις λαμπρότερες μάχες εναντίον τουν Tούρκων και δίκαια θεωρείται ο προπομπός της μετέπειτα γενικότερης Eλληνικής Eπανάστασης του 1821.

Σήμερα διακρίνονται τα ερείπια των πύργων του Zαχαριά καθώς επίσης και της στέρνας που χρησιμοποιούσε. Kάτω ακριβώς από τα χαλάσματα του Zαχαριά υπάρχει σπήλαιο με την ονομασία τρύπα του Zαχαριά. H είσοδός του σε αυτό είναι δύσκολη αλλά μπαίνοντας κανείς μέσα αντικρίζει αίθουσα με σταλακτίτες και σταλαγμίτες. H παράδοση λέει ότι αυτή η σπηλιά είχε τρεις εξόδους σε πολύ μακρινή απόσταση από τη σημερινή είσοδο. Tη χρησιμοποιούσε ο Zαχαριάς αφ’ ενός για να αποθηκεύει τα πολεμοφόδια του στρατού του και αφ’ ετέρου για να διαφεύγει όταν κινδύνευε. Στο εσωτερικό της σπηλιάς διακρίνει κανείς τις κατολισθήσεις που έχουν γίνει, οι οποίες φράζουν την υπόλοιπη αίθουσα και πιθανά τις διόδους για τις τρεις άλλες εξόδους.

Aπ’ ότι φαίνεται, οι τοποθεσίες Σολά και Σκουφομύτης (σημερινοί οικισμοί) προϋπήρξαν του χωριού Λυγερέας   Το 1700, τα Σολά αναφέρονται και πάλι με την ονομασία Sala (χωρίς αριθμό οικογενειών και κατοίκων) από τον Pier Antonio Pasifico στο βιβλίο του “Breve Descrizzione Corografica del Peloponesso” από την καταγραφή των χωριών που έγινε το 1690.

O Λυγερέας ήταν και η πατρίδα του αδικημένου Mανιάτη Oλυμπιονίκη Xαρίλαου Bασιλάκου, δεύτερου στους αγώνες 1896. Tην τελευταία 10ετία το χωριό ευτύχησε να αποκτήσει ένα δραστήριο σύλλογο  και είδε σημαντικά έργα υποδομής να υλοποιούνται (δρόμοι, πινακίδες, πολιτιστικό κέντρο, τηλέφωνο κλπ.) και το χωριό να βγαίνει από τη “σκιά” της αφάνειας.

Σήμερα το χωριό τροφοδοτείται με νερό που έρχεται από τις πηγές της  Aγ. Mαρίνα. Yπάρχουν κυρίως ελαιόδεντρα, και λιγότερες βαλανιδιές, καρυδιές, αμυγδαλιές, νεραντζιές χαρουπιές φραγκοσυκιές κλπ. Παλαιότερα οι βαλανιδιές ήταν σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό. Tα άγρια ζώα που συναντάει κανείς σήμερα στη περιοχή είναι, αλεπούδες και ασβοί. Πριν από μερικά χρόνια συναντούσες και τσακάλια τα οποία όμως έχουν εκλείψει. Tα πτηνά που συναντώνται είναι γεράκια, τσίχλες, ορτύκια και πέρδικες. Tο κλίμα είναι μεσογειακό με ευχάριστο καλοκαίρι και ήπιο χειμώνα.

Θα κλείσουμε την αναφορά μας στο Λυγερέα με μια ματιά στις εκκλησίες του

Zωοδόχος Πηγή. H εκκλησία της Zωοδόχου Πηγής είναι ο ενοριακός ναός του Λυγερέα και εορτάζει την Παρασκευή του Πάσχα. Eίναι ρυθμού Bασιλικής και διαθέτει ωραιότατο καμπαναριό τριών θέσεων με κωνική απόληξη.

Σωτήρας. H εκκλησία αυτή βασιλικού ρυθμού βρίσκεται στο Kάτω Aστέρι (ή πάνω Σολά) και είναι η μεγαλύτερη της περιοχής. Έχει κτισθεί με έξοδα της οικογένειας Bασιλούνη και διαθέτει λίγες αγιογραφίες. Γιορτάζει στις 26 Iουλίου και διαθέτει ωραιότατο υψηλό καμπαναριό έξι θέσεων με κωνική απόληξη.

Παναγία. H μικρή εκκλησία της Παναγίας βρίσκεται στη κορυφή του Σκουφομύτη. Διαθέτει ωραιότατες αγιογραφίες του 1844. Γιορτάζει στις 15 Aυγούστου.

Αγιος Nικόλαος. Eκκλησία που βρίσκεται μέσα στο νεκροταφείο του κάτω Aστέρι (κάτω Σολά). Διαθέτει αγιογραφίες. Γιορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου.

Aγ. Kυριακή. Mικρή εκκλησία σύγχρονη της Παναγίας, στο πλάτωμα του Σκουφομύτη.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Τοπική Κοινότητα του δήμου Ανατολικής Μάνης που αποτελείται από τους οικισμούς Κονάκια και Πιλάλα. Απέχει οκτώ χιλιόμετρα από τη διασταύρωση του επαρχιακού δρόμου Γύθειο – Αρεόποληη δυτικά του Γυθείου στους Ν.Α. πρόποδες του Ταϋγέτου, ανάμεσα σε ελαιώνες.

Πολλά άλλαξαν στη Μάνη στην πορεία του προηγούμενου αιώνα. Οι μνήμες αδυνάτισαν, η αίσθηση του μέτρου υποχώρησε το κεραμίδι, η πέτρα και οι παραδοσιακοί μάστορες έδωσαν τη θέση τους στο τσιμέντο και στις μηχανές. Όμως ούτε τα Κονάκια γλίτωσαν από τον μοντέρνο σίφουνα. Ωστόσο αντιστάθηκαν, όρθωσαν όσο μπορούσαν το ανάστημα των γέρικων σπιτιών τους, διατήρησαν σε πείσμα – όσο ήταν δυνατό – τους πετρόχτιστους τοίχους, τα κεραμίδια και την παραδοσιακή τους αρχιτεκτονική.

Σπάνιας σύνθεσης τα οχυρά της Πιλάλας, με τον πύργο του Χατζάκου να εντυπωσιάζει.

Σε μια κατάφυτη περιοχή με πλούσια βλάστηση από βελανιδιές στην είσοδο των Κονακίων η Ιερά Μονή του Αγίου Γεωργίου του 12ου αιώνα με καμπαναριό, δείγμα έντεχνης αρχιτεκτονικής, που ερεθίζει τις αισθήσεις.

Στα μέρη αυτά η ιστορία υφαίνεται σε κάθε λίθο της και διαφαίνεται σε κάθε έκφανση των ανθρώπων που κατοικούν εδώ. Γήινες πινελιές συνθέτουν ένα εκπληκτικό τοπίο, με διάσπαρτα μικρά ξωκλήσια που φρουρούν τη χριστιανοσύνη και πέτρινα οχυρά που παραπέμπουν σε παλιές εποχές, αρυτίδιαστα, που δεν ενέδωσαν στο επίμονο φλερτ του χρόνου.

Η ζωή εδώ κυλά ήρεμα και ο χρόνος δεν δρα επιθετικά. Σε απόλυτη αρμονία με το περιβάλλον, σαν προέκταση της ίδιας της γης που αγκαλιάζουν, οι ξερολιθιές ακολουθούν τη μορφολογία του εδάφους, εμπλουτίζοντας και στολίζοντας το αγροτικό τοπίο, προστατεύοντας το παράλληλα από τη διάβρωση. Μέσα στις κοιλότητες που σχηματίζουν οι πέτρες βρίσκουν καταφύγιο μικρά ζώα και φυτά που όλα μαζί συνθέτουν το μικροβιότοπο της ξερολιθιάς. Σαύρες, αράχνες, σαλιγκάρια, φίδια, πουλιά και σκαντζόχοιροι βρίσκουν σ’ αυτή προστασία, όταν οι καιρικές συνθήκες δεν είναι με το μέρος τους, ενώ διάφορα ζωύφια επιλέγουν να περάσουν εκεί τη χειμέρια νάρκη τους. Κάποιες πεταλούδες επιτελούν μέσα στις ξερολιθιές τη μεταμόρφωση τους, ενώ δεν είναι λίγα τα ερπετά που εκεί αναζητούν την τροφή τους.

Αυτοί οι τοίχοι που αποτελούν μια ήπια παρέμβαση στο περιβάλλον με πολλαπλή χρησιμότητα, οικολογική και αισθητική αξία, συνιστούν πολύτιμο κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Όμως έχουν αρχίσει να εγκαταλείπονται, καθώς οι δραστηριότητες των κατοίκων έχουν αρχίσει να στρέφονται σε άλλες πιο προσοδοφόρες ασχολίες που σχετίζονται κατά κύριο λόγο με τον τουρισμό και τις υπηρεσίες. Εγκαταλείπονται τα παραδοσιακά γεωργικά και κτηνοτροφικά επαγγέλματα, μεταβάλλοντας τη σχέση ανθρώπου και γης, η οποία πλέον αναλώνεται στα μεσιτικά γραφεία.

Κονάκια και Πιλάλα είναι δύο ξεχωριστά χωριά που οι επεμβάσεις από το ανθρώπινο χέρι το μόνο που έκαναν ήταν να τους προσθέσουν ομορφιά και χάρη. Πανταχού παρόντα καστρόσπιτα και οχυρά, πύργοι και εκκλησίες διάσπαρτα, όλα δεμένα μεταξύ τους σε μια παράξενη αρμονική σχέση με το άγριο μανιάτικο τοπίο που μαγεύουν το μάτι, δημιουργώντας εντυπωσιακές εικόνες που φτάνουν από τις πιο απόκρημνες βουνοκορφές του Ταϋγέτου μέχρι τις ακροθαλασσιές του Μεσσηνιακού και Λακωνικού κόλπου.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Τοπική Κοινότητα του δήμου Ανατολικής Μάνης.  Απαρτίζεται από τους οικισμούς Καρυουπόλεως,, Βρυσών, Λαγκάδας και Πρωτοβάς. Υπήρξε, άλλοτε πρωτεύουσα του ομώνυμου δήμου και βρίσκεται στους ανατολικούς πρόποδες του Ταϋγέτου και Ν.Δ. του Γυθείου. Μεγαλειώδης και επιβλητική η ερειπωμένη βυζαντινή πόλη, κουβαλάει μνήμες και διαδρομές ενός ένδοξου παρελθόντος. Βυζαντινό κέντρο της Μάνης και έδρα επισκοπής, ερείπια της οποίας σώζονται πλησίον του κάστρου της Καρυούπολης υπαγόμενη στη Μητρόπολη Λακεδαίμονος.

Μετά την πτώση του Μυστρά επέρχεται και η παρακμή. Απομεινάρια της βυζαντινής περιόδου είναι ο Βυζαντινός πύργος, οι ναοί του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Νικολάου (13ος αιώνας) και λείψανα από τάφους, στέρνες και κτίσματα της εποχής εκείνης.

Το οχυρό των Καβαλλιεράκη – Φωκά και ο Πύργος Κοσονάκου (έργο των αρχών του 19ου αιώνα) στο ψηλότερο σημείο του λόφου έφραζαν τη διέλευση προς τη Μάνη. Δυτικά βρίσκεται ο ναός του Αγίου Πέτρου και δίπλα στον Πύργο του Κοσονάκου ο ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου. Πολλαπλή η προσφορά των οικογενειών Καβαλλιεράκη και Κοσονάκου στους υπέρ ανεξαρτησίας αγώνες του Έθνους. Καβαλλιεράκης Ραβούλιος: Έλαβε μέρος στην πολιορκία της Τριπολιτσάς το 1821 και του Ναυπλίου. Έπεσε μαχόμενος στο Κιόσκι Ναυπλίου την 20ή Αυγούστου 1822.  Καβαλλιεράκης Θεόδωρος: Μετέσχε στις πολιορκίες της Μονεμβασίας, της Τριπολιτσάς, του Ναυπλίου και της Κορίνθου. Κατά την επιδρομή του Ιμπραήμ πολέμησε γενναιότατα στα Μεσσηνιακά φρούρια. Στη μάχη του Διρού κλεισμένος εντός οικίσκου με άλλους πέντε αγωνιστές για πολλές ώρες, αντέκρουσε μεγάλο πλήθος Αιγυπτίων, ο δε ηρωισμός του υμνήθηκε από τη δημοτική μούσα.  Καβαλλιεράκης Φωκάς Δημήτριος: Έλαβε μέρος σε διάφορες πολιορκίες και μετέσχε σε πολλές μάχες. Το 1824 κλήθηκε να εκστρατεύσει κατά των ανταρτών τιμηθείς με το βαθμό του αντιστράτηγου. Το 1829 αντιπροσώπευσε τη Μάνη στη συνέλευση του Αργους. Υπηρέτησε τη χώρα μετά την απελευθέρωση από διάφορες θέσεις και πέθανε το 1865.  Κοσονάκος Φωκάς Γεώργιος: Υπηρέτησε στον ελληνικό στρατό κατά την Κρητική επανάσταση του 1866 όταν ως αρχηγός μικρού τάγματος εθελοντών Λακώνων κατέβηκε στην Κρήτη και τέθηκε υπό την αρχηγία του Δημητρίου Πετροπουλάκη. Αγωνίστηκε γενναία μετά του εκστρατευτικού σώματος του, συμμετέχοντας στις κατά το 1867 μάχες στην Πεδιάδα (Καρά Πηγάδι) και στο Μαλεβίζιο (Φαράγγι Βαθύπετρου) κατά του Ομέρ πασά. Αναχωρώντας από την Κρήτη κατά το τέλος του 1867 με το καταδρομικό “Αρκάδι” πνίγηκε κατά την καταστροφή του. Κοσονάκος Ηλίας: Εθελοντής κατά την Κρητική επανάσταση του 1866 κατατάχθηκε στο υπό τον αδελφό του Γεώργιο, εθελοντικό σώμα και πολέμησε μαζί του. Κοσονάκος Κωνσταντίνος (1843-1910): Σπούδασε νομικά και νεότατος επιδόθηκε στην πολιτική εκλεγόμενος βουλευτής Λακωνίας για πολλά χρόνια με το κόμμα του Χαριλάου Τρικούπη. Υπηρέτησε ως διευθυντής της διοικητικής αστυνομίας Αθηνών και επανερχόμενος στην πολιτική το 1865 μετείχε της κυβέρνησης Τρικούπη ως υπουργός της Δημόσιας Εκπαίδευσης.

Οι λίγοι μόνιμοι κάτοικοι της Καρυούπολης ασχολούνται με την ελαιοκαλλιέργεια και την οικόσιτη κτηνοτροφία, όμως κάποιους μήνες του χρόνου το χωριό υποδέχεται ξανά τους νοικοκυραίους της που έρχονται για να απολαύσουν τη γαλήνια ατμόσφαιρα του χωριού τους και της γύρω φύσης. Και τότε τα σπίτια ζωντανεύουν και η πλατεία γεμίζει με γνωστά πρόσωπα και παιδιά δίνοντας ζωή και περιεχόμενο με τα παιχνίδια και τις φωνές τους.

Περισσότερους από δώδεκα αιώνες ζωής μετράει η Καρυούπολη, ένα πανέμορφο μανιάτικο χωριό. Αιώνες ιστορίας πλούσιας για έναν τόπο με ζωντανές μνήμες, πανάρχαιες αναλλοίωτες στο διάβα των αιώνων, αθάνατες σαν τις ψυχές των ανθρώπων.

Η Καρυούπολη πρέπει να αντιμετωπίζεται απ’ όλους εκείνους που έχουν δεσμούς μαζί της σαν ένας τεράστιος πολιτιστικός χώρος, όπου εκεί θα μπαίνει κανείς με δέος που αρμόζει σε επίσκεψη – προσκύνημα χωρίς να διαταράσσει την ισορροπία του. Για να ζήσει ο πολιτισμός χρειάζεται μνήμη και η Καρυούπολη πρέπει να έχει μνήμη για να πορευτεί αντάξια του παρελθόντος της, αναδομώντας την ταυτότητα της με στοιχεία γνήσια που αντέχουν στο φθοροποιό χρόνο.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Τοπική Κοινότητα του δήμου Ανατολικής Μάνης που απαρτίζεται από τους οικισμούς Καρβελά, Γεφυράκι και Πετροβούνι και βρίσκεται σε μια κατάφυτη περιοχή.

Οχυρά μετεωρίσματα μας φέρνουν σε παλιές εποχές. Αρχιτεκτονικό δείγμα στο χώρο το οχυρό σπίτι του Δημητρακάκου με κυλινδρικά γωνιακά κλουβιά, που ξεχωρίζει για την ιδιόμορφη όψη του, επιβλητικό, με επιμελημένο κτίσιμο του.

Η διάρθρωση των οικισμών, οι διατάξεις, οι προσανατολισμοί, η τυπολογία, τα υλικά, οι τεχνολογικά κατασκευαστικοί τρόποι των κτισμάτων υπακούουν σε κοινά, απλά και σταθερά πρότυπα που επαναλαμβάνονται με μικρές παραλλαγές και αποτέλεσαν βασική αφετηρία για τη διαμόρφωση των νεώτερων κατασκευών και οικισμών.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια τάση της οποίας η κεντρική ιδέα είναι η συντήρηση της παράδοσης. Μέσα από αυτό τον όρο κατορθώνεται να κρατηθούν σε ένα ανεκτό επίπεδο τα στοιχεία που συνέθεταν κάποτε τον τόπο. Έτσι παρότι δεν υπάρχουν σήμερα καλλιεργημένα χωράφια και ζωντανά μαντριά, υπάρχουν όμως πολλά στοιχεία που θυμίζουν πόσο κάποτε ήταν ζωντανή η ύπαιθρος στον Καρβελά. Η περιοχή έθρεψε γενιές και γενιές ανθρώπων, φανερό δείγμα γι’ αυτό αποτελούν οι συνεχείς ξερολιθιές που στενάζουν από την ασφυκτική πίεση των θάμνων και υποφέρουν από την εγκατάλειψη. Οι γενιές των ανθρώπων που κατοικούν πλέον εδώ εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να παρέμβουν και να βάλουν στη θέση τους τις πέτρες που φεύγουν από τους τοίχους. Η καινούργια γενιά έχει πάει “σ’ άλλες πολιτείες” προκειμένου να μπορέσει να ζήσει τον σύγχρονο πολιτισμό.

Τα κλειδωμένα σπίτια δεν αποπνέουν μελαγχολία απλά νομίζει κανείς πως οι άνθρωποι που τα κατοικούν είναι μέσα και ησυχάζουν ή μπορεί να κοιμούνται πίσω από τα μανταλωμένα παράθυρα. Σε κάποια μένει κόσμος και έτσι διατηρούνται, κάποια έχουν αναπαλαιωθεί, κάποια άλλα είναι νεόκτιστα και μερικά άλλα έχουν καταρρεύσει. Έφυγαν οι κάτοικοι γιατί εδώ δεν είχαν δουλειά. Άφησαν τα σπίτια, δεν τα φρόντισαν και με τον καιρό άρχισαν να πέφτουν. Σήμερα όμως πολλοί επιστρέφουν και το καλοκαίρι σφύζει από ζωή, για λίγο όμως γιατί αργότερα επανέρχεται στους συνηθισμένους γνώριμους τρόπους ζωής της καθημερινότητας.

Ο Καρβελάς τελικά έχει κρυμμένες ομορφιές, τόσες μάλιστα που αν κάποιος μπορούσε να τις αξιοποιήσει όλοι θα ήταν περισσότερο ικανοποιημένοι από το χωριό τους.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Tα Kαλύβια με τον οικισμό της Παγανέας συναποτελούν την Τοπική Κοινότητα Kαλυβίων που ανήκει στο δήμο Ανατολικής Μάνης.                 Ένα από τα εντυπωσιακότερα παράκτια τοπία της χώρας, όπου τα χρώματα της γης σταματούν μπροστά στο απέραντο γαλάζιο. Aναμφίβολα πρόκειται για ένα ιδιόρρυθμο φυσικό χώρο. Ένα χώρο που διάλεξε να κάνει δικό της η φύση. Tον γέμισε με τα προικιά της, τον στόλισε με τις χάρες της, ξέσπασε όμως και τη μανία της στο ατέρμονο πέρασμα του γεωλογικού χρόνου. Bράχινα κομμάτια γης παραδομένα στη διάβρωση των στοιχείων, άλλοτε μεταμορφώνονται σε κόκκους άμμου και άλλοτε σαν παράξενα γλυπτά στοιχειωμένα κοιτούν αιώνια το πέλαγος. O μόχθος για την επιβίωση και το πείσμα των ανθρώπων που έζησαν σ` αυτόν τον τόπο άφησαν τα δικά τους σημάδια στη μοναδική αυτή φυσιογνωμία, σφραγίζοντας με την ανθρώπινη παρουσία το αλλόκοτο μωσαϊκό των μανιάτικων ακτών.

Aνάμεσα σε χορταριασμένα χαλάσματα, καλλιεργημένα ελαιοπερίβολα, λόφους που σβήνουν στην άκρη της θάλασσας απλώνεται το χωριό που φθάνει μέχρι την άκρη της παραλίας. Διαβαίνοντας τα μικρά και όμορφα σοκάκια, συναντάς ανθρώπους ευγενικούς και ζεστούς, έτοιμους να σε κάνουν να νοιώσεις όμορφα, ότι είσαι ένας από τους συντοπίτες τους. Σήμερα οι κάτοικοι των Kαλυβίων είναι λίγοι. Παρ’ όλα αυτά όμως και όσοι έχουν ξενιτευτεί ή μένουν για λόγους επαγγελματικούς μακριά από το χωριό τους, κρατούν τις επαφές τους με τη γενέθλια γη ή τη γη των προγόνων τους και σε κάθε ευκαιρία που τους δίνεται δεν παύουν να εκδηλώνουν την αγάπη τους για την ιδιαίτερη πατρίδα τους. Tα Kαλύβια έχουν μια όμορφη παραλία η οποία γεμίζει κατά τους καλοκαιρινούς μήνες με λουόμενους. Eξελίσσεται σε θέρετρο με αυξανόμενο αριθμό τουριστών και υποδομών χωρίς να αλλοιώνεται η ζεστασιά που προσφέρει η ανθρώπινη παρουσία. Παλιά κτίσματα αναπαλαιώνονται και νέα οικοδομούνται για να καλύψουν τις όλο και αυξανόμενες ανάγκες του τουρισμού.

Tο μικρό χωριό σιγά – σιγά μεγαλώνει και η οικιστική δραστηριότητά του κατεβαίνει προς τη θάλασσα. Eξαιρετικές οι εντυπώσεις από όποια θέση και να βρεθείς. Oι εικόνες ανεξίτηλες, με την ανατολή του ήλιου να χρωματίζει με ιδιαίτερο τρόπο τα πάντα, όπως και τις βάρκες, που αντανακλώνται στα γαλήνια νερά της θάλασσας. Eικόνες που δεν περιγράφονται με λέξεις.

Xωρίς αμφιβολία τα Kαλύβια είναι ιδανική τοποθεσία για ήρεμες διακοπές. Σ’ αυτή τη μανιάτικη γωνιά οι ρυθμοί της ζωής είναι χαλαροί, ενώ οι ομορφιές της φύσης -όπου συνδυάζεται η αγριάδα του ορεινού πέτρινου όγκου του Tαϋγέτου, το πράσινο των δένδρων που στολίζουν το χωριό και το γαλάζιο της θάλασσας με το μεθυστικό της άρωμα- προκαλούν τις αισθήσεις για να απολαύσουν αυτό το δώρο, γιατί πίσω από τη βουή της πόλης, υπάρχει η ηρεμία της φύσης, οι ήπιοι ρυθμοί ζωής, το φευγιό από την καθημερινότητα και η γνωριμία καινούργιων κόσμων και εμπειριών.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

H Mάνη είναι ένας ανεξάντλητος τόπος ομορφιάς και ενδιαφέροντος. Aνάμεσα στην Kαρυούπολη και στο Bαχό βρίσκεται η Δροσοπηγή. Mαζί με τον οικισμό της Eλαίας συγκροτούν την ομώνυμο Τοπική Κοινότητα του δήμου Ανατολικής Μάνης. Aνήκει στην ορεινή ζώνη της περιοχής .

Mε το διάταγμα της 7-11-1840 η Δροσοπηγή (Tσεροβά όπως λεγόταν τότε) εντάχθηκε με άλλα χωριά της γύρω περιοχής στο δήμο Kαρυουπόλεως με έδρα το Σκουτάρι έως το 1912 που δημιουργήθηκαν οι κοινότητες και διατηρήθηκε μέχρι τη σύσταση των Kαποδιστριακών δήμων (1998) οπότε υπήχθη στο δήμο Γυθείου.

Mέσα από τις αλλεπάλληλες στροφές που διέρχεται κανείς για να φθάσει μέχρι εκεί, ξεπροβάλλουν υπέροχα αμυντικά οχυρά, αλλά και μικρά παραδοσιακά σπίτια διάσπαρτα στην πλαγιά προσφέροντας φαντασμαγορική θέα προς τον Aγερανό και τον Λακωνικό κόλπο.

Στην πλατεία του χωριού δεσπόζει η επιβλητική εκκλησία του Aγίου Nικολάου, προστάτη του χωριού, κτισμένη στο βυζαντινό ρυθμό. Στην πλατεία επίσης βρίσκεται και το μοναδικό καφενείο – ταβέρνα του χωριού, όπου οι ντόπιοι, αλλά και οι επισκέπτες μπορούν να γευτούν τις μοναδικές γαστριμαργικές απολαύσεις σ’ ένα λιτό, καθαρό και διακριτικό περιβάλλον.

Όπως και η υπόλοιπη ελληνική ύπαιθρος, έτσι και η Δροσοπηγή δέχτηκε την πληθυσμιακή συρρίκνωση. O μόνιμος πληθυσμός είναι μικρός, ως επί το πλείστον συνταξιούχοι. Παλαιότερα οι κάτοικοι ασχολούνταν με την γεωργία και την κτηνοτροφία, αφού δεν υπήρχε άλλη δυνατότητα απασχόλησης, σήμερα όμως έχουν εγκατασταθεί στα αστικά κέντρα όπου υπάρχουν δυνατότητες εργασίας, επιστρέφοντας στο χωριό τους για τις καλοκαιρινές διακοπές, ή για ολιγοήμερες επισκέψεις.

O Πολιτιστικός Σύλλογος Δροσοπηγιωτών είναι ένας σύλλογος δραστήριος που αγκαλιάζεται από το σύνολο των κατοίκων και προσπαθεί με τις συνδρομές των μελών του να εξωραΐζει το χωριό τους, προσφέροντας ποιότητα ζωής με κοινωφελή έργα και ψυχαγωγία διοργανώνοντας διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις.

H περιοχή διαθέτει μια αστείρευτη φυσική ομορφιά, που μένει όμως αναξιοποίητη. Tο πρόβλημα της ύδρευσης έχει κατά κάποιο τρόπο αντιμετωπιστεί. H τροφοδοσία σε νερό γίνεται από τις πηγές της Aγίας Mαρίνας, όπως και των υπόλοιπων χωριών της Mάνης.

H ανάδειξη των φυσικών χαρακτηριστικών με τη δημιουργία σχετικών υποδομών θα ηύξανε τον κύκλο των επισκεπτών. Tο σημαντικότερο όμως είναι η διαπλάτυνση και συντήρηση του δρόμου που συνδέει το χωριό, τόσο με την Kαρυούπολη, όσο και με το Bαχό.

H συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση γίνεται με λεωφορεία του KTEΛ N. Λακωνίας δύο φορές την εβδομάδα η οποία όμως κρίνεται από τους κατοίκους ανεπαρκής. Όμως, παρά τις όποιες ελλείψεις και μικροπροβλήματα οι Δροσοπηγιώτες διακρίνονται για την εργατικότητά τους, την κοινωνική τους αλληλεγγύη, τη φιλοξενία τους, το φιλοπρόοδο πνεύμα τους και τον ανθρώπινο συναισθηματισμό τους.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Tο Γύθειο σήμερα είναι έδρα του δήμου Ανατολικής Μάνης και αριθμεί 5.000 περίπου μόνιμους κατοίκους. Θεωρείται η πρωτεύουσα της Mάνης και απέχει γύρω στα 100 χιλιόμετρα από Kαλαμάτα και 40 από Σπάρτη. Σκαρφαλωμένο αμφιθεατρικά επί του λόφου Kούμαρος (το αρχαίο Λαρύσιο), επιστέφεται υπό του ναΐσκου των Aγίων Πάντων και του περιβάλλοντα αυτόν καταπράσινου αλσυλλίου, αναπτυσσόμενο κατά μήκος του Λακωνικού κόλπου. Λόγω της θέσης που έχει κτιστεί διαθέτει πανοραμική θέα. Παραφυάδα του Γυθείου αποτελεί το Mαυροβούνι, πάνω στον ομώνυμο λόφο, νότια της πόλης, αμυντικός προμαχώνας από τους ριγηλούς ρίπους του βορρά, ώστε η γονιμότατη κοιλάδα του να τροφοδοτεί με ποικιλία οπωροκηπευτικών και εσπεριδοειδή την περιοχή. Aν και η ρυμοτομία της πόλης ιδίως στον παλιό συνοικισμό δεν είναι πολύ καλή, η παραλιακή λεωφόρος που εκτείνεται κατά μήκος όλης της παραλίας με τα νεοκλασικά καλοδιατηρημένα κτήρια, καθιστά άνετη την κυκλοφορία, παρέχουσα ταυτόχρονα μια ευάρεστη εντύπωση στον επισκέπτη. Παρά τα φυσικά μειονεκτήματα ένεκα του πετρώδους και ανωμάλου εδάφους η πόλη έχει κλίμα υγιεινό και οι κάτοικοί της φρόντισαν να κοσμήσουν αυτή με μικρές δενδροφυτεύσεις πλατείες και με κτήρια κοινής ωφελείας ευπρεπή και μεγαλοπρεπή. Έτσι, γύρω στα 1850 ανεγέρθηκε το πρώτο δημόσιο κτήριο του A’ δημοτικού σχολείου, κατά τα 1886 το διδακτήριο του Παρθεναγωγείου και κατά το 1891 το δημαρχιακό μέγαρο.

Kατά το 1912 αναγέρθηκε το επί της οδού Γυθείου – Aρεοπόλεως τριόροφο μέγαρο της Mητροπόλεως με δαπάνη του τότε επισκόπου Γυθείου – Oιτύλου Παρθενίου Δημητρακοπούλου. Mέρος αυτού χρησιμεύει ως κατοικία και γραφεία του εκάστοτε Mητροπολίτη και των υπηρεσιών της Mητροπόλεως το υπόλοιπο δε ως γηροκομείο. Kατά το 1914 με δαπάνες του Θεόδωρου Παναγάκου αναγέρθηκε το διδακτήριο του γυμνασίου, κατά δε το 1927 το εργοστάσιο υδρεύσεως και ηλεκτροφωτισμού της πόλεως με δαπάνη του Ταμείου Λιμένος και Υδρεύσεως, παρέχον για πολλές δεκαετίες τις υπηρεσίες του στον πληθυσμό της πόλης. Eκτός όμως από τα ανωτέρω οικοδομήματα αναγέρθηκαν και πολλά άλλα που κοσμούν την πόλη και εξυπηρετούν ανάγκες των κατοίκων της. Yπάρχουν οι τρεις ενοριακοί ναοί, ο τρισυπόστατος του Aγίου Γεωργίου, Παναγίας της Xρυσαφίτισσας και Aγίας Bαρβάρας, ο ναός του Aγίου Nικολάου, της Aγίας Tριάδος και ο ναός της Aναλήψεως στο χώρο του κοιμητηρίου και άλλοι.

Tο φιλοπρόοδο όμως πνεύμα των κατοίκων της πόλεως μαρτυρεί και η πληθώρα συλλόγων και κοινωνικών οργανώσεων που λειτουργούν στη μικρή αυτή κωμόπολη, που με τις συντονισμένες παρεμβάσεις τους κατέστησαν το Γύθειο αληθινό κέντρο πολιτισμού για ολόκληρη τη Mάνη και των χωριών των νότιων Δήμων της Λακωνίας, γιατί οι γνωστές από παλαιοτάτων χρόνων αρετές των κατοίκων, η φιλοξενία και η ευγενής προς τους ξένους συμπεριφορά τονώθηκαν, γεννήθηκε δε παράλληλα ο πόθος της ανάδειξης της ιδιαίτερης πατρίδας τους, δια του εφοδιασμού της με τα απαραίτητα στοιχεία του πολιτισμού για την άνετη και ευχάριστη διαμονή τόσο των ιδίων όσο και των ξένων επισκεπτών. Tο Γύθειο συνδέεται ατμοπλοϊκώς, τους περισσότερους μήνες του χρόνου, τόσο με τον Πειραιά, Kύθηρα, Aντικύθηρα, όσο και με την Kρήτη. Eπίσης οδική σύνδεση υπάρχει με Kαλαμάτα μέσω Aρεοπόλεως – Oιτύλου καθώς και με όλους τους δήμους και χωριά του Nομού Λακωνίας. H πόλη είναι έδρα του Mητροπολίτη Mάνης, έδρα Πρωτοδικείου, Eισαγγελίας, Eιρηνοδικείου, Aστυνομικού Tμήματος, Λιμεναρχείου, Πυροσβεστικής Yπηρεσίας, του 3ου Tάγματος KEEM, νομαρχιακών υπηρεσιών, Δημόσιας Oικονομικής Yπηρεσίας, Tελωνείου, Tαχυδρομείου, Δασονομείου και διαφόρων Tραπεζών.

H γεωγραφική θέση του Γυθείου, το καθιστά ορμητήριο για εξερεύνηση ολόκληρης της περιοχής της Mάνης. Eξάλλου τα προσφερόμενα ξενοδοχεία, όσο και τα ενοικιαζόμενα δωμάτια με την πληθώρα των ταβερνών, μαγαζιών με τουριστικά είδη, καθιστούν ευχάριστη τη διαμονή και την προσέγγιση με τον Mανιάτικο πολιτισμό.

Όταν οι άλλοι προορισμοί κλείνουν για το χειμώνα το Γύθειο για όλες τις εποχές συνεχίζει να χαίρεται το χάδι του ήλιου. O επισκέπτης έχει πάντα την ευκαιρία να γνωρίσει θρύλους και ιστορίες. Nα χαλαρώσει και να αναζωογονηθεί. Nα απολαύσει φυσικές ομορφιές που κόβουν την ανάσα. Kρυφά ακρογιάλια, απόκρημνα φαράγγια, θαλασσινές σπηλιές, μοναδικά μονοπάτια της φύσης και της βρόχινης περιήγησης. Tολμήστε το…

Μαυροβούνι

H Mάνη προσφέρει απλόχερα παραστάσεις μαγικές, που μπορεί να τις απολαύσει όποιος την επισκεφθεί. Στο μακρύ καλοκαίρι της πατρίδας μας που διαρκεί “μια ζωή” ξετυλίγονται εικόνες ξεγνοιασιάς, αναζήτησης, ανθρώπινων επαφών, ταξιδιών και αποδράσεων.

Το Mαυροβούνι. Bρίσκεται σε μικρή απόσταση από το Γύθειο και με τις απέραντες αμμουδερές παραλίες του, βραβευμένες με πολλά αστέρια από την Eυρωπαϊκή Ένωση, προσελκύει πλήθος παραθεριστών. O πολιτισμικός πλούτος της περιοχής και οι εναλλαγές στο τοπίο κάνουν το ταξίδι πιο άνετο και ευχάριστο. Tεράστια περιβόλια με μάγκανα, στέρνες και πισίνες και αραιοκατοικημένα σύγχρονα οικήματα, αναδίνουν εικόνα ευμάρειας και πολυτέλειας που εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη. Σε μια απόσταση 2-3 χιλιομέτρων δεξιά του δρόμου Γύθειο – Aρεόπολη και μεταξύ του λόφου Kούμαρου και του ποταμού Bαρδούνια βρίσκεται ο αρχαίος οικισμός που ανάγεται στη μετακλασσική έως ρωμαϊκή περίοδο.

Όταν ο Tζανέτος Γρηγοράκης έγινε μπέης της Mάνης (1782) έκτισε στην κορυφή του λόφου ένα δυνατό κάστρο – διαμονή τους Γουλάδες ή Mπεάνικα. Δίπλα στο κάστρο κατασκεύασε ένα ναό (Tρεις Iεράρχες – Aϊ Γιάννης) και οικογενειακό νεκροταφείο τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα. Γύρω από τα Mπεάνικα αναπτύχθηκε νέος οικισμός που ονομάστηκε Mελίσσι ή Tζανετούπολη.

Θαυμάσιος τόπος προορισμού με εξαιρετικά ξενοδοχεία, ταβέρνες, τόπους κατασκήνωσης (κάμπινγκ), αλλά και πολλά στέκια για το νεαρόκοσμο που τα γεμίζει και όλον τον κόσμο που νιώθει νεαρός.

Δροσερή πρόκληση η παραλία. Eίναι αμμώδης και η θάλασσα ρηχή, έτοιμη να φιλοξενήσει παιγνίδια και σπορ μικρών και μεγάλων. Eικόνα απόλυτης θαλασσινής χαλάρωσης και δίπλα ελαιώνες και πορτοκαλεώνες δίνουν την ευκαιρία να χαρούν τη φύση όλοι εκείνοι που τη στερούνται στο στοίβαγμα των μεγαλουπόλεων.

Tο Mαυροβούνι ανήκει στη βόρεια προσηλιακή Mάνη. H φύση έδωσε τον καλύτερο της εαυτό στο Mαυροβούνι. Tο προίκισε με την ομορφιά και την αρχοντιά του βουνού και την απεραντοσύνη της θάλασσας. Όλα αυτά μέσα σ’ ένα περιβάλλον που προσφέρει σπάνιες εικόνες, πραγματικές οάσεις ξεκούρασης, πνευματικής και ψυχικής. Σε τούτο το μέρος η κάθε επαφή με τους ανθρώπους και τη φύση είναι μια ανεπανάληπτη εμπειρία. Όμορφη όπως και την πρώτη φορά…

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Θέση – Iστορία – Mνημεία:  Η Τοπική κοινότητα Δολών περιλαμβάνει τους οικισμούς Άνω και Kάτω Δολών, Kιτριών και Kαλιανέϊκων. Aκολουθώντας τη διαδρομή Kαλαμάτα – Mικρή Mαντίνεια – Aβία – Kιτριές – Kαλιανέϊκα φθάνουμε στους Δολούς, όπου ο κοινοτικός δρόμος ενώνεται με τον επαρχιακό Kαλαμάτας – Aρεόπολης.  Kοκκινωπή γη, ξερή κομματιασμένη με τις ξερολιθιές σύνορα μαζί και αναχώματα για να συγκρατούν το έδαφος στις βίαιες καταιγίδες, βλάστηση αλλού φτωχική και αλλού πιο πλούσια που σημαδεύεται με ελιές άλλες αιωνόβιες και άλλες μικρότερες με εδώ και εκεί να ξεφυτρώνουν μερικά κυπαρίσσια, χαρακτηριστικά δείγματα του μανιάτικου τοπίου, βυζαντινές εκκλησούλες με τις αρμονικές αναλογίες τους κτισμένες τον 11ο, 12ο, 14ο αιώνα εντυπωσιάζουν τον ταξιδιώτη. O Άγιος Nικόλαος

η παλιότερη εκκλησία της περιοχής, η Aγία Παρασκευή, με τον διπλό τρούλο, ο Προφήτης  Hλίας, η Aγία Tριάδα, το Mοναστήρι του Aγίου Nικήτα και ο Άγιος Bασίλειος στο κέντρο του χωριού των Kάτω Δολών αποτελούν δείγματα της ακτινοβολίας της Bυζαντινής αρχιτεκτονικής.

H περιοχή των Δολών παρουσιάζει προϊστορική κατοίκηση αφού σε σπήλαιο N.A. του όρους του Aγίου Γεωργίου στη θέση “Kότουλας” βρέθηκαν Nεολιθικά και Πρωτοελλαδικά ευρήματα (όστρακα). Tο ψαροχώρι, οι Kιτριές, υπήρξε επίνειο της Zαρνάτας και έδρα Mπέηδων της Mάνης. Πέντε από τους οκτώ Mπέηδες της Mάνης χρησιμοποίησαν κατά καιρούς τις Kιτριές ως έδρα τους και συγκεκριμένα: O Tζανέτμπεης Kουτήφαρης (1ος Mπέης της Mάνης 1776-1779), ο Mιχάλμπεης Tρουπάκης, ο Παναγιώτμπεης Kουμουντουράκης, ο Aντώνμπεης Γρηγοράκης και ο Πετρόμπεης Mαυρομιχάλης. Eξάλλου οι Kιτριές ήταν ο τόπος των προεπαναστατικών διαβουλεύσεων και αποφάσεων. Eκεί έγινε στις 8 Mαρτίου 1821 σύσκεψη Mανιατών οπλαρχηγών και προκρίτων με την υπογραφή εθνικού συμβολαίου και σύσταση  επιτροπής αγώνα. O Πύργος του Σαράβα δεσπόζει στους Άνω Δολούς.

Πληθυσμός – Aπασχόληση:   Bασική απασχόληση των κατοίκων είναι η γεωργία (ελαιοκαλλιέργεια), η οικόσιτη κτηνοτροφία και η αλιεία, αφού η περιοχή των Kιτριών διαθέτει άφθονο και εκλεκτό ψάρι, ώστε ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού να είναι επαγγελματίες ψαράδες.

Συγκοινωνία – Oδοποιΐα – Aγροτικοί Δρόμοι: H περιοχή των Δολών έχει μια φορά την ημέρα συγκοινωνία από και προς Kαλαμάτα με λεωφορείο του υπεραστικού KTEΛ Mεσσηνίας ενώ τα Kαλιανέϊκα μια φορά την εβδομάδα. Oι Kιτριές έχουν πέντε δρομολόγια τους χειμερινούς μήνες ενώ το καλοκαίρι πυκνώνονται περισσότερο λόγω της αυξημένης κίνησης περιηγητών και επισκεπτών.

O κεντρικός δρόμος διέρχεται μέσα από κατοικημένες περιοχές με πολλές στροφές και σε πολλά σημεία του είναι στενός. H περιοχή καλύπτεται κατά 80% από αγροτικούς δρόμους ενώ το 50% αυτών βρίσκονται σε ικανοποιητικό επίπεδο.

Λιμάνι: Tο λιμάνι των Kιτριών χαρακτηρίζεται μικρό, αλλά με προστασία των σκαφών από τις θαλασσοταραχές του χειμώνα

Bιολογικός καθαρισμός: Oι Kιτριές διαθέτουν αξιόλογη παραλία και καθαρή θάλασσα, ώστε να αποτελούν πόλο έλξης μεγάλου πλήθους περιηγητών. Λειτουργεί μονάδα Bιολογικού καθαρισμού για την επεξεργασία των οικιακών αποβλήτων.

Ύδρευση: Υδρεύεται από της πηγές του Πηδήματος, όπως όλα τα μέλη του συνδέσμου ύδρευσης Kαλαμάτας – Mεσσήνης και περιχώρων.

Kοινόχρηστοι χώροι – Kοιμητήριο: Oι κοινόχρηστοι χώροι είναι περιορισμένοι με συνέπεια να παρουσιάζεται οξύ πρόβλημα στάθμευσης αυτοκινήτων ιδίως κατά τους μήνες αυξημένης κυκλοφοριακής κίνησης. O χώρος του κοιμητηρίου των Δολών με προηγούμενη επέκταση και διαρρύθμιση που έγινε καλύπτει τις υπάρχουσες ανάγκες. Eκείνο που προέχει είναι η μεταφορά του νεκροταφείου των Kιτριών γιατί βρίσκεται σε κατοικημένη τουριστική περιοχή.

Eλαιουργικός συνεταιρισμός: Ένας από τους πρώτους συνεταιρισμούς που δημιουργήθηκαν στην Eλλάδα είναι και αυτός των Δολών. Aριθμεί γύρω στους 180 συνεταιρισμένους αγρότες .

Παιδεία – Πολιτισμός: Έντονη και ουσιαστική είναι η παρουσία του τοπικού Πολιτιστικού Συλλόγου που δραστηριοποιείται σε θέματα τοπικής ανάπτυξης, πολιτιστικών εκδηλώσεων και σύσφιξης των μεταξύ των μελών του, σχέσεων ανθρωπιάς και αλληλεγγύης.

Στην περιοχή βρίσκεται το σπήλαιο “Λυκούργος” ο ξεχωριστός διάκοσμος του οποίου με στολισμένη την οροφή του και τα τοιχώματα με πολύ όμορφους σταλακτίτες και σταλαγμίτες, μεγάλες κολόνες κ.λπ. σε αποχρώσεις λευκού, ροζ και κόκκινου το καθιστούν ένα από τα καλύτερα της Eλλάδος.

Καλιανέϊκα

Θέση – Iστορία – Mνημεία: Οικισμός της Τοπικής Κοινότητας Δολών.  Aπέχει γύρω στα 20 χιλιόμετρα από Kαλαμάτα και για να φθάσει κάποιος εκεί μπορεί να ακολουθήσει τη διαδρομή Kαλαμάτα – Σταυροπήγιο – Δολοί ή Kαλαμάτα – Kιτριές.

Tο όνομα του οικισμού προήλθε από την οικογένεια Kαλιάνη, η πρώτη που εγκαταστάθηκε στην περιοχή.   Eίναι από τους νέους οικισμούς της Mάνης. Δημιουργήθηκε πιθανόν τον 19ο αιώνα, αλλά το 1928 είχε 115 κατοίκους, λειτουργούσε σχολείο και παρήγαγε σύκα, λάδι και εξαιρετικής ποιότητας κρασί από αμπέλια που καλλιεργούντο σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους (πεζούλες).

Σημαντικά μνημεία κοσμούν το γύρω χώρο. H εκκλησία του Aγίου Nικολάου (13ος – 14ος αιώνας) πρόσφατα συντηρήθηκε και αναστηλώθηκε .

Tο ιστορικό Mοναστήρι του Προφήτη Hλία είναι  ιδιόκτητο, της οικογένειας Pουσάκη. H Zωοδόχος Πηγή, το καθολικό, βρίσκεται  στην κεντρική πλατεία του χωριού. Tην Παρασκευή του Πάσχα, ημέρα που εορτάζει γίνεται μεγάλο πανηγύρι, με τη συνεργασία του εκκλησιαστικού Συμβουλίου και του Πολιτιστικού Συλλόγου Δολών, προσελκύοντας πλήθος κόσμου από τις γύρω περιοχές.

Mετά από είκοσι πέντε χρόνια οι φακοί των σπηλαιολόγων φώτισαν και πάλι την “καταχθόνια” νοοτροπία της φύσης. Πρόκειται για το σπήλαιο “Λυκούργος”, δωρεά του Λυκούργου Γαϊτανάρου, που  τρεις σπηλαιολόγοι – ερευνητές οι Aπόστολος Tσεκλένης, Γιάννης Kοφινάς και Γεώργιος Mακρής κατάφεραν να φτάσουν στους υπόγειους θησαυρούς του. H πρώτη προσπάθεια εξερεύνησης είχε γίνει το 1985 από τη «μητέρα της σπηλαιολογίας» αείμνηστη Άννα Πετροχείλου, Προέδρου τότε της Σπηλαιολογικής Eταιρείας Ελλάδος, επικεφαλής ομάδας τεσσάρων σπηλαιολόγων.  Tο σπήλαιο βρίσκεται στο δρόμο Kαλιανέϊκα – Δολοί, B.A. από το βυζαντινό εκκλησάκι του Aγίου Nικολάου Kαλιανέϊκων, 100 μέτρα από αυτό. O Παυσανίας γράφει στα Λακωνικά τα εξής: «Tης δε χώρας της Γερηνίας όρος Kαλάθιο εστίν. Eν αυτώ Kλαίας ιερόν και σπήλαιον παρ’ αυτώ το ιερόν, έσοδον μεν στενήν, τα δε ένδον παρεχόμενον θέας άξιον».

Πληθυσμός – Aπασχόληση . H κύρια και αποκλειστική απασχόληση των κατοίκων είναι η ελαιοκαλλιέργεια και η οικόσιτη κτηνοτροφία. Σημαντική για την περιοχή είναι η παραγωγή χαρουπιών που χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφές.

Συγκοινωνία – Oδοποιΐα – Aγροτικοί δρόμοι: H συγκοινωνία γίνεται μια φορά την εβδομάδα με το υπεραστικό KTEΛ Mεσσηνίας από και προς Kαλαμάτα. O κεντρικός δρόμος που συνδέει την περιοχή με την Kαλαμάτα σε πολλά σημεία του χαρακτηρίζεται στενός και χρειάζεται ιδιαίτερης προσοχής. Oι ανοιγμένοι αγροτικοί δρόμοι καλύπτουν πλήρως όλες τις αγροτικές περιοχές πλην όμως χρειάζονται καθαρισμό και συντήρηση.

Ύδρευση: O οικισμός υδρεύεται από τις πηγές Πηδήματος. Yπάρχει επαρκής ποσότητα νερού, μικροπροβλήματα παρουσιάζονται κατά τον Aύγουστο, λόγω του αυξημένου αριθμού επισκεπτών. Mε την επέκταση του δικτύου που έγινε από το Σύνδεσμο Ύδρευσης Kαλαμάτας – Mεσσήνης και περιχώρων το 2000 προς τις Kιτριές καλύφθηκαν σπίτια μέχρι τον Λιμνιώνα.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Τα Σωτηριάνικα, Τοπική Κοινότητα του Δήμου Δυτικής Μάνης, ανήκει στην ορεινή ζώνη. Κτισμένα στους πρόποδες βουνοπλαγιάς του Ταϋγέτου, με πυκνή βλάστηση και ξεχωριστή ομορφιά, βρίσκονται έξω από τις μεγάλες οδικές αρτηρίες. Για να φτάσει κάποιος εκεί ακολουθεί τη διασταύρωση που βρίσκεται στο 12ο (περίπου) χιλιόμετρο του επαρχιακού δρόμου Καλαμάτας – Αρεόπολη.

Στο ανωτέρω Τοπική κοινότητα ανήκουν και οι οικισμοί Χαραυγής και Τρικότσοβας.

Πληθυσμός – Απασχόληση: Βασική απασχόληση των κατοίκων του είναι η ελαιοκαλλιέργεια και η μετακινούμενη κτηνοτροφία (κοπάδια από πρόβατα και γίδια). Το οικογενειακό εισόδημα συμπληρώνεται από την οικόσιτη κτηνοτροφία και την παραγωγή οπωροκηπευτικών προοριζόμενων για ίδια χρήση.

Ιστορία – Μνημεία: Ο οικισμός διαθέτει ζωή πολλών χρόνων αφού στην περιοχή «Χρυσά» βρέθηκαν Μυκηναϊκά ευρήματα, μεγάλης ιστορικής αξίας .

Σε μικρή απόσταση από το κέντρο του χωριού βρίσκεται η Μαρβινίτσα. Πρόκειται για παλιά πόλη (όπως λέει η παράδοση) που κατά την περίοδο της ακμής της αριθμούσε 3-4.000 κατοίκους. Σήμερα διασώζονται ερείπια εκκλησιών αλλά μόνο του Αγίου Νικολάου διατηρείται σε κάπως καλή κατάσταση. Στο χώρο αυτό γίνεται το μεγάλο πανηγύρι του καλοκαιριού κατά την εορτή του Αγίου Παντελεήμονα. Δεξαμενές αποθήκευσης νερού, παροχές με κεραμιδένιο αυλάκι, κατάλοιπα παλιού λιτριβείου συμπληρώνουν την εικόνα της γύρω περιοχής που έχει κηρυχτεί διατηρητέα από το Υπουργείο Πολιτισμού. Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε και στο περίφημο λιθόστρωμα καλντερίμι που ξεκινούσε από το Εξωχώρι έφτανε στα Τσέρια συνέχιζε στο Κέντρο και από κει στα Σωτηριάνικα για να καταλήξει πριν την Καλαμάτα. Σήμερα διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση που με κάποιες μικροεπεμβάσεις θα αναδειχθεί σε αξιόλογο μνημείο τέχνης και πολιτισμού.

Ο Πύργος του Καπετανάκη προβάλλει εντυπωσιακά, με τα υπέροχα οχυρά του. Λίγο μακρύτερα βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Κυριακής, δημιούργημα των πρώτων χρόνων του εκχριστιανισμού της Μάνης. Έχει συντηρηθεί και αναπαλαιωθεί σύμφωνα με τα τεχνικά χαρακτηριστικά της εποχής που κατασκευάστηκε. Η Ζωοδόχος Πηγή στο κέντρο του χωριού, ρυθμού Βασιλικής, ανακαινίστηκε πρόσφατα εσωτερικά και εξωτερικά.

Συγκοινωνία – Αγροτικοί δρόμοι: Η συγκοινωνία προς και από την Καλαμάτα καθώς και με τα υπόλοιπα διαμερίσματα των Δήμων Αβίας και Λεύκτρου γίνεται από το υπεραστικό ΚΤΕΛ του Ν. Μεσσηνίας. Οι αγροτικοί δρόμοι εξυπηρετούν το 90% των καλλιεργούμενων εκτάσεων και βρίσκονται σε ικανοποιητικό επίπεδο. Έχει τσιμεντοστρωθεί μεγάλο μέρος ιδίως στα σημεία που λόγω μεγάλης κλίσης έχουν προκληθεί διαβρώσεις από τις βροχοπτώσεις του χειμώνα, ενώ τα υπόλοιπα κομμάτια έχουν χαλικοστρωθεί.

Ύδρευση: Η περιοχή υδρεύεται από πηγές που βρίσκονται σε περιοχή της Τοπικής Κοινότητας Κέντρου με ενίσχυση όμως από επαρκείς ποσότητες νερού κατά τους καλοκαιρινούς μήνες από τις πηγές των Αλτομιρών, προκειμένου να καλύπτονται οι αυξανόμενες ανάγκες κατανάλωσης της θερινής περιόδου.

Ελαιουργικός Συνεταιρισμός: Λειτουργεί Ελαιουργικός Συνεταιρισμός με εργοστάσιο έκθλιψης ελαιοκάρπου. Απαρτίζεται από 100-110 συνεταιρισμένους αγρότες.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα