Σε λίγες μέρες μπαίνομε στη νέα χιλιετία. Η περιοχή μας, η Μάνη, μπορεί να την υποδεχθεί με αισιοδοξία. Οι συνθήκες που διαμορφώνονται μπορούν να θεμελιώσουν μια προοπτική ανάπτυξης κατά τη νέα χρονική περίοδο. Αρκεί μερικά κακά που εντοπίστηκαν την προηγούμενη περίοδο να αντιμετωπιστούν. Το κυριότερο απ’ αυτά είναι οι εσωτερικοί διχασμοί. Ας τους δούμε σε μια ιστορική αναδρομή.

Είναι γνωστός ο εσωτερικός ανταγωνισμός των ντόπιων καπετάνιων για την απόκτηση του τίτλου του μπέη. Η ιστορία, αλλά και η παράδοση, όπως έφτασε μέχρι τις ημέρες μας, περιγράφουν τα διαδραματισθέντα κάθε περιόδου. Αλλά και το κακό που προξενείτο κάθε φορά. Η αποστολή ειδικού εκπροσώπου της Φιλικής Εταιρείας για την επίτευξη της συμφωνίας περιγράφτηκε στο 1ο φύλλο μας, για να δείξει τη σημασία που δίνομε στο θέμα. Και ήταν αποφασιστική για την έναρξη του αγώνα για την αποτίναξη της Οθωμανικής κυριαρχίας. Όμως σε λίγο αρχίσαμε τα ίδια. Οι εμφύλιοι κατά τη διάρκεια του αγώνα ήσαν ακόμα πιο βαθείς στη Μάνη. Η μία παράταξη έδινε υπουργούς και άλλους αξιωματούχους και η άλλη έπεφτε σε πλήρη παρακμή, σε εξαφάνιση, συνήθως ύστερα από ενέργειες της πρώτης.

Το νέο Ελληνικό κράτος που δημιουργήθηκε με τόσο μεγάλη συμβολή των Μανιατών, δεν απόδωσε ρόλους στη Μάνη αντίστοιχους με την προσφορά των αγωνιστών της. Αλλά και εμείς δε μονιάσαμε για να τους διεκδικήσομε. Ο εθνικός διχασμός σε βενιζελικούς και βασιλικούς που ταλαιπώρησε τη χώρα μας για τριάντα και πάνω χρόνια ήταν ακόμα βαθύτερος στη Μάνη. Γιατί στην περιοχή μας η όποια αντίθεση σε θέματα πολιτικής μεταφέρεται γρήγορα σε οικογενειακό, ακόμα και σε προσωπικό επίπεδο. Έτσι προκύπτουν οι οικογενειακές τραγωδίες.

Η πιο οξεία όμως εσωτερική τραγωδία προέκυψε στη Μάνη με τον πρόσφατο εμφύλιο, που ακολούθησε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Και οδήγησε σε ξεκλήρισμα πολλές οικογένειες και σε ξενιτεμό ακόμα περισσότερες. Είναι ιδιαίτερα θετικό ότι όλα τα κόμματα, έστω και με καθυστέρηση 30-40 χρόνων, πρεσβεύουν την εθνική συμφιλίωση και την εθνική συσπείρωση για την προώθηση των ειρηνικών εθνικών μας στόχων. Αυτή η κοινή διακήρυξη μπορεί να θεωρηθεί ένα σημαντικό κεκτημένο μπροστά στη νέα χιλιετία που ανατέλλει.

Και μπαίνει αμείλικτο το ερώτημα: Εμείς στη Μάνη θα μπορέσομε να αξιοποιήσομε αυτές τις ειρηνικές προοπτικές; Θα μπορέσομε τα πάθη μας, να τα οδηγήσομε στην ειρηνική πτυχή τους; Η θα επαναλάβομε ακόμα μια φορά τη ροπή προς τον εγωκεντρισμό μας, που οδηγεί αναπόφευκτα σε καταστροφικά πάθη; Έχομε την πεποίθηση ότι η Παιδεία, και η Εκπαίδευση ημερώνει τα ήθη και κατευνάζει τα καταστροφικά πάθη. Έχουν γίνει σημαντικά βήματα στη Μάνη τις τελευταίες δεκαετίες προς την κατεύθυνση αυτή. Που μπορούν να διαμορφώσουν μια συγκρατημένη αισιοδοξία.

Με τη συνειδητή προσπάθεια όλων μας μπορούμε να ελπίσομε σε μεγαλύτερες βελτιώσεις στο χώρο της γνώσης. Για να μπορούμε, όσο περνάει ο χρόνος, να οδηγούμαστε σε ευρύτερες συσπειρώσεις των Μανιατών. Που θα οδηγήσουν τη Μάνη μας σε νέα ακμή τη νέα χιλιετία. Ανώτερη από το ανώτερο σημείο ακμής της προηγούμενης. Ακμή που θα συνοδεύεται από ευημερία και ειρηνικά έργα σε όλη την περιοχή μας, για όλους τους Μανιάτες. Μ’ αυτή την ευχή κλείνομε το τελευταίο φύλλο της χιλιετίας μας και με τη διαβεβαίωση ότι θα κάνομε ότι μπορούμε για την υλοποίηση των κοινών μανιάτικων στόχων στο άμεσο μέλλον.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΕΥΧΟΥΣ

Πέρασαν ήδη δύο μήνες από το σεισμό της 7ης Σεπτεμβρίου και οι υπολογισμοί, για να οδηγηθούμε σε ένα τελικό απολογισμό, συνεχίζονται. Τα αποτελέσματα της αναζήτησης απαντήσεων στα ερωτήματα που δημιούργησε ο σεισμός, όσο περνούν οι μέρες εμφανίζουν πιο ανάγλυφα το πρόσωπο της σύγχρονης Ελλάδας. Λες και ο σεισμός ήταν η αφορμή για να απομακρυνθεί ο πέπλος που σκέπαζε το πραγματικό πρόσωπο της κοινωνίας μας και να αποδειχθούν οι βιασμοί, που έχει υποστεί μακροχρόνια. Κυρίως από αυτούς που ήσαν επιφορτισμένοι με την ενδυνάμωση και τη βελτίωσή της. Από εκείνους που μακροχρόνια μετέτρεψαν την πολιτική των ιδεών της κοινωνικότητας σε μικροπολιτική του συμφέροντος και της αυτοαναπαραγωγής τους… Έτσι ώστε η παραγωγικότητα των εργαζομένων να μη γίνεται πρόοδος και ουσιαστική ανάπτυξη, αλλά στρέβλωση και παρανομικές δραστηριότητες.

Οι ανθρώπινες ζωές και οι μεγάλες υλικές ζημιές αποτελούν το πρώτο θέμα και η ψυχική συμπαράσταση όλων μας σε εκείνους που πόνεσαν αποτελεί στοιχειώδη έκφραση ανθρωπιάς και αλληλεγγύης ανθρώπου σε άνθρωπο. Στη συνέχεια όμως προκύπτουν τα ερωτήματα. Γιατί φθάσαμε σ’ αυτό το αποτέλεσμα; Ήταν τυχαίο γεγονός; Οφείλεται σε αμέλεια κάποιων που ήσαν υπεύθυνοι για κάποιες διαδικασίες ή ήταν προϊόν και απόρροια εσκεμμένων ενεργειών, που αναπότρεπτα ήταν δεδομένο ότι θα οδηγούσαν σ’ αυτό το αποτέλεσμα κάτω από αυτές τις συνθήκες; Εννοούμε τις συνθήκες σεισμού τέτοιου μεγέθους. Σ’ αυτό το πλαίσιο είμαστε υποχρεωμένοι να προχωρήσομε την ανάλυσή μας, να φωτίσομε το φαινόμενο και να εξαγάγομε τα συμπεράσματά μας.

Είναι αλήθεια ότι η μεγάλη εσωτερική μετανάστευση στις δεκαετίες του 50 και 60 δημιούργησε μια ανάγκη για κατοικίες, που δεν μπορούσε να καλυφθεί από τους ρυθμούς προσαρμογής του κρατικού διοικητικού μηχανισμού. Έτσι προέκυψαν τα αυθαίρετα σε περιοχές, που η ρυμοτόμηση καθυστερούσε. Η ανέλεγκτη αυτή διαδικασία δημιούργησε το πρόβλημα. Γιατί, σε πολλές περιπτώσεις, το σύνδρομο της παρανομίας οδηγούσε σε τάση για κερδοσκοπία όλων των εμπλεκόμενων στη διαδικασία κατασκευής. Στη συνέχεια οι μικροκομματικές σκοπιμότητες οδηγούσαν στις νομιμοποιήσεις των κτιρίων, χωρίς όμως τους αναγκαίους, για την ασφάλεια της διαδικασίας, ελέγχους. Έτσι εμφανιζόταν ένα ταυτόχρονα νόμιμο, αλλά και επικίνδυνο για σεισμούς κτίριο.

Αν θέλομε να μπούμε στη διαδικασία καταλογισμού των ευθυνών, θα πρέπει να διανύσομε μια πολύ δύσβατη περιοχή. Φταίει περισσότερο ο υπάλληλος της πολεοδομίας που έκανε στραβά μάτια στην αυθαίρετη κατασκευή ή συναλλάχτηκε με τον ιδιοκτήτη, φταίει ο ιδιοκτήτης που για να καλύψει γρήγορα και με λίγα έξοδα την ανάγκη του βρήκε παραδρόμια ή μήπως φταίει τι όλο πλαίσιο της πολιτικής ζωής, που υποθάλπει αυτή τη διαδικασία;

Την προηγούμενη δεκαετία που το νέφος της Αθήνας ήταν κυρίαρχο πρόβλημα για το λεκανοπέδιο είχε διατυπωθεί η θέση ότι το νέφος είναι πολιτικό. Σήμαινε ότι η δημιουργία του οφειλόταν στις πολιτικές που είχαν επιλέξει οι κυβερνώντες για τη βιομηχανία, για τις μεταφορές, για την πολεοδομία. Και η σύνθεσή τους οδηγούσε στη δημιουργία ρύπων, που συγκροτούσαν το Αττικό νέφος. Με την ίδια γραμμή συλλογισμών οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι οι καταστροφές από τους σεισμούς είναι θέμα οφειλόμενο στην πολιτική. Γι’ αυτό χρειάζεται πολιτική αντιμετώπιση.

Η πολιτική αντιμετώπιση απαιτεί την καθιέρωση σταθερών κανόνων που θα τους εφαρμόζουν όλοι. Η αρχή είναι αναγκαίο να γίνει από τους πολιτικούς, που είναι ορισμένοι, με την ψήφο των πολιτών, να καθοδηγούν και να διαμορφώνουν την πορεία της χώρας στο μέλλον. Αυτή η πορεία ήταν μέχρι τώρα εσφαλμένη και, ένα από τα αρνητικά αποτελέσματά της ήταν οι καταστροφές την περίοδο των σεισμών. Όμως έφερε στο προσκήνιο και την ανάγκη για διόρθωση και επαναπροσέγγιση των ουσιαστικών στόχων της χώρας. Μόνο μ’ αυτό τον τρόπο η πρόοδος δε θα είναι αναστρέψιμη και η οικονομική πρόοδος θα επιστρέφει και με ποιοτικά χαρακτηριστικά στα άτομα, ξεπλένοντάς τα από την τάση για άκρατο ωφελιμισμό που οδηγεί στον παρασιτισμό, στην παραοικονομία και σε δύσκολες και έκτακτες συνθήκες σε καταστροφές.

Η Μάνη μας ευτυχώς, προικισμένη από τη φύση με τις πολλές πέτρες, δεν έχει δείξει σημάδια σεισμικότητας. Αρκετοί όμως συμπατριώτες μας υπέστησαν τις αρνητικές συνέπειες των σεισμών. Η εφημερίδα μας εκφράζει την απεριόριστη συμπάθειά της στους πληγέντες ευχόμενη γρήγορα να καλυφθούν οι ζημιές. Γρήγορα και ουσιαστικά. Τα φαινόμενα όμως της πολιτικής που δημιούργησαν εκείνες τις στρεβλώσεις, οδηγούν οπωσδήποτε και την αναπτυξιακή τροχιά της Μάνης σε κίνδυνο. Προβάλλουν αμείλικτα τα ερωτήματα. Ποια Μάνη θέλομε να δημιουργήσομε τώρα που οι οικονομικές συνθήκες είναι ευνοϊκές; Μια Μάνη στρεβλή για λίγους, που στρέφουν την οικονομική επέκταση στα ατομικά συμφέροντά τους σε μια διαδικασία άκρατου νεοπλουτισμού; Ή μια Μάνη στηριγμένη στα αγέρωχα και ηρωικά χαρακτηριστικά των προγόνων μας, προεκτείνοντάς τα στο μέλλον, με αλληλεγγύη και καθολικότητα στην ανάπτυξη; Μόνον η δεύτερη επιλογή δημιουργεί ποιότητα, αλλά ταυτόχρονα και μακροχρονιότητα, γενικότερα ευημερία στον τόπο μας. Η άλλη πορεία, που απευχόμαστε, οδηγεί με ακρίβεια σε καταστάσεις που ανατρέπονται, δημιουργώντας καταστροφές αντίστοιχες ή και χειρότερες με εκείνες των σεισμών της 7ης Σεπτεμβρίου. Η ιστορία της περιοχής μας έχει να επιδείξει πάρα πολλές τέτοιες περιπτώσεις. Ας ελπίσομε ότι ανήκουν στο παρελθόν.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΕΥΧΟΥΣ

Η εποχή μας χαρακτηρίζεται ως εποχή του άκρατου ατομικισμού. Μετά την κατάρρευση των προσπαθειών για εφαρμογή στην πράξη θεωρητικών μοντέλων, σε κάποιες κρατικές οντότητες, τελειώνοντας ο αιώνας μας, έχουν υπερτονιστεί οι τάσεις του ατόμου για τη μεγιστοποίηση της ωφελιμότητάς του, τον ατομικό του ευδαιμονισμό. Τα αποτελέσματα, όσα μπορούμε να προσεγγίσομε με έρευνα, αλλά και όσα προσεγγίζομε με τη διαίσθηση, παρατηρώντας τον περιβάλλοντα κοινωνικό χώρο, δεν φαίνεται να οδηγούν σε ευχαρίστηση, να δημιουργούν συνθήκες ατομικής ισορροπίας. Δεν καταφέραμε την υλική ευημερία που δημιούργησε η ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνικής, να την συνδέσομε με μια αντίστοιχη ανάπτυξη του συναισθηματικού μας κόσμου, που τροφοδοτείται από το κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον μας. Έτσι ο σύγχρονος άνθρωπος οδηγείται σε μη ισορροπημένες καταστάσεις, σε εύθραυστες ισορροπίες που τον οδηγούν στα άγχη, την εσωστρέφεια ή ακόμα στον απανθρωπισμό και στην αποκτήνωση.

Στη Μάνη υπάρχουν τα φυσικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά για να μπορέσομε να ξεπεράσομε αυτές τις αρνητικότητες. Βοηθά σ` αυτό η ιστορία μας, η βιολογία μας και το φυσικό περιβάλλον. Η ιστορία μας έχει αποδείξει ότι ο κοινός εξωτερικός εχθρός αντιμετωπίστηκε με την εσωτερική συσπείρωση και την ενότητα. Αυτές οι βιωματικές εμπειρίες έχουν φθάσει από τις γραπτές και τις προφορικές πηγές μέχρι τις ημέρες μας και διαμορφώνουν τη ρίζα του συναισθήματος της ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ. Τα κοινά βιολογικά μας χαρακτηριστικά, σταθερά και με λίγες εξωτερικές επιδράσεις για πάνω από 600 χρόνια, δημιουργούν δεσμεύσεις, που ξεκινούν από το κοινό αίμα για να καταλήξουν στην αγάπη όλων για την πατρίδα και την περιοχή μας. Τέλος ο οριοθετημένος, προσιτός στις ανθρώπινες διαστάσεις χώρος μας, η Μάνη, δημιουργεί το συναίσθημα του κοινού χρέους προς αυτήν, όλων μας.

Αυτές οι συναισθηματικές σχέσεις επενεργούν στα άτομα και τους επιβάλλουν δεσμεύσεις στη συμπεριφορά τους, που σε πρώτη όψη φαίνεται ότι αντιστρατεύονται τα ατομικά τους συμφέροντα. Οι δεσμεύσεις που περιγράφομε μπορεί ναι είναι η εντιμότητα στις αμοιβαίες σχέσεις, ο ανθρωπισμός στις επιχειρηματικές δράσεις, η αποδοχή των εκφράσεων των ψηφοφοριών στα πλαίσια των κοινωνικών θεσμών. Στους περισσότερους Μανιάτες αυτές οι δεσμεύσεις και πολλές άλλες είναι αποδεκτές και σεβαστές. Διαμορφώνουν ένα πλέγμα ηθικών αρχών τις οποίες καταφέρνομε να κρατάμε σε υψηλό επίπεδο την παρακμιακή εποχή μας. Το πλέγμα των αρχών αυτών έχομε υποχρέωση να το διατηρήσομε, να το επεκτείνομε και σε κάποιους που δεν το έχουν πλήρως προσεγγίσει, αλλά κυρίως να το διδάξομε και να το μεταδώσουμε στα παιδιά μας, σαν την καλύτερη κληρονομιά των προγόνων μας και του τόπου μας. Με τέτοιες ηθικές βάσεις διαμορφώνονται οι συνθήκες για την ικανοποίηση και των δύο στόχων που είναι αναγκαίοι στο σύγχρονο άνθρωπο. Από τη μια μεριά δρα ισορροπημένα στον οικονομικό χώρο και προωθεί ανετότερα το υλικό του συμφέρον. Από την άλλη αποκαθιστά τη διαταραγμένη σχέση μεταξύ ποσοτικής και ποιοτικής ανάπτυξης, διαμορφώνοντας εσωτερικές αρμονικές ισορροπίες…

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΕΥΧΟΥΣ

Ο όρος ίσως είναι δύσκολος. Ας τον αναλύσουμε. Πολιτισμός είναι η προίκα της κάθε γενιάς στην επόμενη. Επειδή κάθε γενιά προσθέτει και κάτι, ο πολιτισμός θεωρητικά αποτελεί μια συνεχή ροή προς τα πάνω, αύξουσα. Εκτός φυσικά από τις περιόδους έκτακτων γεγονότων που η ανάγκη για τα τρέχοντα θέματα, η επιβίωση ή οι καταναγκασμοί οδηγούν εκτός πολιτισμού. Αυτές τις περιόδους στην εξέλιξη του ανθρώπου τις ονομάζουμε “βαρβαρότητα”, γιατί αποτελούν οπισθοδρόμηση από ανυψωμένες και κοινά παραδεκτές αξίες. Οι περίοδοι αυτές είναι έκτακτες και βραχυχρόνιες και ο πολιτισμός επανέρχεται, ξαναξεκινώντας όμως από κατώτερο επίπεδο.

Ο πολιτισμός είναι άμεσα συνυφασμένος με τη ζωή, αποτελεί συνήθως το ποιοτικό της καταστάλαγμα. Αυτό το ποιοτικό στοιχείο τον συνδέει άμεσα με την τέχνη, την έκφραση του ωραίου. Λαϊκός πολιτισμός είναι εκείνος που συνδέεται άμεσα με την τέχνη, την έκφραση του ωραίου. Λαϊκός πολιτισμός είναι εκείνος που συνδέεται άμεσα με την καθημερινή δράση, την καθημερινή ανάγκη. Είναι στην πρώτη του έκφραση πηγαίος και παράγει, επειδή είναι πηγαίος, όμορφα, υλικά και άυλα, αποτελέσματα. Αυτός ο λαϊκός πολιτσιμός δημιούργησε στη Μάνη, τα καλλιτεχνήματά της: τους πύργους και τα πετρόσπιτα, μια ποιοτική έκφραση της ανάγκης για επιβίωση, τις βυζαντινές εκκλησίες, μια αυθόρμητη απόδωση τιμής στον Κύριο από τους νεοφώτιστους προγόνους μας, τα καλντερίμια σαν έκφραση της ανάγκης να πατούν με ασφάλεια και σταθερότητα στο κακοτράχαλο έδαφος ζώα και άνθρωποι, τις σκαλιστές ή πλακόστρωτες αλωναριές για την ασφαλή συγκεντρωση του εισοδήματος αλλά και όμορφες για να ξεκουράζεται το μάτι των μοχθούντων καλλιεργητών. Αυτά και άλλα είναι οι υποδομές του λαϊκού πολιτισμού που κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας. Οι εικόνες τους, η ευχαρίστηση από τις χρήσεις τους, έχουν αποθηκευτεί μέσα μας, έχουν συνδεθεί άμεσα με την ιδέα της Μάνης, της γης μας.

Στις ημέρες μας οι ασχολίες, οι χρήσεις των αντικειμένων, οι οικονομικές διαδικασίες έχουν αλλάξειριζικά. Ο εξαστισμός και οι ρυθμοί που επιβάλλει η παγκοσμιοποίηση μας ωθούν στην καθημερινότητά μας, μακριά από τα στοιχεία αυτού του μανιάτικου πολιτισμού. Όμως τα κουβαλάμε μαζί μας, τα έχομε βαθειά μέσα στην καρδιά μας, αποτελούν κομμάτια του εαυτού μας, είναι η κοινή μας κληρονομιά. Ταυτόχρονα, λόγω της ποιότητάς τους και της προσωπικής πνοής εκείνων που τα δημιούργησαν, έλκουν επισκέπτες. Ιδιαίτερα, άτομα με ανεπτυγμένο πολιτιστικό επίπεδο και λεπτές ευαισθησίες για το ωραίο. Μ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ένα ρεύμα επισκεπτών στην περιοχή μας. Ο συνδυασμός του ιδιαίτερου φυσικού κάλλους του τόπου με τα μνημεία του πολιτισμού μας, δημιουργεί νέες συνθήκες για την απασχόληση, την εγκατάσταση και τις πηγές των εισοδημάτων στους μανιάτες.

Βρισκόμαστε σε κρίσιμη χρονική περίοδο. Η τουριστική ανάπτυξη της περιοχής βρίσκεται σε συνεχή ανοδική εξέλιξη. Η διατήρηση ποιοτικών χαρακτηριστικών, η ανάδειξη, η συστηματική προσέγγιση και η προβολή των πολιτιστικών μας μνημείων αποτελεί αναγκαιότητα. Όλ’ αυτά δημιουργούν την ανάγκη για διαμόρφωση μιας μακροχρόνιας πολιτικής για τον πολιτισμό. Με συμμετοχή όλων των μανιατών και των κοινωνικών και επαγγελματικών τους εκφράσεων. Σ’ αυτή την ενιαία πολιτική για τον πολιτισμό οι υποδομές αποτελούν κυρίαρχο στοιχείο. Η καταγραφή, η συντήρηση, η ένταξη και η προβολή τους, θα ανεβάσει το ενδιαφέρον των επισκεπτών, θα ευχαριστήσει τη μανιάτικη ψυχή, αλλά και θα παράγει οικονομικά αποτελέσματα.

Ας ξεπεράσομε τις ατομικές μας μεμψιμοιρίες και ας βάλομε όλοι ότι καλύτερο έχομε για τη διαμόρφωση κοινής πολιτιστικής πολιτικής για τον τόπο μας.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΕΥΧΟΥΣ

Βρισκόμαστε σε μια εποχή με κυρίαρχο το στοιχείο του ανταγωνισμού. Αυτό, ξεκινώντας από τις αγορές, διαμορφώνει “τεχνογνωσία”, τρόπο σκέψης, κατακλύζει τον κοινωνικό και πολιτικό χώρο. Έτσι, τα άτομα διαμορφώνουν την ψευδαίσθηση ότι ο ανταγωνισμός και μόνον αυτός, αποτελεί την πρώτη τους φύση. Όμως οι φυσικοί νόμοι είναι συνθετότεροι. Ο ανταγωνισμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τη συνεργασία. Αποτελούν σύμφυτες και αλληλοσυμπληρούμενες ιδιότητες στον άνθρωπο. Ο πρώτος οδηγεί στη διαμόρφωση της φυσικής σειράς στα μέλη μιας ομάδας. Στη συνέχεια η δεύτερη διαμορφώνει την εσωτερική σύνδεση στην ομάδα, για να εμφανισθεί σαν ενιαίο σύνολο και να παράγει αποτελέσματα, ποιοτικά, αλλά και ποσοτικά, ώστε να μεγιστοποιούνται τα επιτεύγματά της.

Σ’ αυτό το γενικό πλαίσιο, εμείς οι Μανιάτες, είμαστε υποχρεωμένοι να μελετήσουμε τις μακροχρόνιες σχέσεις μας με την Καλαμάτα (και με τις άλλες γειτονικές αστικές και ημιαστικές περιοχές, όπως η Σπάρτη, η Σκάλα κ.α.). Η συγκρουσιακή ατμόσφαιρα πο συνεπιφέρει ο ανταγωνισμός, έχει ενταθεί, μαζί με τον τελευταίο, αυτή την περίοδο. Την ατμόσφαιρα αυτή τη χρησιμοποιούν και μερικοί πολιτικάντηδες πιστεύοντας ότι θα τους παράγει πολιτικά οφέλη, συσπειρώσεις οπαδών και άλλα παρόμοια…

Η Μάνη και η Καλαμάτα, ως τόποι, έχουν συμπληρωματικότητα. Γι’ αυτό έχουν συνδεθεί σε μια μακροχρόνια συμβίωση, με κυρίαρχο το στοιχείο της συνεργασίας. Τα στοιχεία της συμπληρωματικότητας είναι θεσμικά και αναπαλλοτροίωτα: το έδαφος και ο πληθυσμός. Η Καλαμάτα (και οι άλλες αστικές περιοχές κοντά στη Μάνη), έχει εύφορο έδαφος, που παράγει προϊόντα σε μεγάλες ποσόστητες, ιδιαίτερα λόγω και της δυνατότητας για τροφοδότηση του εδάφους με νερό. Η Μάνη έχει άγονο και πετρώδες έδαφος και ξερικές τις λίγες καλλιέργειές της. Τα προϊόντα που παράγονται γενικά διαφέρουν τόσο στις ποσότητες, όσο και στο είδος. Έτσι διαμορφώνεται η διαφορετικότητα των δύο περιοχών. Η περιοχή της Καλαμάτας με το πλεόνασμα των προϊόντων αυτονόητο είναι ότι αναζητούσε, μακροχρόνια, αγορές για διάθεσή τους. Έτσι διαμορφώθηκε η ανάγκη για λειτουργία εμπορικής δραστηριότητας που με τη σειρά της οδήγησε σε ανάγκη για υποδομές επεξεργαίας και διάθεσης, μόνιμη διαβίωση πληθυσμού και προμήθεια και κίνηση μεταφορικών μέσων. Αυτή είναι η απαρχή δημιουργίας της πόλης πριν από 600-700 χρόνια.

Σ’ αυτό τον αστικό πόλο οι Μανιάτες, ιδιαίτερα της Δυτικής Μάνης, μέχρι το Ταίναρο, είχαν ιδιαίτερη συμβολή. Αντάλλασσαν τα προϊόντα τους, τοποθετούσαν τα χρηματικά πλεονάσματά τους (τα λίγα που είχαν), του παρείχαν αμυντική προστασία, με τα όπλα τους, από τις εξωτερικές απειλές. Η κίνηση, η επικοινωνία μεταξύ των δύο χώρων ήταν αέναη. Ο μανιάτικος δρόμος από το Γερολιμένα μέσω Αρεόπολης, Ζυγού, Καρδαμύλης κια Αβίας, οδηγούσε έμφορτα ζώα και ανθρώπους στη (σημερινή) πλατεία Μαυρομιχάλη και στη συνέχεια στο παζάρι, στο ποτάμι. οι βάρκες με κουπιά και πανιά και στη συνέχεια οι “βενζίνες”, συμπλήρωναν αυτό το έργο. Η ανάγκη για προστασία των εμπορικών συμφερόντων τους, οδήγησε στις πρώτες εγκαταστάσεις Μανιατών, ως αντιπροσώπων των συμπατριωτών τους, πολύ πρόωρα. Ας θυμηθούμε ότι ήδη στα μέσα του 18ου αιώνα ο Παναγιώτης Μπενάκης από τη Βάθεια, ο πρωταγωνιστής στα Ορλωφικά, είχε εξελιχθεί στο μεγαλύτερο έμπορο και γαιοκτήμονα της Πελοποννήσου.

Κατά την εθνεγερσία του 1821, και τα επόμενα χρόνια, οι εγκαταστάσεις Μανιατών στην καλαμάτα (και στις άλλες κοντινές περιοχές) ήσαν αθρόες. Τα οικονομικά πλεονεκτήματά τους από την αυτονομία που είχαν την οθωμανική περίοδο εξέλιπαν, η ενσωμάτωσή τους στο διοικητικό σύστημα του νεοελληνικού κράτους γινόταν με αργό και επώδυνο τρόπο: τα προϊόντα δεν αρκούσαν, ούτε για στοιχειώση συντήρηση του υπερπληθυσμού της Μάνης. Μια πρόχειρη στατιστική αποκαλύπτει ότι στα μέσα του περασμένου αιώνα το 30-40% του πληθυσμού της Καλαμάτας προερχόταν από τη Μάνη (κυρίως τη Δυτική). Τα επόμενα χρόνια ο ρυθμός φαίνεται ότι ήταν αυξητικός, δεδομένου ότι αφενός “έσπασαν” οι πυρηνικοί οικογενειακοί δεσμοί και αφετέρου αυξήθηκαν οι εσωτερικές συγκρούσεις στις μανιάτικες μικροκοινωνίες.

Απ’ αυτή τη σύντομη ανάλυση μπορούμε να οδηγηθούμε άνετα στο συμπέρασμα ότι, η σχέση της Μάνης με την Καλαμάτα (και τις άλλες γειτονικές περιοχές στη Λακωνία), είναι όχι μόνον σχέση αγάπης, συνεργασίας και συμπληρωματικότητας, αλλά σχέση ταυτότητας. Αυτή που δημιουργείται μεταξύ μορφωμάτων που συνδέονται με κοινή νοητική αφετηρία. Αυτή η αφετηρία οδηγεί αβίαστα στο συμπέρασμα, ότι δεν είναι δυνατόν να διαταραχθούν από προσπάθειες στενόθωρων μικροπολιτικών…

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΕΥΧΟΥΣ

Συνηθίζομε να αναφέρομε ότι η “Μάνη είναι ενιαία και ομοιογενής περιοχή”. Αυτό που εννοείται με την έκφραση είναι ότι η περιοχή μας έχει κοινά γεωφυσικά, ιστορικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Αυτά αλληλομπλέκονται και διαμορφώνουν τον ενιαίο χαρακτήρα της περιοχής.
– Και όσον αφορά τα γεωφυσκά χαρακτηριστικά είναι σταθερά μετά τη νεολιθική περίοδο: Ο Ταϋγετος και η αρμονική, σε επάλληλα επίπεδα, μετάβαση από τις κορυφές του μέχρι τη θάλασσα ή στην πεδιάδα του Ευρώτα. Τα συστήματα της βλάστησης σε αρμονική αλληλοδιαδοδχή. Και η θάλασσα ήπια και πεπερασμένη μέσα στο Μεσσηνιακό και το Λακωνικό κόλπο, αλλά ταυτόχρονα ανοιχτή στη Μεσόγειο, την Αφρική και την Ασία (στις γραμμές των οριζόντων που αναφέρει και ο ποιητής).
– Ισχυριζόμαστε ότι αυτή η γεωφυσική αφετηρία, σε συνδυασμό με τους μετεωρολογικούς παράγοντες, εξασκούν συνεχή επίδραση στους κατοίκους, με αποτέλεσμα να τους διαμορφώνουν το χαρακτήρα. Τα χαρακτηριστικά του Μανιάτη: σκληρότητα και ευαισθησία, εμμονή και αυτοθυσία, αγάπη και μίσος, αποτελούν επαλήθευση της ρήσης του Ηράκλειτου για “σύμφυση των αντιθέτων”. Τα διαμορφωμένα, απ’ αυτούς τους παράγοντες, χαρακτηριστικά, οδηγούν τους κατοίκους της Μάνης στα ιστορικά πεπρωμένα τους. Έτσι γράφτηκε η Ιστορία, έτσι διαμορφώθηε ο μανιάτικος πολιτισμός. Μ’ αυή την αφετηρία άρχισε να οκοδομείται η αντίσταση σ’ όσους επιχείρησαν κατάκτηση, ύστερα από άσκηση βίας: Ρωμαίοι, Βυζάντιο, Οθωμανοί, Ενετοί. Όσοι συναίνεσαν για υπογραφγή συνθηκών, με όρους αμοιβαίας αποδοχής και οφέλους, έζησαν ειρηνικά και συνεργατικά με το Μανιάτικο πληθυσμό. Οι άλλοι αναγκάστηκαν μετά από δοκιμασίες να καταλήξουν στο ίδιο αποτέλεσμα, με μεγάλη φθορά για τα στρατεύματά τους…

Από τις συγκρούσεις αυτές που αναγκάστηκαν να συμμετάσχουν οι Μανιάτες, διαμόρφωσαν συναντιλήψεις για τη ζωή, για την κοινή ασφάλεια, για τις αναγκαίες συμμαχίες. Έτσι διαμορφώθηκε η ενιαία αντίληψη για το χώρο, για τους τοπικούς θεσμούς, για την εξουδετέρωση των εχθρών. Συμπερασματικά, το ενιαίο της Μάνης.
– Με τις νέες συνθήκες, την ένταξη στο νέο ελληνικό κράτος οι αιτίες που οδήγησαν στον ενιαίο τρόπο λειτουργίας των μανιάτικων κοινωνιών, έπαυσαν να υπάρχουν. Όμως οι αρχικές αιτίες παραγωγής εξακολουθούσαν να υπάρχουν και εξακολουθούσαν να δημιουργούν τα αντίστοιχα αποτελέσματα.

Οι διοικητικές διαιρέσεις και οι εντάξεις πότε στη Μεσσηνία, πότε στη Λακωνία, πότε σε μια, πότε σε δύο και πότε σε τρεις επαρχίες, δημιουργούσαν αιτίες διαχωρισμού, αλλά μόνον επιφανειακά και βραχυχρόνια. Η ιδιότητα του Μανιάτη (ως συμπολίτη) ήταν η πρώτη στην κλίμακα για τους κοντινούς συγκατοίκους. Πολύ πιο απομακρυσμένες ήταν οι άλλες ιδιότητες. Ήταν και αυτό μια από τις απόρροιες του ενιαίου της Μάνης. Ο μακαρίτης μητροπολίτης Σωτήριος έλεγε χαρακτηριστικά: Δεν υπάρχει Λακωνική και Μεσσηνιακή Μάνη. Γιατί η Μάνη δεν συμβολίζεται διοικητικά. ΓΙα τη Μάνη υπάρχει μόνον η γεωγραφική διαίρεση.

Αποσκιαδερή ή Δυτική από τη μια μεριά, Προσηλιακή ή Ανατολική από την άλλη (με βάση την οροσειρά του Ταΰγετου). Ή Μέσα και Κάτω από τη μια μεριά, Έξω και Άνω από την άλλη, με βάση το διάσελο Οιτύλου – Μαυροβουνίου. Και όλα τα τμήματα μαζί να κάνουν την ΕΝΙΑΙΑ ΜΑΝΗ. Ενιαία στη γεωγραφική διάταξη, ενιαία στις αντιλήψεις, ενιαία στους διεκδικητικούς σκοπούς. Ας την ξαναοικοδομήσουμε στην πράξη.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΕΥΧΟΥΣ