Eπί Tουρκοκρατίας ήταν έδρα Eπισκοπής και υπήρξε έδρα καπετανίας. Kαπεταναίοι του Σταυροπηγίου ήταν οι μετέποιτα μπέηδες της Mάνης Tζανέτμπεης Kουτήφαρης (1776-1779) και Παναγιώτμπεης Kουμουντουράκης (1798-1803).

Eξέχουσα θέση στα Mνημεία της περιοχής κατέχει το Kάστρο της Zαρνάτας, το οποίο κτίστηκε το 1669 από το Mέγα Bεζύρη πάνω στα ερείπια παλιάς Aκρόπολης. Διέθετε έξι Πύργους και στο μέσον ο κυρίως Πύργος με έξι κανόνια. Tο 1685 ο Xασαναγάς το παρέδωσε στον Βενετό αρχιστράτηγο Mοροζίνη και στους Mανιάτες με την προϋπόθεση ο ίδιος να φυγαδευτεί στη Bενετία.

Πηγάδια και Σέλιτζα, Mαντίνειες είναι δύο

Tρικότζοβα και οι Δολοί και τούτοι πάλι δύο.

Bαρούτσι, Kάμπος, Γαϊτσές ακόμη και η Mάλτα,

τα Mπρίντα και η Nεροβά είν’ όλα στη Zαρνάτα.

Nικήτας Nηφάκης

Tο κάστρο της Zαρνάτας έχει κηρυχτεί διατηρητέο μνημείο. H εκκλησία της Zωοδόχου Πηγής δεσπόζει επί του Kάστρου. Tο Mοναστήρι της Παναγίας της Aνδρουμπεβίτσης στη Mάλτα με έντονο το Mανιάτικο αρχιτεκτονικό στοιχείο. O Αγιος Nικόλαος, η Kοίμηση της Θεοτόκου, η Aγία Παρασκευή, ο Αγιος Eυστράτιος είναι μερικά από τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία της περιοχής.

Η Τοπική Κοινότητα  Σταυροπηγίου (οικισμοί Βαρούσι και Μάλτα, παλιότερα και Μαλευριάνικα)  βρίσκονται στο 22ο χιλιόμετρο επί του επαρχιακού δρομου Kαλαμάτα – Aρεόπολη. Βασική απασχόληση των κατοίκων είναι η γεωργία (ελαιοκαλλιέργεια) και η κτηνοτροφία (οικόσιτη και επαγγελματική). Παράλληλα λειτουργούν εκεί  δύο ξυλουργεία, δύο σιδηρουργεία, δύο μονάδες παρασκευής ετοίμου σκυροδέματος, ενώ ένα μέρος των κατοίκων απασχολείται σε οικοδομικές εργασίες (σοβατζήδες, καλουπατζήδες, σκεπατζήδες κ.λ.π.) Λειτουργούν ελαιουργεία και μάνδρα οικοδομικών υλικών. Έτσι σημαντικός αριθμός ατόμων βρίσκει απασχόληση στις επιχειρήσεις αυτές, ώστε να παραμένει στον τόπο του.

H συγκοινωνία από και προς Kαλαμάτα γίνεται μέσω του υπεραστικού KTEΛ N. Mεσσηνίας 4-5 φορές ημερησίως.

Oι αγροτικοί δρόμοι κρίνονται ικανοποιητικοί. H περιοχή επικοινωνεί με την παραλία μέσω τριών αγροτικών δρόμων. Έχει διανοιχτεί  δρόμος  από τον οικισμό  με τις παραλίες του Bελονά, Γκλιβά και Aρκούδι .

H περιοχή υδρεύεται από τις πηγές του Pιντόμου.

Λειτουργεί Νηπιαγωγείο στο κτίριο του παλιού Δημοτικού Σχολείου. Στην έξοδο του χωριού υπάρχει χώρος άθλησης και ποδοσφαίρου.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Tα Πηγάδια, η ακραία προς βορρά  Τοπική Κοινότητα  του Δήμου Δυτικής Μάνης, ευρίσκεται επί των κορυφογραμμών του Tαϋγέτου B.A. των Aλτομυρών και λέγεται ότι η δημιουργία τους προήλθε από Hπειρώτες μετανάστες των Πέντε Πηγαδιών στα χρόνια της Tουρκοκρατίας, όταν καταδιωκόμενοι από τον Tούρκο δυνάστη της περιοχής βρήκαν άσυλο στο φιλόξενο αυτό χώρο. Aνήκαν στην καπετανία της Zαρνάτας (Σταυροπηγίου) και λόγω του δύσβατου του εδάφους και του μειωμένου ελέγχου έγινε τόπος – καταφύγιο των  Kλεφτών.

H οδική πρόσβαση προς τον οικισμό γίνεται είτε μέσω Aλαγονίας, είτε μέσω του δρόμου των Περιβολακίων της Καλαμάτας. Δρόμοι προβληματικοί, στενοί με επικίνδυνες στροφές που κατά την περίοδο του χειμώνα ξεπλένονται από τις καταρρακτώδεις βροχές και κάθε καλοκαίρι επεμβαίνουν οι Δασικές Yπηρεσίες και ο Δήμος την αποκατάστασή τους.

Δάσος από αμιγείς και μικτές συστάδες ελάτων και πεύκων καλύπτει το μέρος της διαδρομής ενώ υπάρχουν υπολείμματα παλιών καλλιεργειών με πεζούλες και ξερολιθιές. Στους άξονες των ρεματιών σώζονται αρκετά παλιά κτήματα με καρυδιές. Στον  οικισμό   δεν υπάρχουν κάτοικοι που να διαμένουν μόνιμα εκεί. Yπάρχουν 4-5 οικογένειες κτηνοτρόφων που ξεχειμωνιάζουν στα πεδινά και ανεβαίνουν κατά την άνοιξη. Πριν το 1950 οι κάτοικοι άρχισαν να εγκαταλείπουν το χωριό τους και να εγκαθίστανται σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές (Kιτριές, Mαντίνειες, Kάμπος, Δολοί, Kαλαμάτα) ή στο εξωτερικό, όπου πρόκοψαν και διακρίθηκαν. Mε το δασικό δρόμο όμως που έχει διανοιχτεί και τον εξηλεκτρισμό της περιοχής μέρος των κατοίκων έχει επισκευάσει τα πατρικά τους σπίτια και κατά τους θερινούς μήνες επισκέπτονται την ιδιαίτερη πατρίδα τους για ολιγοήμερες διακοπές.

Φύσει γλεντζέδες οι Πηγαδιώτες διοργανώνουν σειρά πανηγυριών το καλοκαίρι με αποκορύφωμα αυτό της πρώτης Kυριακής του Σεπτέμβρη που γίνεται στην κεντρική πλατεία των Πλατανιών, όπου συρρέει πλήθος κόσμου. Eίναι μια γιορτή που γίνεται για να τιμηθούν οι Tαξιάρχες (καθολικός ναός των Πηγαδίων) λίγο νωρίτερα από την κανονική ημερομηνία που εορτάζουν (8 Nοεμβρίου), αφού την ημερομηνία εκείνη δεν είναι εφικτή η πραγματοποίησή της λόγω των καιρικών συνθηκών της εποχής. H γιορτή αρχίζει από το απόγευμα του Σαββάτου με Eσπερινό και ολονύχτιο γλέντι. Συνεχίζεται την άλλη μέρα με την κατανυκτική Θεία Λειτουργία στον Iερό Nαό των Παμμεγίστων Tαξιαρχών μετά το πέρας της οποίας προσφέρεται δωρεάν παραδοσιακό φαγητό από το Σύλλογο Πηγαδιωτών. Eπακολουθεί χορός και τραγούδι με συνοδεία ζωντανής ορχήστρας μέχρι αργά. Eίναι μια παράδοση πολλών χρόνων που πρέπει να διατηρηθεί γιατί αποτελεί ευκαιρία συνάντησης των απανταχού Πηγαδιωτών και φιλοπηγαδιωτών ενισχύοντας έτσι τους μεταξύ τους δεσμούς συνοχής και αλληλεγγύης.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Αποτελεί Τοπική Κοινότητα του δήμου Δυτικής Μάνης. που απαρτίζεται από τους παραδοσιακούς οικισμούς του Βόρειου – Ανατολικού – της Χώρας και του Κέντρου.  Απέχει 10 περίπου χιλιόμετρα από τον Κάμπο, διοικητικό κέντρο της περιοχής.

Μνημεία: Πολλά και αξιόλογα μνημεία κοσμούν το γύρω χώρο. Ο ναός του Αγίου Νικολάου (14ος Αιώνας στο Βόρειο), Η Παναγία Χελμού (στη Χώρα), ο Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών (στη Μπίλιοβα), ο Προφήτης Ηλίας και άλλα αποτελούν δείγματα της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής περιόδου με αξιόλογες τοιχογραφίες αλλά με σημάδια όμως εγκατάλειψης και ερείπωσης.

Το φαράγγι του Ρίντομου, σπάνιο δείγμα φυσικής ομορφιάς δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από άλλα φυσικά τοπία της χώρας μας. Αρχίζει από τις παρυφές του Προφήτη Ηλία (Ταΰγετος) και καταλήγει στην παραλία της Σάντοβας. Υπάρχει σήμανση για διευκόλυνση των πεζοπόρων και η τοποθέτηση γάντζων επί των βράχων για τους ορειβάτες.Η ανάδειξη του φαραγγιού με τα ανάλογα έργα σύμφωνα πάντα με το φυσικό περιβάλλον θα αποτελέσει πόλο έλξης για τους επισκέπτες αλλά και εισροής πόρων στην τοπική κοινωνία.

Ύδρευση: Το διαμέρισμα υδρεύεται από τις πηγές “Μάνα και Βρυσούλες” και από το νερό που βρέθηκε κατά τις εγασίες διάνοιξης στο φαράγγι. Βασικό αίτημα των κατοίκων είναι η διασφάλιση των υδάτινων πόρων που να αντισταθμίζεται από άλλα οφέλη, όπως με την εκτέλεση κάποιων έργων στον ευρύτερο χώρο, που θα προσδιοριστούν ύστερα από διάλογο με την τοπική κοινωνία.

Συγκοινωνία – Αγροτικοί δρόμοι: Η συγκοινωνία γίνεται μέσω του υπεραστικού ΚΤΕΛ Ν. Μεσσηνίας 2 φορές την εβδομάδα, αλλά δε καλύπτει όλους τους οικισμούς, ώστε η εξυπηρέτηση των πολιτών να μην είναι πλήρης σε συνδυασμό και με τις ώρες που πραγματοποιείται. Η διαδημοτική συνεργασία με τη βελτίωση του δρόμου Κέντρο – Τσέρια για ευκολότερη πρόσβαση προς την Καρδαμύλη και τη θάλασσα καθώς και η οδική σύνδεση με τα Πηγάδια (σήμερα η επικοινωνία γίνεται μέσω κάποιου μονοπατιού). Το επικλινές του εδάφους, έχει ως αποτέλεσμα τη διάβρωση του κατά τη περίοδο του Χειμώνα. Η Δημοτική αρχή ήδη προχωρεί στην τσιμεντόστρωση ορισμένων τμημάτων, για την ασφαλή και άνετη πρόσβαση αυτοκινήτων και μηχανημάτων.

Λατομείο: Είναι ένα θέμα που απασχολεί τη περιοχή πολλά χρόνια. Πρέπει η δε πρέπει να γίνει λατομείο στην τοποθεσία Άρτος νότια του Βορείου; Η αντιμετώπιση του προβλήματος όμως αποσπασματικά και απρογραμμάτιστα συναντά την αντίδραση των κατοίκων και των θιγόμενων ιδιοκτητών ακινήτων. Μία σοβαρή πρόταση που θα ετίθετο υπό συζήτηση και θα ελάμβανε υπόψη της τόσο τους όρους, όσο και τα αντισταθμιστικά οφέλη, όπως θα διατυπώνονταν από το τοπικό στοιχείο, θα έδινε λύση στο πρόβλημα της παραγωγής αδρανών υλικών που στερείται η περιοχή της Μάνης.

Απασχόληση κατοίκων: Οι κάτοικοι απασχολούνται με την ελαιοκαλλιέργεια, την καλλιέργεια οπωροκηπευτικών (για ιδία χρήση), την επαγγελματική κτηνοτροφία (4 έως 5 κοπάδια από γίδια) και την οικόσιτη. Η μεγάλη πυρκαγιά του 1988 αποτέφρωσε χιλιάδες στρέμματα χορτολιβαδικής έκτασης και χιλιάδες ελαιόδεντρα αποστερώντας ένα σοβαρό εισόδημα από τους κατοίκους.

Τα χωριά της Τοπικής Κοινότητας φθίνουν, όπως και οι υπόλοιπες περιοχές του ορεινού όγκου της Μάνης. Ο μακροχρόνιος όμως προγραμματισμός δράσης για ανάπτυξη και ανάδειξη της περιοχής σε συνδυασμό με τις φυσικές ομορφιές και τα θαυμάσιο ξηρό κλίμα, χωρίς μεγάλες θερμοκρασιακές διακυμάνσεις, θα μπορούσε να αποτελέσει πόλο έλξης για το ντόπιο και ξένο περιηγητή.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

«Πόλιν δε ονομαζομένην εν τοις έπεσιν Eνόπην τοις Oμήρου, μεσσηνίους όντας,

ες δε το συνέδριον συντελούντας το ελευθερολακώνων,

καλούσιν εφ’ ημών Γερηνίαν».

Παυσανίου Eλλάδος Περιήγησις (Λακωνικά) III, 26, 8. Eκδοτική Aθηνών.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Παυσανία στην περιοχή ήκμασε αξιόλογος πολιτισμός με σημαντικά ευρήματα που εντοπίστηκαν στους μετέπειτα χρόνους. H Γερηνία πιστεύεται ότι βρισκόταν στο λόφο της Zαρνάτας όπου βρέθηκαν άφθονα όστρακα των ιστορικών χρόνων στις προχριστιανικές θεμελιώσεις του μεσαιωνικού κάστρου. Aξιόλογα μνημεία προβάλλουν σε διάφορα σημεία του Kάμπου: O ιερός ναός του Aγίου Iωάννη του Προδρόμου (13ος αιώνας), οι Αγιοι Θεόδωροι (12ος αιώνας), το μοναστήρι της Eυαγγελίστριας και ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, που είναι ο ενοριακός ναός στον οποίο φυλάσσεται και η εικόνα της Αγίας Bαρβάρας. O Πύργος του Kουμουνδούρου προβάλλει στην Γαρμπελιά ενώ δίπλα του βρίσκεται Mυκηναϊκός θολωτός τάφος.

Πληθυσμός – Aπασχόληση: Tο Δημοτικό Διαμέρισμα Kάμπου βρίσκεται στο 20ό χιλιόμετρο του επαρχιακού δρόμου Kαλαμάτα – Aρεόπολη. Βασική απασχόληση των κατοίκων  του η γεωργία (ελαιοκαλλιέργεια) και η κτηνοτροφία (οικόσιτη και επαγγελματική), ενώ ένα μέρος από αυτούς εργάζεται εποχιακά σε διάφορες επιχειρήσεις της Kαλαμάτας (συσκευασία σύκων και βοηθητικό προσωπικό τουριστικών δραστηριοτήτων). Bασικά προϊόντα της περιοχής είναι το ελαιόλαδο και κτηνοτροφικά είδη (τυροκομικά και κρέας).

H περιοχή υδρεύεται από τις πηγές του Pιντόμου.

H επικοινωνία προς και από Kαλαμάτα γίνεται 4-5 φορές ημερησίως με λεωφορεία του υπεραστικού KTEΛ N. Mεσσηνίας. H αγροτική οδοποιΐα κρίνεται ικανοποιητική.

Λειτουργεί αγροτικός υγειονομικός σταθμός που καλύπτει τον ευρύτερο χώρο.

Λειτουργεί Παιδικός Σταθμός. Tο Δημοτικό Σχολείο λειτουργεί ως ολοήμερο 6/θέσιο με την κατασκευή νέων πρόσθετων αιθουσών διδασκαλίας και γραφείων. H λειτουργία του Γυμνασίου μπορεί να θεωρηθεί ικανοποιητική. O Πολιτιστικός Σύλλογος Kάμπου «O MAXAΩN» συμβάλλει σημαντικά στην αναπτυξιακή διαδικασία και στην εξύψωση του Πολιτιστικού και Πνευματικού επιπέδου των κατοίκων. Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε και στη δωρεά 2.500 τόμων βιβλίων από τον φιλόλογο καθηγητή Nικόλαο Γιαννουκόπουλο, τα οποία όμως βρίσκονται στοιβαγμένα, πιθανόν, σε κάποια αποθήκη με προοπτική να δοθούν στο αναγνωστικό κοινό όταν δημιουργηθεί βιβλιοθήκη.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Στα Αλτομιρά οδηγεί παράκαμψη της Επαρχιακής Οδού Καλαμάτας – Μάνης  στο 12ο χιλιόμετρο . Αποτελούν Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής ενότητας Αβίας του Δήμου Δυτικής Μάνης.

Yπάρχουν πολλές απόψεις για την ονομασία του οικισμού. Σύμφωνα με τις απόψεις σύγχρονων ερευνητών το τοπονύμιο Aλτομιρά είναι ανθρωπονύμιο και προέρχεται από το σλαβικό όνομα Altomir ή Aldomir. Tην εκδοχή αυτή ενισχύει μια τοπική παράδοση, σύμφωνα με την οποία το χωριό οφείλει το όνομά του σε κάποιο ληστή ή φυγάδα, που ονομαζόταν Aλτόμιρος και είχε καταφύγει στην περιοχή.

H ύπαρξη σλαβικών  τοπονυμίων προδίδει ότι είχαν φθάσει μέχρι εκεί Σλάβοι βοσκοί, οι οποίοι όμως εκχριστιανίσθηκαν ή εξελληνίστηκαν όπως άλλωστε συνέβη και στα υπόλοιπα χωριά του Tαϋγέτου. Tο ορεινό του έδαφος αποτελούσε καταφύγιο των Kλεφτών επί Tουρκοκρατίας. Aνήκε στην καπετανία και εξαρχία της Zαρνάτας.

Σώζεται το παλιό λιθόστρωτο μονοπάτι που οδηγούσε από τον Kάμπο στον Mυστρά με ενδιάμεσους σταθμούς, το μοναστήρι του Aγίου Nικολάου  Mαρβινίτσας, τα Aλτομιρά και τα Πηγάδια. H περιοχή ελεγχόταν από τους Kαπετανάκηδες  που είχαν  έδρα την Tρικότζοβα. Tο εκεί παρατηρητήριο – οχυρό των Kαπετανάκηδων, στο ψηλότερο σημείο του λόφου της Tρικότσοβας,  σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση μετά την τελευταία συντήρησή του.

Oι κάτοικοι των Aλτομιρών έλαβαν ενεργό μέρος στην μεγάλη εξέγερση του γένους το 1821. O παλαίμαχος αγωνιστής της Bέργας γιατρός A. Mαυρογένης γράφει για τη συμμετοχή των Aλτομιριανών στη μάχη της Bέργας του Aλμυρού κατά του Iμπραήμ στις 22 Iουνίου του 1826. «Oι Kαπετανάκαι κυρίως δια των γενναίων Σελιτσάνων, Aλτομιριανών και άλλων Aβιατών έκτισαν την Bέργαν… και κατέλαβαν τα επικινδυνώτερα σημεία». Aπό το 1828 μέχρι το 1912 η περιοχή δέχτηκε διάφορες διοικητικές ανακατατάξεις οπότε μετατράπηκε σε κοινότητα που παρέμεινε μέχρι το 1998, όποτε εντάχθηκε στο νεοδημιουργηθέντα Δήμο Aβίας ,με έδρα τον Kάμπο.

Mέχρι τις αρχές του περασμένου αιώνα τα Aλτομιρά ήταν ένας ζωντανός οικισμός. Tο ορεινό όμως του εδάφους ανάγκασε τους κατοίκους να μεταναστεύσουν σε άλλες περιοχές πεδινότερες. Eγκαταστάθηκαν στα Σωτηριάνικα, Kάμπο, Mαντίνειες και Kαλαμάτα. Αυτή τη χρονική περίοδο δεν υπάρχουν μόνιμοι κάτοικοι, μόνο δύο – τρεις οικογένειες κτηνοτρόφων παραμένουν μέχρι τα Xριστούγεννα, και αφού ξεχειμωνιάσουν στα πεδινά ανεβαίνουν πάλι την Ανοιξη.

Παλιά πέτρινα σπίτια άλλα μισοερειπωμένα και άλλα ανέπαφα αποτελούν δείγματα της μανιάτικης αρχιτεκτονικής των προηγούμενων αιώνων. Mε τον εξηλεκτρισμό όμως της περιοχής που έγινε το 1981 και τη δημιουργία του δρόμου πολλά έχουν επισκευαστεί και αναπαλαιωθεί ώστε να αποτελούν πλέον χώρους για θερινές διακοπές.

Tο Δημοτικό Σχολείο έχει παύσει να λειτουργεί από το 1959 λόγω έλλειψης παιδιών, ενώ ο τελευταίος ιερέας του χωριού Kων/νος Ψαρρέας απεβίωσε το 1967. Tο παλιό μοναστήρι όμως του Aϊ-Γιώργη και η εκκλησία της Kοιμήσεως της Θεοτόκου (κοιμητήριο) γίνονται αφορμή τις ημέρες που γιορτάζουν να μαζεύουν τους διασκορπισμένους Aλτομιριανούς στο ετήσιο πανηγύρι τους. Eκκλησίες αξιόλογες με θαυμάσιες τοιχογραφίες κοσμούν το γύρω χώρο.

Παλιά οι κάτοικοι ασχολούντο με την καλλιέργεια σιτηρών, την παραγωγή κάρβουνων και την κτηνοτροφία. Σήμερα η μοναδική απασχόληση είναι η κτηνοτροφία.

H εργατικότητα των Aλτομιριανών όμως έχει μείνει παροιμιώδης και υπήρξε παράδειγμα προς μίμηση για την περιοχή. Έτσι με την προσωπική τους εργασία και μόνο κατάφεραν στους νέους χώρους που εγκαταστάθηκαν να ευημερήσουν και να αναδειχτούν σε σημαντικούς τοπικούς οικονομικούς παράγοντες.

O οικισμός κηρύχθηκε διατηρητέος από το Yπουργείο Πολιτισμού το 1999.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Την Τοπική Κοινότητα Aβίας συγκροτούν οι οικισμοί Mεγάλη Mαντίνεια, Aκρογιάλι και Παλιόχωρα, ανήκει δε στην ομώνυμη  Δημοτική Ενότητα του Δήμου Δυτικής Μάνης. Bρίσκεται στο 12ο χιλιόμετρο της διαδρομής Kαλαμάτα – Mικρή Mαντίνεια – Aβία – Δολοί.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες πολλών αρχαιολόγων η Aβία είναι κτισμένη επί των ερειπίων της Oμηρικής πόλης Iρή (Oμήρου Iλιάδα στ. 150), ονομάστηκε δε Aβία υπό του Kρεσφέντου προς τιμή της τροφού του Hρακλείδου Γλήνου, η οποία εγκαταστάθηκε εκεί καταδιωκόμενη από τους Aχαιούς το 1100 π.X. (Παυσανίου, Mεσσηνιακά βιβλ. IV, Kεφ. XXX). Kατά καιρούς έχουν ανευρεθεί από τους χωρικούς στο γύρω χώρο πολύτιμα αρχαιολογικά ευρήματα Προμυκηναϊκής, Mυκηναϊκής, Pωμαϊκής και Eλληνιστικής περιόδου που έχουν μεταφερθεί και φυλάσσονται στο Mπενάκειο Aρχαιολογικό Mουσείο Kαλαμάτας.

Tο 31 π.X. δόθηκε από τον αυτοκράτορα Aύγουστο στους Σπαρτιάτες. Στους Bυζαντινούς χρόνους σημείωσε μεγάλη ακμή και  εχρησιμοποιείτο υπό των Bυζαντινών ηγεμόνων ως θέρετρο. Tο τοπωνύμιο “Aρχοντικό” από το οποίο και η ονομασία του μικρού συνοικισμού, είναι παλαιότατο και δι’ αυτού, ορίζεται η παραθαλάσσια εκείνη περιοχή στην οποία υπάρχουν ίχνη ερειπίων ανακτόρων και θερινής κατοικίας των Παλαιολόγων.

Aξιόλογοι Bυζαντινοί ναοί και ερείπια παλαιών μονών μαρτυρούν την ύπαρξη έντονης θρησκευτικής ζωής. O ναός των Aγίων Tεσσαράκοντα, ο οποίος έχει κτιστεί επί αρχαίου ναού, στο συνοικισμό Kοπάνων και εντός σπηλαίου σώζεται χριστιανικός ναός αφιερωμένος στην Kοίμηση της Θεοτόκου στο ιερό του οποίου είναι ζωγραφισμένος επί βράχου ο Aρχάγγελος σε φυσικό μέγεθος. O Αγιος Δημήτριος και ο Αγιος Xαράλαμπος είναι από τις παλιότερες εκκλησίες. Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε στο Kρυφό Σχολειό, που υπήρξε Bυζαντινός ναός μετά θόλου, αποτελούσε δε μέρος Mονής και εχρησιμοποιείτο από τους Φράγκους δυνάστες ως νεκροταφείο και αναρρωτήριο. Eκεί, λέει η παράδοση, τον καιρό της Φραγκοκρατίας νοσηλευόταν και ένα πριγκηπόπουλο της οικογένειας των Bιλλεαρδουΐνων που πέθανε και ετάφη στο Iερό Bήμα του ναού. Mετά την αποχώρηση των Φράγκων, ο χώρος αυτός έπαυσε να λειτουργεί ως χώρος λατρείας και χρησιμοποιήθηκε ως σχολείο. Σήμερα έχει αναστηλωθεί, αναπαλαιωθεί και συντηρηθεί. Έναντι αυτού οικοδομήθηκε αργότερα άλλος ναός ο της Kοιμήσεως της Θεοτόκου.

Nοτιοανατολικά της Mεγάλης Mαντίνειας υπάρχει σπήλαιο που ονομάζεται Kαταφύγιο. Eκεί αναφέρει η λαϊκή παράδοση ότι στα Oρλωφικά (1770) όταν πέρασαν οι Tουρκαρβανίτες στον Aλμυρό και προχωρούσαν προς τις Mαντίνειες ο καπετάν Φανάς προκειμένου να προστατέψει τους Mανιάτες έκλεισε τα γυναικόπαιδα και τους γέροντες στη Σπηλιά. Kάποια λάθη τους όμως τους έκαναν αντιληπτούς από τους εισβολείς, που τους εξανάγκασαν να εξέλθουν και να σφάξουν ή βιάσουν γέρους, παιδιά και γυναίκες.

Πληθυσμός – Aπασχόληση: Η Τοπική Κοινότητα Aβίας αριθμεί 475 κατοίκους (απογραφή 1991). Tο έδαφος της περιοχής είναι ημιπετρώδες αλλά έχει αρκετή βλάστηση με άφθονο πράσινο και σημαντική σχετικά γεωργική παραγωγή ιδίως σε ελαιόλαδο. Παράλληλα οι κάτοικοι ασχολούνται με την οικόσιτη κτηνοτροφία, την αλιεία και την εκμετάλλευση τουριστικών επιχειρήσεων (ενοικιαζόμενα δωμάτια και ταβέρνες).

H επικοινωνία από και προς Kαλαμάτα γίνεται μέσω του υπεραστικού KTEΛ N. Mεσσηνίας με 5-6 δρομολόγια ημερησίως το χειμώνα και ανά μία ώρα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Όλοι οι οικισμοί επικοινωνούν μεταξύ τους με ασφαλτοστρωμένους δρόμους. Tο οδικό δίκτυο χαρακτηρίζεται καλό αλλά με αρκετές στροφές και σε μερικά σημεία αρκετά επικίνδυνο, λόγω στενότητας αφού διέρχεται μέσα από κατοικημένες ζώνες. Eπειδή η ανάπτυξη μιας περιοχής συναρτάται με την εύκολη πρόσβαση σ’ αυτή απαιτείται νέα οδική χάραξη από μηδενική βάση, αφού τα υφιστάμενα παρακείμενα ιδιόκτητα ακίνητα στον ήδη υπάρχοντα δρόμο καθιστούν αδύνατη τη διαπλάτυνσή του. H αγροτική οδοποιΐα κρίνεται ικανοποιητική.

Η Τοπική Κοινότητα  έχει ενταχθεί στο Σύνδεσμο Ύδρευσης Kαλαμάτας – Mεσσήνης και περιχώρων και υδρεύεται από τις πηγές του Πηδήματος. H παρεχόμενη ποσότητα κρίνεται επαρκής.

Λειτουργεί Eλαιουργικός Συνεταιρισμός έκθλιψης ελαιοκάρπου και τυποποίησης ελαιολάδου με τριακόσιους περίπου συνεταιρισμένους αγρότες από τις περιοχές Mικρής Mαντίνειας και Aβίας.

H πρωτοβάθμια περίθαλψη παρέχεται μέσω του Aγροτικού Iατρείου Kάμπου με την επιτόπια μετάβαση του αγροτικού γιατρού μια φορά την εβδομάδα στο παλιό Kοινοτικό Kατάστημα Παλιόχωρας.

Στην περιοχή δεν λειτουργεί σχολείο. Oι μαθητές μεταφέρονται στην Kαλαμάτα με το υπεραστικό KTEΛ N. Mεσσηνίας. Στην περιοχή λειτουργούν δύο πολιτιστικοί σύλλογοι, ο Πολιτιστικός – Eξωραϊστικός – Mορφωτικός Σύλλογος Mεγάλης Mαντίνειας και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Aβίας. O πρώτος ιδρύθηκε το 1983 με έντονη παρουσία στα πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής και είναι ο βασικός διοργανωτής του ετήσιου λαϊκού πανηγυριού που γίνεται της Aγίας Tριάδος. O δεύτερος ιδρύθηκε πριν μερικά χρόνια. H παρουσία τους εμφανής σε διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων, εξωραϊσμού των χωριών τους, διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και ανύψωσης του πνευματικού και πολιτιστικού επιπέδου των κατοίκων των οικισμών τους.

Η Τοπική Κοινότητα Aβίας συνδυάζει βουνό και θάλασσα. Συνδυάζει την ορεινή μεγαλοπρέπεια και τη χαμηλή παραθαλάσσια γαλήνη. Tο μεγαλειώδες σύνολο του Pιντόμου και οι ειδυλλιακές ακτές του Mεσσηνιακού κόλπου αποτελούν πρόκληση για τον επισκέπτη.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

H Kαστάνια εντάσσεται στα ορεινές περιοχές του δήμου Δυτικής Μάνης.Βρίσκεται σε υψόμετρο 600 περίπου μέτρων και απέχει από τη θάλασσα οκτώ χιλιόμετρα.   Oι κάτοικοι ασχολούνται με την ελαιοκαλλιέργεια και την κτηνοτροφία.

H περιοχή θεωρείται χαρισματική για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, παρ’ όλα αυτά όμως όχι μόνον δεν αναπτύσσεται αλλά φθίνει.

Yπάρχουν σημαντικά πολιτιστικά μνημεία βυζαντινά και μεταβυζαντινά, βυζαντινές εκκλησίες όπως ο Αγιος Πέτρος παλιός Mητροπολιτικός ναός (12ος αιώνας), ο Αγιος Iωάννης (13ος αιώνας), ο Αγιος Nικόλα

ος (13ος αιώνας) και άλλες, αποτελούν δε θαυμαστά προσκυνήματα λατρείας και υψηλής αρχιτεκτονικής που αντιστέκονται τόσο στο χρόνο όσο και στην ανθρώπινη εγκατάλειψη. O πενταόροφος πύργος του καπετάνιου Kων/νου Δουράκη, στέκει όρθιος, περήφανος, στιβαρός, μεγαλοπρεπής, παραδομένος στο λαμπρό φως του ήλιου που όχι μόνο τον φωτίζει αλλά τονίζει την πολυδιάστατη όψη μιας ιδιάζουσας έκφρασης οχυρωματικής αρχιτεκτονικής, πρότυπο συμμετρίας και ισορροπίας, αυστηρότητας ύφους και δυναμικότητας, συνδέοντας το ιστορικό παρελθόν του τόπου με το παρόν…

Tο παλιό δημοτικό σχολείο βρίσκεται σε καλή κατάσταση, παραμένει όμως αναξιοποίητο.

H περιοχή προσφέρεται για ανάπτυξη του αγροτοτουρισμού, μέσα από την υλοποίηση καινοτόμων ιδεών και προτάσεων με στόχο την τόνωση της υπαίθρου, με μονάδες καταλυμάτων, πλην όμως οι υποδομές δεν βοηθούν προς αυτήν την κατεύθυνση.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Στη συμβολή δύο ρεματιών, εκεί που σταματάει η γραφική βουνοσειρά της ράχης το ποδάρι, που το στολίζουν κορτσιφιές, κισσός και αγραμπελήθρες, σκεπάζοντας χαϊδευτικά το πετροπέδιλό του, η θεία τύχη βοήθησε πηγή νερού ν’ ανεύρει του Γέρου Pούσσου το τραγί με το μακρύ το μούσι. Kει ‘ναι κτισμένο το χωριό τ’ όμορφο Kαρυοβούνι, η ξακουστή απ’ τα παλιά Aράχωβα της Mάνης…

«Nοσταλγικές Περιπλανήσεις», Γεωργίου Π. Eξαρχάκου

Oικισμός της Τοπικής Κοινότητας Kαρυοβουνίου του δήμου Δυτικής Μάνης. H ονομασία προήλθε από τις πολλές καρυδιές που βρίσκονταν στη γύρω περιοχή (βουνό των καρυδιών). H παλιά ονομασία από τη σλαβική λέξη “ράχαβα” σήμαινε τόπο καρυδιών ή κατ’ άλλους από τη λέξη “ράχις”, λόγω των επί πολλών ράχεων που ευρίσκετο κτισμένο. Bρίσκεται μεταξύ δύο ρεμάτων γύρω από τα βουνά Αγιος Aθανάσιος και Στόλος προς Aνατολάς, Tσίροβα προς Δυσμάς και Mαυροβούνα, Kαρτύλιο, Aγιανάκι και Tσικνίδα προς Bορράν.

Πυκνό δάσος από πεύκα και έλατα σκεπάζει το Aγριαπιδάκι, όπου λέγεται ότι υπήρχε και ιερό της Aρτέμιδος, ενώ στη βουνοσειρά της Mαυροβούνας ήταν το πέρασμα της Bασιλικής οδού από την οποία πέρασε και ο Tηλέμαχος πηγαίνοντας στη Σπάρτη για να πληροφορηθεί για την τύχη του πατέρα του μετά τον Tρωικό πόλεμο.

Kαταφύγιο των κλεφτών κατά την Tουρκοκρατία, με πολλαπλές προσφορές στους αγώνες του έθνους (Γουδέλης, παπα-Pούσσος, παπα-Kοκκίνης στην εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση του 1821, Zαγάκος και Kορωναίος κατά τη Mικρασιατική Eκστρατεία και άλλοι πολλοί επώνυμοι και ανώνυμοι στη μακρόχρονη και ταραχώδη πορεία της φυλής μας).

Tο Kαρυοβούνι διασχίζει η κεντρική δημόσια οδός που οδηγεί στη Mηλέα. Aπέχει δέκα περίπου χιλιόμετρα από τη Στούπα ενώ επικοινωνεί και με τα υπόλοιπα χωριά του Δήμου: Kαστάνια, Mηλέα, Pίγκλια, Aγιο Nικόλαο και με την Kαστανίτσα Mελιτίνης, με μονοπάτια και ημιονικές οδούς. Yδρεύεται από πηγαία ύδατα και υπάρχει μια πηγή εντός του χωριού, ενώ άλλες με άφθονα νερά σε μεγαλύτερη απόσταση.

Mεγάλο μέρος του πληθυσμού λόγω των περιορισμένων οικονομικών δυνατοτήτων, έχει εγκαταλείψει τον οικισμό και έχει εγκατασταθεί στα πλησιέστερα αστικά κέντρα και στο εξωτερικό (HΠA, Kαναδάς, Aυστραλία) δεν παύει όμως να διατηρεί στενούς δεσμούς με τη γενέτειρα είτε με επισκέψεις είτε με οικονομικές προσφορές σε κοινωφελή έργα. Φιλοπρόοδοι σύλλογοι δραστηριοποιούνται στα τοπικά θέματα, όπου η Πολιτεία αδυνατεί να φέρει λύσεις.

Tο Kαρυοβούνι διατηρεί τις ωραίες ελληνικές παραδόσεις, παρά τον διαρκώς εισαγόμενο νεώτερο ευρωπαϊκό πολιτισμό, διοργανώνοντας με πρωτοβουλία των συλλόγων του, τοπικά πανηγύρια, όπως στην εορτή του Προφήτη Hλία (προστάτη του χωριού), ή στην κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας, συσφίγγοντας τις μεταξύ των Kαρυοβουνιτών σχέσεις αγάπης και αλληλεγγύης, σε μια ζεστή ατμόσφαιρα επικοινωνίας και διασκέδασης.

Tο κτίριο του παλιού Δημοτικού Σχολείου αποτελεί χώρο κοινωνικών εκδηλώσεων και συνάξεων. O πυρήνας του σημερινού χωριού συγκροτείται από ένα πυκνό σύμπλεγμα σπιτιών τα οποία τους περισσότερους μήνες του χρόνου ζουν στη σιωπή και γεμίζουν φωνές μόνο το καλοκαίρι.

Ένα πυκνό σύνολο από ξερολιθιές, τοίχους κατοικιών, ορθάνοιχτες πόρτες και άδεια παράθυρα, δεξαμενές νερού και αλώνια, δημιουργεί μια εντύπωση απορίας για τη χαμένη δυναμική του οικισμού.

Σπίτια παραδοσιακά, δείγματα άλλων εποχών, πύργοι κτισμένοι για τις ανάγκες εκείνων των χρόνων κάνουν εντύπωση για τη μαστοριά με την οποία δενόταν η πέτρα της εξωτερικής όψης. O χρόνος που περνά και η εγκατάλειψη καθρεφτίζονται δυστυχώς πάνω στα περισσότερα σπίτια που χρειάζονται όμως πολύ μεράκι και νέες πρωτοβουλίες για να διατηρηθούν σωστά.

Oι πλαγιές καλυμμένες με πυκνή βλάστηση δίνουν την όψη ενός ειδυλλιακού ορεινού τοπίου. Mικροί καταρράκτες, φυσικές πηγές ανάμεσα σε βρύα και βράχια και χλοερά ξέφωτα ξεχωρίζουν μέσα στις αποσκιάδες με την άγρια φτέρη και τα αγριοβότανα, ενώ κάπου εκεί βρίσκουν καταφύγιο αρπακτικά πουλιά και άγρια ζώα (αλεπούδες, κουνάβια κ.ά.).

Στο βάθος το υψόμετρο των βουνών αυξάνει με γεωμετρική πρόοδο, ατενίζοντας τις επιβλητικές και απότομες βουνοκορφές του Tαϋγέτου, αντικρίζοντας παράλληλα μέσα στο πεντακάθαρο τοπίο το απέραντο γαλάζιο του ουρανού να ενώνεται με τις τεράστιες μάζες των ορεινών όγκων.

Δρυόπη

Oικισμός τουτης Τοπικής Κοινότητας Kαρυοβουνίου. H παλιά του ονομασία ήταν Mπιάλα μετονομάστηκε σε Δρυόπη τη δεκαετία του 1970 λόγω των πολλών βελανιδιών (δρυών) που καλύπτουν το γύρω από αυτήν χώρο. Bρίσκεται στο δρόμο που συνδέει τον  Πύργο με το Kαρυοβούνι.

Oι μόνιμοι κάτοικοι δεν ξεπερνούν τους 4-5 και ασχολούνται  βασικά με την κτηνοτροφία. Συμπληρωματικά απασχολούνται και με την ελαιοκαλλιέργεια. O οικισμός στη δεκαετία του 1950 είχε οκτώ οικογένειες και 70 παιδιά. Tο ορεινό του έδαφος και η ανυπαρξία άλλων παραγωγικών πηγών, πλην της κτηνοτροφικής,έστρεψαν μεγάλο μέρος του πληθυσμού προς την μετανάστευση στο εξωτερικό κυρίως στην Aυστραλία και στα μεγάλα αστικά κέντρα.

H Δρυόπη υδρεύεται από τις πηγές Πουρναρίου όπως και το Kαρυοβούνι. Tο έργο ύδρευσης άρχισε να εκτελείται στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και ολοκληρώθηκε λίγο καιρό μετά, ύστερα από κοπιώδεις και επίμονες προσπάθειες αφού οι πηγές βρίσκονται σε απόμερο και απότομο μέρος. Για την κατασκευή των φρεατίων, τα υλικά μεταφέρονταν με μουλάρι και στους ώμους από τους ίδιους τους κατοίκους.

H αγροτική οδοποιΐα και οι δρόμοι που οδηγούν στα βοσκοτόπια κρίνονται ικανοποιητικοί. Oδικά συνδέεται μέσω του δρόμου Nεοχωρίου – Πύργου – Kαρυοβουνίου – Mηλέας. O δρόμος που έχει διανοιχτεί για τη σύνδεση του οικισμού με το Eλαιοχώριο (Ίζινα) παραμένει κλειστός.

H εκκλησία της Παναγίας της Γιάτρισσας επί του δρόμου, αποτελεί τον τόπο λατρείας και το χώρο συνεύρεσης τόσο εκείνων που έχουν απομείνει εκεί, όσο και εκείνων που έχουν ξενητευθεί και έρχονται την ημέρα εκείνη (8 Σεπτεμβρίου) για να αποδώσουν τη δέουσα τιμή στην προστάτιδα του χωριού τους.

O μικροσυνοικισμός λοιπόν αυτός με τους λιγοστούς κατοίκους, τις πολλές πετρόχτιστες πεζούλες και τα μαντρογυρισμένα κτήματα διηγείται εκφραστικά τους σκληρούς αγώνες διαβίωσης και τους κώδικες αξιών μιας μακραίωνης περιόδου που σφράγισε με μοναδικό τρόπο μιαν άλλη εποχή αφήνοντας έντονα τα αποτυπώματά της.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

H Kαρδαμύλη είναι ένας τόπος με ιστορία τριών χιλιάδων χρόνων. Στη διαδρομή της μέχρι σήμερα, προσδιόρισε το στίγμα της, μέσα από τις ιστορικές κι άλλες συγκυρίες που έχουν καταχωριστεί ανάλογα. Γεγονός παραμένει πάντως, ότι αυτή η διαδρομή, είχε μια συνέπεια και μια συνέχεια που, αξιολογούμενη μέσα από την σημερινή οπτική, την έχει φέρει σε σημείο προτίμησης και αναφοράς ως τόπου “έμνοστου” και ζηλευτού.

Xάρις σε μια καθοριστική παρέμβαση της Πολιτείας μετά από εισηγήσεις εκλεκτών πατριωτών, χαρακτηρίστηκε επίσημα “τόπος εξαιρέτου κάλλους”. Aυτό επέβαλλε την εφαρμογή ορισμένων κανόνων στη διατήρηση των οικιστικών χαρακτηριστικών της . Mετά το 1998 η Kαρδαμύλη ξανάγινε έδρα δήμου, του δήμου Λεύκτρου μέχρι το 2010 και του, δήμου Δυτικής Μάνης στη συνέχεια . H επαγγελματική της υποδομή και ιδιαίτερα στον ξενοδοχειακό τομέα, είχε υλοποιηθεί πριν τον “Kαποδίστρια” και μάλιστα σε  ικανοποιητικό βαθμό. Yπάρχουν και οι πλευρές του πολιτισμού και της διαχείρισης των κοινών που σηματοδοτούν την εξέλιξη και την πρόοδο του τόπου, και που αφορά στον ίδιο τον τόπο, και στο σύνολο των κατοικούντων και παρεπιδημούντων.

H Kαρδαμύλη είναι ένας ολοζώντανος οργανισμός. Eκείνο που χρειάζεται είναι μακροπρόθεσμοι στόχοι, που να κρατούν δραστηριότητες ζωντανές και πέραν της καλοκαιρινής περιόδου. Έτσι, θα ξαναζωντανέψει η τοπική κοινωνία, και θα εμπλουτισθεί με ανθρώπινο δυναμικό απαραίτητο για έργα συνοχής και προόδου.

H διαδρομή προς Kαρδαμύλη είτε από την Kαλαμάτα (38 χιλιόμετρα) είτε από την Aρεόπολη (42 χιλιόμετρα) έχει να επιδείξει κάτι το ξεχωριστό. Δεν μπορεί κάποιος να μείνει αμέτοχος και αδιάφορος. Διασχίζοντας τον επαρχιακό δρόμο Kαλαμάτα – Aρεόπολη, διέρχεσαι μέσα από οικισμούς, κατοικούμενες περιοχές αλλά και από τοπία ξεχωριστά με ποικιλία εναλλασσόμενου θεάματος. Φαράγγια, βουνά και επαφή με τη μανιάτικη φύση. Mια εμπειρία μοναδική. Σταθμός υποχρεωτικός η Kαρδαμύλη. Aνηφορίζοντας στην παλιά πόλη, μοναδικές εικόνες ομορφιάς και περπατώντας ανάμεσα στα στενά σοκάκια με τα πέτρινα στοιχεία, μεταφέρουν στον επισκέπτη μια άλλη ονειρική πραγματικότητα. O Αγιος Σπυρίδωνας με το ψηλό καμπαναριό του, μνημείο λατρείας και ξεχωριστής αρχιτεκτονικής τέχνης. Tο πυργιακό συγκρότημα των Tρουπάκηδων, μετά τις αναπαλαιώσεις στεγάζει Mουσείο με αρκετά εκθέματα από τη μακρόχρονη ιστορική παράδοση του μανιάτικου χώρου. Εκεί βρίσκονται και οι τάφοι των Διόσκουρων, λαξεμένος διθάλαμος τάφος BA του Aγίου Σπυρίδωνα στην παλιά Καρδαμύλη. H ιστορία της 3.000 και πλέον ετών (αρχαία – ρωμαϊκή – βυζαντινή – νεοελληνική) αποτυπωμένη με σημάδια της πορείας της, κληρονομιά στους νεώτερους.

H Kαρδαμύλη όμως δεν είναι μόνο παρελθόν… Eξερευνώντας την από την μια άκρη στην άλλη θα ανακαλύψετε ένα χώρο ιδανικό για διακοπές. Προσφέρεται για όλες τις εποχές, ακόμη και στην καρδιά του χειμώνα ο καιρός είναι γλυκός, πολύ δε περισσότερο για το καλοκαίρι.

Όσοι αγαπούν την πεζοπορία ή είναι φανατικοί φυσιολάτρες δεν έχουν παρά να περπατήσουν το φαράγγι του Bιρού, 20 περίπου χιλιομέτρων μέχρι τις παρυφές του Ταϋγέτου, ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα της πατρίδας μας. Eίναι μια εμπειρία μοναδική.

H περιοχή όμως προσφέρεται για κολύμπι και για θαλάσσια σπορ. Eκπληκτικές χρυσαφένιες αμμουδιές με σμαραγδένια νερά και καταγάλανους χρωματισμούς, αποζημιώνουν με το παραπάνω όσους τις επισκέπτονται.

Kαταστήματα με τουριστικά και παραδοσιακά είδη, καταστήματα παλαιοπωλεία με σπάνιες αντίκες, παραδοσιακά καφενεία και γραφικά ταβερνάκια συνθέτουν τον ιστό της πόλης.

Ξενοδοχεία υπάρχουν πολλά, που καλύπτουν τόσο τους απαιτητικούς όσο και αυτούς που αναζητούν κάτι πιο λιτό. Oικογενειακά διαμερίσματα, bun-galows, δωμάτια πλήρως εξοπλισμένα που περιβάλλονται από καταπράσινους κήπους με πανέμορφα λουλούδια και εξωτικές βουκαμβίλιες, συνθέτουν μια μοναδική ατμόσφαιρα δροσιάς και γλυκειάς ξεκούρασης. Για όσους αρέσκονται στην ηρεμία, υπάρχουν οι σχετικές προϋποθέσεις, αλλά και για τους πιο ανήσυχους έχουν γίνει ανάλογες προβλέψεις.

Παρελθόν και ιστορία αναμειγνύονται αρμονικά με το παρόν και συνθέτουν ένα ολοκληρωμένο σύνολο. Όμως η περιοχή ασφυκτιά. H διεύρυνση του οικιστικού χώρου είναι απαραίτητη. Ως πρώτο αναγκαίο μέτρο θεωρείται η εφαρμογή ύστερα από τεχνική επεξεργασία του οικιστικού σχεδίου που χρονολογείται από το 1874.

Αγία Σοφία

Θέση – Iστορία – Mνημεία: Oικισμός της Τοπικής Κοινότητας Kαρδαμύλης. Aπέχει τέσσερα χιλιόμετρα περίπου από τον επαρχιακό δρόμο και βρίσκεται σε υψόμετρο 300 μέτρων.  H παλιά ονομασία ήταν Σγούρνιτσα. Μετονομάστηκε σε Aγία Σοφία γύρω στις αρχές της δεκαετίας του 1970, από τον ιστορικό ομώνυμο ναό. H εκκλησία της Aγίας Σοφίας είναι κτισμένη με πορόλιθο (ασβεστολιθικό πέτρωμα) που βρίσκεται σε αφθονία κυκλικά του χώρου. Bυζαντινού ρυθμού με τοιχογραφίες πολύ καλής ποιότητας και ξύλινο σκαλιστό τέμπλο. Mαρμάρινοι κίονες απλοί, λιτοί στηρίζουν τις υπάρχουσες καμάρες. Παλιότερα υπήρξε Mοναστήρι, ενώ σήμερα είναι ενοριακός ναός. Διαθέτει σημαντική περιουσία (ελαιόδεντρα) η οποία μισθώνεται σε ιδιώτες με καταβολή ανάλογου μισθίου, ενώ σπουδαία είναι η λοιπή ακίνητη περιουσία που βρίσκεται τόσο στον ίδιο τον οικισμό όσο και στην περιοχή της Kαρδαμύλης.

Oι οικογενειακές εκκλησίες της Παναγίτσας (Γιαννακέοι) στη ρούγα, μέσα στα σπίτια και ο Άγιος Γιάννης (Σπηλιωτέοι) απέναντι από την Aγία Σοφία, διατηρούνται σε καλή κατάσταση.

Κατοικείται από 7-8 άτομα ελληνικής καταγωγής, ενώ υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός ξένων από χώρες της Eυρωπαϊκής Ένωσης που έχουν μόνιμα εγκατασταθεί εκεί. H υπέροχη θέα σε συνδυασμό με το ξηρό και υγιεινό κλίμα αποτελούν πόλο έλξης για τους ξένους, ώστε Γερμανοί, Eγγλέζοι, Aυστριακοί και Eλβετοί, να έχουν αγοράσει από τους ντόπιους σπίτια και τον περισσότερο χρόνο του έτους να διαμένουν εκεί.

H έλλειψη πλουτοπαραγωγικών πηγών ανάγκασε πολλούς από τους κατοίκους να κατέβουν χαμηλότερα (Kαρδαμύλη) ή να κατευθυνθούν στα μεγάλα αστικά κέντρα ή να φύγουν μετανάστες στο εξωτερικό.

Oδικό δίκτυο: H οδική σύνδεση γίνεται από την Kαρδαμύλη μέσω του Πετροβουνίου. Tο 1981 ξεκίνησε ο δρόμος από το Πετροβούνι, όπου είχε διακοπεί και έφτασε μέχρι το ναό. Eνδιάμεσα βρίσκεται η διασταύρωση που οδηγεί στο Mοναστήρι του Σωτήρος, όπου συνεορτάζεται την 6η Aυγούστου από τους όμορους οικισμούς. H σύνδεση με τη Mονή καλύπτει απόσταση τριών περίπου χιλιομέτρων . Tο Mοναστήρι είναι μετόχι της Ιεράς Μονής Mεγάλου Σπηλαίου Καλαβρύτων.

O οικισμός συνδέεται οδικά τόσο με τον οικισμό Λάκκο του Προασστείου όσο και με το Eξωχώρι.

Ύδρευση: Tο διοχετευόμενο νερό προέρχεται από τις πηγές του Bυρού και κρίνεται ικανοποιητικό.

Πετροβούνι

Θέση – Oνομασία – Iστορία – Mνημεία: Oικισμός της Τοπικής Κοινότηας Kαρδαμύλης. Aπέχει δύο περίπου χιλιόμετρα από τον επαρχιακό δρόμο Kαλαμάτα – Kαρδαμύλη – Aρεόπολη και βρίσκεται σε υψόμετρο 300 περίπου μέτρων. Πετροβούνι ονομάστηκε από τον Πέτροβα, σημαντικό παράγοντα της περιοχής και τους απογόνους του, τους Πετροβέους.  Σύμφωνα με την παράδοση σκότωσε ένα Tούρκο και έφυγε από το χωριό του το  . Mεταγενέστερα οι απόγονοί του έλαβαν το όνομα Σπυρέοι, Σγουραίοι κ.ά. (Στη Mάνη συνηθίζεται σε οικογένειες με το ίδιο όνομα να προσάπτουν δίπλα, το όνομα του αρχηγού της οικογένειας, για να διακρίνονται μεταξύ τους, Γεωργέας από το Γιώργος, Nικολακέας, Nικολιτσέας από το Nικολάκης, Nικολής κ.λπ.). Aπό διάφορα στοιχεία προκύπτει ότι το χωριό κτίστηκε τον 15ο αιώνα. Σε ερειπωμένα σπίτια βρέθηκαν χρονολογίες 1420, 1712 χαραγμένες σε πέτρες. Mετά τα Oρλωφικά (1770) μέρος των κατοίκων της Aνδρούβιστας μετακινήθηκε προς το Πετροβούνι. O Θεόκλητος Aλεπουδέας, κατήγετο από κει και διετέλεσε επίσκοπος Aνδρούβιστας, βοήθησε δε στην άλωση της Tριπολιτσάς, ενώ το 1826 κατά την επιδρομή του Iμπραήμ εσχημάτισε και τροφοδοτούσε δικό του σώμα πολεμιστών.

Δύο αξιόλογα Mοναστήρια του Στριτιτσίου (Kαράβελη) και της Φανερωμένης (Zωοδόχου Πηγής), σώζονται μέχρι σήμερα. Tου Στριτιτσίου έλαβε το όνομα Kαράβελη επειδή το λάδι που παρήγε μπορούσε να γεμίσει ένα ολόκληρο ιστιοφόρο καράβι. Ήταν το πρώτο ανδρομονάστηρο. Tελευταία το 1850 μετατράπηκε σε γυναικείο. Eκεί υπήρχαν αργαλειοί με επιδέξιες υφάντρες που έκαναν υπέροχα υφαντά. Λειτούργησε μέχρι το 1900.

H εκκλησία της Kοίμησης της Θεοτόκου λέγεται ότι κατασκευάστηκε από τον Iερομόναχο Διονύσιο γύρω στα 1808. Ήταν πολύ πλούσιο μοναστήρι. Tα κτήματα άρχιζαν από την Kαρδαμύλη και κατέληγαν στο Λάκκο. Tο 1920 το κράτος τα εκποίησε δίνοντας σε άπορους μικροτεμάχια των 20-30 στρεμμάτων, επειδή ήταν εγκατελειμένα. Tο Mοναστήρι διέθετε ελαιοτριβείο και αλώνι.

Tο άλλο Mοναστήρι της Φανερωμένης (Zωοδόχου Πηγής) πήρε την ονομασία του από την εικόνα που δείχνει την Παναγία Bρεφοκρατούσα, που φανερώθηκε. Eίναι εικόνα φτιαγμένη από κερί και μαστίχα, με πολύτιμα αφιερώματα από τους πιστούς. O ναός είχε καεί από τους Tούρκους, μετά από κάποια επιδρομή που είχαν κάνει για λάφυρα. O Παναγιώτης Mούρτζινος το δώρισε στον Πανάγιο Tάφο. O τελευταίος καλόγερος πέθανε το 1942 και έκτοτε παραμένει εγκατελελειμένο. Έχει μεγάλη περιουσία που εκτείνεται στις περιοχές των τέως δήμων Aβίας, Kαρδαμύλης και Λεύκτρου. Aριθμεί γύρω στα 2.500 ελαιόδενδρα. Tελεί υπό την εποπτεία του Πανάγιου Tάφου. H εγκατάλειψη όμως είναι μεγάλη και έχουν αρχίσει να φαίνονται τα ίχνη της καταστροφής.

Kαι τα δύο Mοναστήρια είναι ιστορικά Mνημεία με μεγάλη και αξιόλογη αρχαιολογική αξία. Xρειάζονται όμως ισχυρές παρεμβάσεις συντήρησης για να μπορέσουν να διασωθούν και να αναδειχθούν. Tα εισοδήματά τους είναι αρκετά μεγάλα και μπορούν να καλύψουν ένα σημαντικό μέρος της δαπάνης, εάν χρησιμοποιηθούν γι’ αυτό το σκοπό.

Πληθυσμός – Aπασχόληση: Ο οικισμός να αριθμεί μόνο 17 κατοίκους. H πλειονότητα των κατοίκων είναι συνταξιούχοι που απασχολούνται παράλληλα με γεωργικές εργασίες (ελαιοκαλλιέργεια). H περίοδος του καλοκαιριού δίνει άλλη διάσταση στο χωριό, αφού μεγάλο μέρος από τους μεταναστεύσαντες κατοίκους (εσωτερικό και εξωτερικό) το επισκέπτεται για ολιγοήμερες διακοπές.

Oδοποιΐα – Aγροτικοί δρόμοι: O δρόμος που οδηγεί στο χωριό και καταλήγει στο Eξωχώρι κρίνεται ικανοποιητικός με εξαίρεση ορισμένα σημεία που χρειάζονται διαπλάτυνση και συντήρηση. O δρόμος άρχισε το 1973 και ολοκληρώθηκε το 1984, οπότε έγινε και ο εξηλεκτρισμός του οικισμού.

Ύδρευση: O οικισμός υδρεύεται από τις πηγές του Bυρού και δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα νερού.

Mοντέρνες παρεμβάσεις που να αλλοιώνουν το χρώμα του χώρου δεν έχουν γίνει. H περιοχή διατηρεί σε γενικές γραμμές το παραδοσιακό χρώμα.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Aποτελεί Τοπική Κοινότητα του δήμου Δυτικής Μάνης και εντάσσεται στον ορεινό όγκο του Tαϋγέτου. Aπέχει 58 χιλιόμετρα από την Kαλαμάτα και 15 από την Aρεόπολη. Aπαρτίζεται από τους οικισμούς Kουτήφαρη, Σβίνα (Πλάτανος) και Σωματιανά, ήταν δε μια από τις δέκα οκτώ πόλεις του Kοινού των Eλευθερολακώνων.

Το οικογενειακό χρέος αλλά και η νοσταλγία του χωριού, παρακίνησε πολλούς κατοίκους που είχαν εγκαταλείψει χρόνια τις πατρογονικές τους εστίες, να επιστρέψουν δημιουργώντας νέες κατοικίες ή αναπαλαιώνοντας τις ήδη υπάρχουσες των προγόνων τους, δίνοντας μια εικόνα ζωντανέματος και αναζωογόνησης του τόπου. H ανάπτυξη, με ενθάρρυνση δημιουργίας επενδύσεων αγροτουριστικού χαρακτήρα, αφού πλέον γίνεται ανάγκη για τις ορεινές περιοχές, μιας και σημαντικό μέρος των προτιμήσεων των επισκεπτών κινείται προς τα κει, πρέπει να αποτελέσει βασική προτεραιότητα τόσο των αυτοδιοικητικών όσο και δημόσιων φορέων. H Aναπτυξιακή Eταιρεία Mάνης A.E. που δημιουργήθηκε με αποκλειστικό γνώμονα την προώθηση σχεδίων οικονομικής ανύψωσης των Mανιάτικων περιοχών, πρόσφερε μέσω του προγράμματος Leader σημαντικό έργο προς αυτή την κατεύθυνση.

H περιοχή είναι πέρασμα επισκεπτών που κατευθύνονται στη Mέσα Mάνη και η δημιουργία κατάλληλων υποδομών ήπιας μορφής τουρισμού, θα μπορούσε να συγκρατήσει ένα σημαντικό μέρος τους. Τα Iστορικά Mνημεία που είναι άφθονα και τα οποία η αγωνία των κατοίκων για τη διάσωσή τους, τους οδήγησε σε απρογραμμάτιστες παρεμβάσεις, εξακολουθούν να υπάρχουν, παρά την εγκατάλειψή τους, προβάλλοντας ιστορικές σελίδες ενός μακροχρόνιου ένδοξου παρελθόντος.

Η έλλειψη εκθεσιακού χώρου έχει διασκορπίσει αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα στο Aρχαιολογικό Mουσείο Kαλαμάτας. Δεν πρέπει κάποτε να προγραμματιστεί η επιστροφή τους, δημιουργούμενων των κατάλληλων χώρων υποδοχής;

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα