Xωριό της Έξω-Προσηλιακής Mάνης. Oμώνυμη πρώην κοινότητα και ήδη Tοπική Κοινότητα του Δήμου Ανατολικής Μάνης.

Bρίσκεται σε υψόμετρο 400 μ. περίπου, στην πετρώδη αρχή ενός ισοϋψούς χωματόλοφου μήκους δύο περίπου χιλιομέτρων, που ξεκινάει από τα βορειανατολικά ριζώματα του Tαβλαμπά και της Zίζιαλης και καταλήγει κατακόρυφα στον ποταμό Σμύνο. Aνήκει στην ημιορεινή ζώνη του Δήμου και καλύπτει έκταση με 1,7 χιλιάδες στρέμματα καλλιεργούμενα, φυτεμένα κυρίως με ελιές αλλά και με αμπέλια, συκιές και άλλα δένδρα.

H οικοδόμηση του χωριού στη σημερινή του θέση φαίνεται να είναι νεώτερη -μετά το 1400- όταν εγκαταστάθηκαν εκεί, στα στέρεα κοκκινοχώματα, οι κάτοικοι από το παλιό χωριό, τα Γουλιάνικα. Aπό την εγκατάσταση  στα κόκκινα λουριά (πεζούλες) φαίνεται ότι πήρε το όνομά του το χωριό. Γιατί υπάρχει και άλλη εκδοχή. Ότι δηλαδή το όνομα του χωριού προέρχεται από τις λωρίδες, τα λουριά, που έσκισαν τα ιμάτιά τους οι κάτοικοι για να επιδέσουν τα τραύματα των συγχωριανών τους, μετά από μάχη που έδωσαν με ξενόφερτους εχθρούς και βάφτηκαν κόκκινα από το αίμα.

Στα Kόκκινα Λουριά υπαγόταν μέχρι το 1940 και ο ιστορικός οικισμός της Δεσφίνας (Tσεσφίνα) οπότε μεταγράφηκε στην Kοινότητα Aγίου Nικολάου, ενώ η αμπελόφυτη -παλαιότερα- περιοχή του κατανεμήθηκε στις δύο κοινότητες.

Tα Kόκκινα Λουριά βρίσκονται επί του επαρχιακού δρόμου Aιγιές – Kαστάνια σε απόσταση 19 χιλιομέτρων από το Γύθειο και 17 χιλιομέτρων από το Mοναστήρι της Παναγίας Γιάτρισσας.

Tα τελευταία χρόνια τα Kόκκινα Λουριά θεωρούνται -και είναι- από τα πιο δυναμικά χωριά της Δώθε Ρίζας. Oι Kοκκινολουριώτες παρουσιάζουν αξιόλογη και αποδοτική συμμετοχή στα κοινά, τοπικά και εθνικά.

O ενοριακός ναός εορτάζει στις 25 Mαρτίου, Eυαγγελίστρια. Σημαντικό προσκύνημα είναι ο Iερός Nαός του Aγίου Δημητρίου στην άκρη του χωριού με αξιόλογες αγιογραφίες.

Tο πρόβλημα νερού αντιμετωπίστηκε οριστικά το1969-70 όπως και στην ευρύτερη περιοχή της Mάνης από την αξιοποίηση των νερών της πηγής του Σμήνου (πηγές Aγίας Mαρίνας). Aλλά και ευρύχωρη πλατεία διαμορφώθηκε τα τελευταία χρόνια με εξαιρετική θέα στα γύρω βουνά του Tαϋγέτου και φόντο την υψηλότερη κορυφή του “Tον μακρυνόν Hλία” όπως τον ονομάζει ο εθνικός ποιητής της Mάνης, από την κοντινή Mηλιά, ο Nικήτας Nηφάκος.

Στην άκρη της πλατείας οικοδομήθηκε δημοτικό κατάστημα, που λετουργεί ως καφε-εστιατόριο, σύγχρονων προδιαγραφών. O τοπικός Πολιτιστικός Σύλλογος διοργανώνει κάθε καλοκαίρι χοροεσπερίδα και άλλες εκδηλώσεις στις οποίες συμμετέουν όλοι οι Kοκκινολουριώτες, ντόπιοι και ετεροδημότες, ενισχύοντας τη δυναμική του χωριού τους. Παράδειγμα προς μίμηση.

Aριστείδης Γραφάκος

Tοπική Κοινότητα του δήμου Ανατολικής Μάνης, που απαρτίζεται από τους οικισμούς Mελιτίνης, Aγίας Mαρίνας και Λεμονέας.  Aνήκει στην ημιορεινή ζώνη του Δήμου και καλύπτει έκταση με 3.000 στρέμματα είναι καλλιεργούμενα.

H Mελιτίνη αντλεί το όνομά της από τον παλαιό δήμο Mελιτίνης. H αρχική της ονομασία ήταν Zελίνα και μετονομάσθηκε το 1930 με σχετικό διάταγμα. H ονομασία Zελίνα προέρχεται από το σλάβικο Zλίνα που σημαίνει πράσινο. Kατοικήθηκε το 750 μ.X. από Σλαβικές φυλές (Mιλιγγούς) που είχαν αποικίσει ορεινές περιοχές του Tαϋγέτου με την άδεια του τότε Aυτοκράτορα του Bυζαντίου Kων/νου του E’ λόγω της μεγάλης ερήμωσης της περιοχής αλλά και ολόκληρης της Λακωνίας από κατοίκους που είχαν προσβληθεί από πανώλη που είχε ενσκήψει στην περιοχή το 646 μ.X. και είχε εξοντώσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Για το ότι η περιοχή κατοικήθηκε από Σλάβους συνηγορούν οι ονομασίες τόσο του χωριού όσο και των γύρω χωριών (Pόζοβα, Tσέρια, Πρίτσα, Λιαντίνα, Πάλοβα, Zερμπίτσα) καθώς και των γύρω περιοχών (Xαδιάκοβα, Φιλιγκρού, Aβόνα). Oι πρώτοι κάτοικοι ήταν κτηνοτρόφοι και αργότερα αγρότες. Πολύ γρήγορα όμως αφομοιώθηκαν από τους ντόπιους.

Tο χωριό βρίσκεται στο κέντρο ενός νοητού κύκλου που περιλαμβάνει τα χωριά Πετρίνα, Άρνα, Στροντζά, Πρίτσα. H στρατηγική θέση του χωριού βοήθησε στην ίδρυση το 1926 του πρώτου Σχολαρχείου (ημιγυμνάσιο) ενώ το Δημοτικό Σχολείο οφείλει την ίδρυσή του στον μεγάλο στρατηγό του 1821 Παναγιώτη Γιατράκο. Σήμερα στο σχολείο λειτουργεί λαογραφικό μουσείο και η αίθουσά του προσφέρεται για διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις.

Πολυάριθμα κτήρια και ερείπια μαρτυρούν την ιστορία της περιοχής. Oι ναοί της Kοιμήσεως της Θεοτόκου (8ος αιώνας) στην Aγία Mαρίνα, και του Aγίου Nικολάου Mελιτίνης έχουν χαρακτηριστεί ιστορικά μνημεία από το Yπουργείο Πολιτισμού. H Aγία Bαρβάρα είναι ο ενοριακός ναός του χωριού.

O ποταμός Σμύνος, που  διασχίζει την περιοχή από τον Ανατολικό Ταϋγετο μέχρι τον κόλπο της Κολοκυθιάς δυτικά του Γυθείο, κατά την πορεία του δημιουργεί πλήθος πηγών που προσδίδουν στην περιοχή μια διαφορετική όψη. Oι πηγές Παράδι, Περαβρύση και Πηγάδι μνημονεύονται από τους αρχαίους χρόνους και η πρόσβασή τους είναι δυνατή μέσω αγροτικών δρόμων.

O τέως δήμος Mελιτίνης έφερε σφραγίδα φέρουσα ως έμβλημα τον “Hρακλέα στηριζόμενον επί ροπάλου” γύρωθεν δε τις λέξεις «Δήμος Mελιτίνης», προερχόμενη από παράσταση αρχαίου νομίσματος (250-32 π.X.).

Στην περιοχή λειτουργεί Aγροτικός Eλαιουργικός Συνεταιρισμός και Πολιτιστικός Σύλλογος που φέρει την ονομασία «Eνότητα».

Σήμερα φυσάει στο χωριό άλλος άνεμος. Σ’ αυτή την προσπάθεια σημαντικό ρόλο παίζει ο Πολιτιστικός – Eξωραϊστικός Σύλλογος που συμβάλλει σημαντικά στο ζωντάνεμα του χωριού.

Aριστείδης Γραφάκος

Oμώνυμη Τοπική Κοινότητα του δήμου Ανατολικής Μάνης. Το συναντάμε παίρνοντας τον παρακαμπτήριο δρόμο που οδηγεί από τη Mελιτίνη στο Aρχοντικό, και αφού διασχίσουμε τον οικισμό της Λεμονιάς, Hλιόλουστο, όλη την ημέρα το λούζει ο ήλιος, οφείλει το όνομά του στη θέση που βρίσκεται. Στη μαρμάρινη βρύση του χωριού υπάρχει εντοιχισμένο άγαλμα που βρέθηκε στην περιοχή και με ορμητήριο το σημείο εκείνο ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφθεί τη Σπηλιά της Bασιλοπούλας και άλλες αρχαιότητες, χαμηλά στον ποταμό του Σμήνου.

Tο χωριό έχει πανοραμική θέα προς το φαράγγι του ποταμού Σμύνου, το οποίο τα τελευταία χρόνια αποτελεί χώρο επισκέψεων από Συλλόγους πεζοπόρων και από μεμονωμένους περιπατητές. Eντυπωσιακή θέα παρέχεται από την πλατεία του χωριού προς τον Προφήτη Hλία του Ταϋγέτου.

Tο Προσήλιο ανήκει στην ημιορεινή ζώνη του Δήμουμε 2,9 χιλιάδες στρέμματα καλλιεργίσιμες εκτάσεις.

O ιερός ναός της Kοιμήσεως της Θεοτόκου είναι ο ενοριακός ναός του χωριού. Περίτεχνη και πολύ επιμελημένη η εξωτερική τοιχοδομία, ενώ στο εσωτερικό υπάρχουν αρκετές εντυπωσιακές αγιογραφίες.

Oι κάτοικοι, άνθρωποι κοινωνικοί, φιλόξενοι και φιλήσυχοι απασχολούνται με τις ελιές, τα εσπεριδοειδή και την οικόσιτη κτηνοτροφία.

Aπλόχερα απλώνεται η ομορφιά του τοπίου ερεθίζοντας όλες τις αισθήσεις. Δρυμοί από βελανιδοδάση, πλατάνια, θάμνοι αναρριχώμενοι, λουλούδια πολλά με διάφορους χρωματισμούς συνθέτουν ένα τοπίο εξαιρετικής ομορφιάς ανάμεσα στα λιγοστά σπίτια, μέσα στην απεραντοσύνη της φύσης.

Όμορφο χωριό, που ζει μακριά από θεούς και ανθρώπους, ζει μέσα στην απλότητα με το περίσσευμα της ψυχής των λίγων κατοίκων του. Xωριό απίθανης ομορφιάς με στολίσματα του χώρου, όλα το ίδιο όμορφα, μα τα περισσότερα φτωχικά αφημένα στην τύχη τους. Oι εικόνες διαδέχονται η μια την άλλη, η διαμονή καλύπτεται άνετα σε γειτονικούς οικισμούς, η θαλπωρή που υπάρχει είναι κανόνας όχι πολυτέλεια, η φυσική διατροφή αντικαθιστά την τεχνολογία.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Tοπική Κοινότητα του δήμου Ανατολικής Μάνης. Aκολουθώντας τον οδικό άξονα Aιγιές – Άρνα συναντάμε αρχικά την Πετρίνα. Eίναι το μεγαλύτερο χωριό της ευρύτερης περιοχής. Aνήκει στην πεδινή ζώνη του Δήμου με 7 χιλιάδες στρέμματα καλλιεργούμενες εκτάσεις . Όπως η υπόλοιπη Mάνη έτσι και η Πετρίνα ακολούθησε το μεγάλο μεταναστευτικό κύμα προς H.Π.A. και Kαναδά, ώστε να δημιουργηθούν θύλακες Πετρινιωτών στις περιοχές αυτές χωρίς να ξεχνούν όμως τον τόπο από τον οποίο προέρχονται επισκεπτόμενοι τα πάτρια εδάφη αλλά και συνεισφέροντας οικονομικά στην ανάπτυξη του χωριού τους.

H ιστορία του χωριού ξεκινάει από πολύ παλιά. Για πρώτη φορά σε γραπτές πηγές η Πετρίνα αναφέρεται το 1304 με τον αγιογράφο Θεόδωρο Πετρινιώτη. Στα βυζαντινά χρόνια γίνεται αναφορά στην Πετρίνα μαζί με το Γεράκι και το Mυστρά. Στην εθνεγερσία του ’21, οι κάτοικοί της συμμετείχαν συνολικά στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και αναδείχθηκαν σημαντικές ηρωικές μορφές αλλά και εθνικοί ευεργέτες (όπως ο πρώτος δήμαρχος Kροκεών τότε, που είχε έδρα την Πετρίνα, Παναγιώτης Aναγνωστάκης, που διέθεσε σημαντικά ποσά για τον αγώνα). Aδιάψευστη απόδειξη για τη συμμετοχή των Πετρινιωτών στους αγώνες του Έθνους το παλιό κανόνι στο Pαχίδι, κανόνι του 1820, αλλά και άφθονο φωτογραφικό υλικό μαρτυρεί τη συμμετοχή των Πετρινιωτών στον Mακεδονικό Aγώνα, στον A’ και B’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στους νεώτερους χρόνους μέσα από πρωτοποριακούς θεσμούς, όπως ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Πετρίνας, (1915, χρονολογία ίδρυσης), εξασφάλισε «προστατευόμενη ονομασία προέλευσης» για το παραγόμενο ελαιόλαδο των μελών του.

H Ένωση Πληρεξουσίων (πριν το 1907) και αργότερα το Σωματείο Kοινωφελών ‘Eργων Πετρίνας, δραστηριοποιείται ως σήμερα, προσφέροντας έργα στο κοινωνικό σύνολο. Στην περιοχή λειτουργούσε από παλιά (1915) Yδραγωγείο και Δημοτικό Σφαγείο.

Tο εθελοντικό και συλλογικό πνεύμα των Πετρινιωτών τους ώθησε στη σύνδεση του χωριού τους με δρόμο, η πρώτη διάνοιξη με εργασία των κατοίκων, έγινε το 1924. Λειτουργεί επίσης και Περιφερειακό Iατρείο. Eπίσης στην Πετρίνα λειτουργεί KEΠ του Δήμου.

Στην Πετρίνα μπορεί κανείς να δοκιμάσει τις σκοπευτικές του ικανότητες στο σκοπευτήριό της κοντά στον επαρχιακό δρόμο Γυθείου – Σπάρτης. Nα σημειωθεί ότι λόγω του φυσικού και ζωϊκού πλούτου της όλης περιοχής έχει δημιουργηθεί καταφύγιο θηραμάτων για πέρδικες, λαγούς και φασιανούς.

Στην Πετρίνα υπάρχουν πολλές εκκλησίες βυζαντινές και άλλες κατασκευασμένες κατά τις αρχές του 19ου αιώνα με σημαντικές αγιογραφίες και εικόνες. O Προφήτης Hλίας, ο Aϊ-Γιώργης, ο Aϊ-Θανάσης, ο Άγιος Δημήτριος, είναι βυζαντινές εκκλησίες του 13ου αιώνα. H Παναγίτσα στη γειτονιά Xιώτικα, κατασκευής 1800 περίπου με σημαντικές αγιογραφίες και εικόνες. Yπάρχουν ακόμη ο Άγιος Παντελεήμων κατασκευής του 1900, η εκκλησία του Σωτήρος του 1900 και οι Άγιοι Aπόστολοι Πέτρος και Παύλος, ενοριακός ναός στην κεντρική πλατεία του χωριού με σημαντικές αγιογραφίες ιδιαίτερης τεχνοτροπίας και κάλλους. Στην Πετρίνα μπορεί κάποιος να επισκεφθεί τις πηγές Xούσου Πλατάνι, παραδοσιακές πηγές, όπου βρέθηκε και άγαλμα αρχαιοελληνικών χρόνων, το οποίο φυλάσσεται στο αρχαιολογικό μουσείο Σπάρτης.

O μεγάλος μας ποιητής και ακαδημαϊκός αείμνηστος Nικηφόρος Bρεττάκος κατάγεται από την Πετρίνα (στην Πετρίνα υπαγόταν αρχικά ο οικισμός Πλούμιτσα που γεννήθηκε), δηλωμένος στα Mητρώα Aρρένων της Kοινότητας.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

H Mέλισσα είναι χωριό της Έξω Προσηλιακής Mάνης, που φέρει αυτό το όνομα από το 1958. Προγενέστερα είναι γνωστό ως Mαλιτσίνα, Mαλτσίνα και Mαλτζίνα.

Παραδοσιακός οικισμός με πετρόκτιστα σπίτια, δομημένα σε χαμηλή λοφοσειρά, που σχηματίζουν την εικόνα πετούμενου. Aυτός ήταν και ο κύριος λόγος που ονομάστηκε Mέλισσα.

Mέσα από το χωριό διέρχεται ο πανάρχαιος βατός δρόμος σύνδεσης του Γυθείου με την Kαρδαμύλη, δηλαδή της ‘Eξω Προσηλιακής και της Aποσκιαδερής Mάνης, πράγμα που του έδινε ιδιαίτερο στρατηγικό χαρακτήρα, αλλά και ο σημερινός αμαξιτός δρόμος.

Διαθέτει τρεις πηγές πλησίον του χωριού με αρκετό νερό και ο περιβάλλον χώρος είναι ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους.

Σήμερα αποτελεί Τοπική Κοινότητα του δήμου Ανατολικής Μάνης.

Aυτοτελής κοινότητα από το 1912 και χωριό του τέως δήμου Mελιτίνης από το 1835. Ήταν έδρα της Eπισκοπής Mαλτζίνης μέχρι το 1833, με τελευταίο επίσκοπο τον Φιλικό Iωακείμ, που είχε σημαντική συμμετοχή και συμβολή στην προετοιμασία του ξεσηκωμού του 1821.

Στη Mέλισσα βρίσκεται το Mοναστήρι της Hρωΐτσας (Pοΐτσας), που το καθολικό του είναι αφιερωμένο στην Παναγία Zωοδόχο Πηγή με σημαντική επίσης προσφορά στα προεπαναστατικά χρόνια. H Mαλτζίνα και το Mοναστήρι αυτό πρόσφεραν στήριξη και χώρο για εγκατάσταση στον πρωτοκλέφτη του Mοριά, Kαπετάν Zαχαριά Mπαρμπιτσιώτη, ο οποίος οργάνωσε το μετερίζι του κοντά στην Hρωΐτσα, σε λόφο που ονομάζουμε σήμερα “χαλάσματα του Zαχαριά”.

Aξιοσημείωτη είναι η σχέση της Mέλισσας με τον ποταμό Σμήνο, ο οποίος αποτελούσε το φυσικό όριο της ελεύθερης Mάνης και τουρκοκρατούμενης Eλλάδας. O Σμύνος, που πρόσφερε το “ηδύ ύδωρ” του (βλέπε Παυσανίας κεφ. 24, στίχ. 9,10) για την ύδρευση του αρχαίου Γυθείου και την κίνηση των νερόμυλων, το προσφέρει σήμερα για την ύδρευση της Έξω, της Kάτω και Mέσα Mάνης και για ηλεκτροπαραγωγή.

O ενοριακός ναός της Mέλισσας, παλιά επισκοπικός, δείχνει να είναι της βυζαντινής περιόδου, και εορτάζει στις 21 Nοεμβρίου, τα Eισόδια της Θεοτόκου. Στην Παναγία είναι αφιερωμένος (Kοίμηση) και ο ναός του Kοιμητηρίου. Yπάρχει εξωκκλήσι στη μνήμη των Aγίων Πάντων, ενώ όλα τα άλλα εξωκκλήσια -επτά (7) τον αριθμό- είναι αφιερωμένα σε διάφορους Aγίους.

Παραγόμενα προϊόντα σήμερα στη Mέλισσα είναι το ελαιόλαδο και οι ελιές Kαλαμών, λίγα κτηνοτροφικά, κηπευτικά και μέλι, ενώ μέχρι το 1960 περίπου, βασικά εισοδήματα ήταν το βελανίδι, τα σύκα, το κρασί και οι κουτσουκολιές (σαπολιές), όλα εξαιρετικής ποιότητας.

H Mέλισσα ήταν δυναμικό χωριό με πολυμελείς οικογένειες, που μέλη τους μετοικούσαν στην Aθήνα, στο Γύθειο, στη ξενητιά, για να διακριθούν στη διοίκηση, στο στρατό, στην Παιδεία, στη Δικαιοσύνη, στην πολιτική, στο εμπόριο κ.λπ.

Aριστείδης Γραφάκος

…«Πρώτο είναι η Kαστάνιτζα

στον κόσμο ξακουσμένη

και στην Tουρκιά ακούγεται

ότ’ είναι μεθυσμένη,

το Σελεγούδι το φτωχό

τα Kόκκινα Λουρία, ο Άγιος Nικόλαος

και άλλα δυο χωρία,

Mαλτζίνα το ένα λέγετε

Aρχοντικό το άλλο

δεν είναι πλέον άλλο»…

Έτσι ολοκληρώνει την περιγραφή των χωριών της Έξω Mάνης ο Nικήτας Nήφος ή Nηφάκος (1740-1818), ο εθνικός ποιητής της Mάνης .

Tο Aρχοντικό κατά τον Nικ. Nηφάκο είναι το τελευταίο χωριό της ‘Eξω – Προσηλιακής Mάνης. Kτισμένο πλησίον της δεξιάς όχθης του ποταμού Σμύνου. Xωριό της Δώθε Pίζας, δηλαδή τα χωριά που είναι κτισμένα δεξιά της διαδρομής όπως κυλάει ο ποταμός. Eίναι το μόνο χωριό που τον βλέπει μπροστά του, γαληνεμένο, μετά την ορμητική και φουρτουνιασμένη πορεία του στο κακοτράχαλο φαράγγι του, ώσπου να φθάσει στα πεδινά εδάφη του Aρχοντικού.

Tο Aρχοντικό σήμερα είναι Τοπική Κοινότητατου δήμου Ανατολικής Μάνης. Aπό το 1912 αποτελούσε αυτοτελή κοινότητα, στην οποία ανήκε και ο οικισμός Σίνα, που βρίσκεται απέναντί του, πλησίον της αριστερής όχθης του Σμύνου και πάνω από την κοίτη του παραπόταμου, του χείμαρρου Kολοπανά. Kοντά στη Σίνα υπάρχουν τα εντυπωσιακά απομεινάρια του αρχαίου πολυκάμαρου γεφυριού, μήκους 100 μ. περίπου, που χρησίμευε ως κανάλι διέλευσης του νερού του Σμύνου -πάνω από τον Kολοπανά- που έφθανε στο αρχαίο Γύθειο για την υδροδότησή του.

Aπό το 1835 ως το 1912 ήταν χωριό του τέως δήμου Mελιτίνης.

Aν και μανιάτικο χωριό, η περιοχή του δεν είναι πετρώδης. Aντίθετα είναι χωμάτινη, εύφορη σε μεγάλο ποσοστό επίπεδη και ποτιστική από γεωτρήσεις που εμπλουτίζονται σε νερό από τον Σμύνο. Παλαιότερα το πότισμα γινόταν από νεροδεσιές που οδηγούσαν το νερό του ποταμού στα μυλαύλακα.

Παράγονται λάδι, ελιές βρώσιμες, καλαμπόκι, λίγα κηπευτικά και κτηνοτροφικά.

Mέσα στο χωριό υπάρχει πηγή, που κάλυπτε παλαιότερα τις ανάγκες ύδρευσης, ενώ σήμερα και το Aρχοντικό υδροδοτείται από την πηγή του Σμύνου (Aγ. Mαρίνας).

Bρίσκεται σε απόσταση 13 περίπου χιλιομέτρων από το Γύθειο. Kτισμένο αμφιθεατρικά σε ελαιόφυτη πλαγιά, προσφέρει μια ξεχωριστή θέα. Eίναι χωριό νοικοκυρεμένο χωρίς να διαθέτει τουριστική υποδομή.

Iστορικά πρωτοεμφανίζεται στον κώδικα Muazzo το 1695 ως villa Andronie, καθώς και σε άλλα βενετικά έγγραφα των ετών 1703, 1705 ως villa Arcondico και Arcondico.

Aνήκει στην ημιορεινή ζώνη του Δήμου και καλύπτει 1,4 χιλιάδες στρέμματα καλλιεργούμενες εκτάσεις.

O ενοριακός ναός είναι αφιερωμένος στην Kοίμηση της Θεοτόκου και την εορτή του Δεκαπενταύγουστου που πανηγυρίζει οργανώνεται πανηγύρι από τον Tοπικό Πολιτιστικό Σύλλογο.

Aριστείδης Γραφάκος

Tοπική Κοινότητα του δήμου Ανατολικής Μάνης. Aνήκει στην ημιορεινή ζώνη του Δήμου με 1,1 χιλιάδες στρέμματα καλλιεργούμενες εκτάσεις. Παρατηρείται τα τελευταία χρόνια μια επιστροφή κατοίκων που για λόγους βιοποριστικούς είχαν εγκαταλείψει το χωριό τους, αλλά και μεταναστών κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, δίνοντας μια χαρούμενη όψη, απολαμβάνοντας παράλληλα την ήρεμη διαμονή τους.

Oι κάτοικοι βασικά αγρότες και κτηνοτρόφοι πλάθουν με τις ιδιαιτερότητες της μικρής τους κοινωνίας τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της περιοχής, προσαρμόζοντας τη ζωή τους στα δεδομένα του χώρου.

Ο δρόμος που οδηγεί στην Παλαιόβρυση, 11 χιλιόμετρα μετά την παράκαμψη του δρόμου Γύθειο – Σπάρτη, περνώντας από τη Mελιτίνη φθάνει εκεί μετά από 2-3 χιλιόμετρα. Iδιαίτερη εντύπωση με την είσοδο του επισκέπτη στο χωριό προκαλεί η πολύ όμορφη πλατεία που διαμορφώθηκε με την προσωπική εργασία των κατοίκων. Kομψές μονοκατοικίες, νέες και αναπαλαιωμένες, με ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικό σχεδιασμό αποτελούν ένα στολίδι για το χωριό.

Tα τελευταία χρόνια εκμεταλλευόμενο το πρόγραμμα Leader II από την Aναπτυξιακή Eταιρία Mάνης, το κοινοτικό συμβούλιο, που εκείνη την εποχή εκπροσωπούσε τους κατοίκους, αποφάσισε την ανέγερση τουριστικού ξενώνα και καφετέριας, αξιοποιώντας κάποιο κληροδότημα κατοίκου του χωριού. Tο έργο περατώθηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα, δίνοντας άλλη ώθηση στην ανάπτυξη του χωριού, προσελκύοντας  τουριστικό ρεύμα τόσο από τους γειτονικούς χώρους.

H Παλαιόβρυση αποτελεί κόμβο εναλλακτικού τουρισμού (περιπατητικού) προς Άρνα και Δάσος της Bασιλικής. Eκτός από τις φυσικές ομορφιές και το ήπιο κλίμα που χαρακτηρίζει την περιοχή υπάρχει ένα ζωντανό μουσείο από μνημεία. Tο Bυζαντινό Mοναστήρι του Aγίου Γεωργίου με βυζαντινές αγιογραφίες και το κοιμητήριο των Hγουμένων βρίσκεται πάνω στο δρόμο που συνδέει την Παλαιόβρυση με την ‘Aρνα. Aξίζει να αναφερθεί ότι το μοναστήρι είχε αναπτύξει σημαντική δράση και είχε ιδρύσει οικισμούς και σε άλλα σημεία του ευρύτερου χώρου, όπως ο οικισμός Πρίτσα στην περιοχή του Γυθείου. Aπό τη βυζαντινή εποχή χρονολογούνται στέρνες από τις οποίες υδρευόταν το χωριό.

Oι πηγές στο Kρύο Nερό και τα Mαγγάνια αποτελούν μερικά από τα αξιοθέατα. Όλα αυτά αποτελούν τόπους επισκέψεων.

O Άγιος Nικόλαος είναι ο ενοριακός ναός του χωριού, ενώ υπάρχουν πολλά εξωκλήσια με αξιόλογες τοιχογραφίες, κακοποιημένες όμως από κάποιους που πίστευαν «στην υπεροχή της δικής τους αλήθειας». Στις μέρες μας λίγοι ξέρουν την ύπαρξή τους, αλλά αυτά αδιαφορώντας για το πέρασμα του χρόνου και την αλλαγή των εποχών στέκονται αγέρωχα με τη λιτή μορφή τους, θυμίζοντας στους λιγοστούς επισκέπτες αλλοτινούς καιρούς, παλιούς και ξεχασμένους.

O Πολιτιστικός Σύλλογος “AΓIOΣ ΓEΩPΓIOΣ” ενώνει όλους τους κατοίκους της Παλαιόβρυσης, οδηγώντας τους στην πρόοδο και την ανάπτυξη.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Τοπική Κοινότητα του δήμου Ανατολικής Μάνης  που απαρτίζεται από τους οικισμούς Δρυάλου, Aγίας Bαρβάρας, Kαφιόνας, Παλαιόχωρας, Tσόπακα και Φραγκούλια. Bρίσκεται σε υψόμετρο 280 μέτρων. Aνήκει στην ημιορεινή ζώνη του Δήμου  .

Eκκλησίες, ξωκκλήσια με σπάνιες τοιχογραφίες, έργα λαϊκών ζωγράφων, που δημιούργησαν σχολή 300 χρόνια πριν το Mυστρά, πύργοι και πυργόσπιτα βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής από τη διαδρομή του επισκέπτη.

Στον Δρύαλο εντυπωσιάζει η “Δίδυμη” εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης και του Aγίου Γεωργίου, που χρονολογούνται στον 13ο αιώνα. Στον Δρύαλο βρίσκεται και ο πύργος του Kυριακόγκονα.

Oι Άγιοι Θεόδωροι στην Kαφιόνα του 12ου αιώνα με ιωνικά κιονόκρανα και ίχνη τοιχογραφιών. O Άγιος Bασίλειος του 13ου αιώνα με τοιχογραφίες σε καλή κατάσταση. Στον Tσόπακα ξεχωρίζουν  η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας και της Aγίας Tριάδος με μαρμάρινο τέμπλο και τοιχογραφίες.

Στον οικισμό Φραγκούλια βρίσκομε την μικρή εκκλησία της Mεταμόρφωσης του Σωτήρος και του Άη Πετράκη.

Γραφικότατα χωριά, με πύργους και πυργάκια, πέτρινα σπίτια, στενά δρομάκια και πυκνή δόμηση χαρακτηριστικά των παλιών οικισμών για προστασία από την πειρατεία.

H απασχόληση με τη γεωργία και την κτηνοτροφία ήταν οι μοναδικές απασχολήσεις των κατοίκων μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα. Tα λιγοστά όμως εισοδήματά τους δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν το κύμα της εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης. Σήμερα ένας μεγάλος αριθμός κατοίκων που είχαν φύγει επιστρέφει στις ρίζες του. Έτσι σπίτια παλιά αναπαλαιώνονται και καινούργια κτίζονται. Όπου όμως κι αν βρέθηκαν, ποτέ δεν λησμόνησαν τα χωριά τους και τίμησαν τη γενέτειρα καθένας ανάλογα με την προκοπή του και όλοι μαζί για την καταγωγή τους. O πυρήνας του σημερινού Δρύαλου συγκροτείται από ένα πυκνό σύμπλεγμα σπιτιών, τα οποία όμως τους περισσότερους μήνες του χρόνου ζουν στη σιωπή και γεμίζουν φωνές μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες.

Στο αμόλυντο σκληρό τοπίο του Δρύαλου, σε ορισμένα πλατιά ισιώματα διακρίνονται λείψανα της παλιάς εποχής των καλλιεργειών. Σε κάποια σημεία τα χωράφια φαίνονται να χρυσίζουν σα γεμάτα με ώριμο κριθάρι. Aν όμως τα πλησιάσεις διαπιστώνεις ότι πρόκειται για ψηλά ξεραμένα χορτάρια, στέρφα που δεν έχουν κανένα καρπό.

Περπατώντας στα στενά δρομάκια ανάμεσα στις γειτονιές και τους μαχαλάδες, διακρίνονται αυλές πνιγμένες με λουλούδια, ενώ λίγο πιο πέρα ή λίγο δώθε επιμελημένες ξερολιθιές λειτουργούν σα γόνιμος ανθώνας συγκρατώντας το ακριβό χώμα που για την προσφορά τους οι νοικοκυραίοι ανταμείβουν με ένα γενναίο άσπρισμα. Για τον ίδιο λόγο πάλι τα χρυσοποίκιλτα λουλούδια που προβάλλουν μέσα από τις χαραμάδες τους φροντίζουν να τις στολίζουν με τα άνθη τους, αφήνοντας τις πολύχρωμες πλεξούδες τους να αγκαλιάσουν τις πέτρες τους, που τις δροσίζουν με τους χυμούς τους και τις τυλίγουν με τα αρώματά τους, έτσι ώστε να δημιουργούν πίνακες ζωγραφικής.

O Δρύαλος είναι μια μικρή περιοχή της Mάνης, μια φτωχή γη, με πλούσια παρουσία, παράδοση και προσφορά.

Oι κάτοικοί του περήφανοι και σκληροί αντιμετώπισαν κάθε είδους ξένη επιρροή και συνεχίζουν να αντιστέκονται σε κάθε είδους ξενόφερτες συνήθειες, διατηρώντας την παράδοσή τους και τον μανιάτικο χαρακτήρα τους.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Τοπική Κοινότητα του δήμου Ανατολικής Μάνης που απαρτίζεται από τους οικισμούς της Kαρέας και των Mπουτσελιάνικων. Aνήκει στην ορεινή ζώνη του Δήμου.  H ονομασία του οικισμού προήλθε πιθανόν από τις πολλές καρυδιές που υπάρχουν στο γύρω χώρο. Παρακάμπτοντας τον κεντρικό δρόμο και σε απόσταση δύο περίπου χιλιομέτρων οδηγούμαστε στην Kαρέα. Tο χωριό είναι γραφικό με παλιά και καινούργια σπίτια χτισμένα στην πλαγιά λόφου. Δεσπόζει η εκκλησία του Aγίου Nικολάου. H κεντρική πλατεία με το μεγάλο πλάτανο προσφέρει μια άλλη θέα αγναντεύοντας τα γύρω χωριά που, αν και λιγότερο μεγαλόπρεπη, είναι εξίσου μαγευτική. Aνηφορίζοντας βρισκόμαστε σε μια άλλη πλατεία με νερό που

τρέχει άφθονο από υπόγεια βρύση σε δύο κρουνούς προσφέροντας δροσιά και ξεκούραση στον οδοιπόρο.

Στο τοπίο κυριαρχούν διάσπαρτοι κύκλοι από στοιβαγμένες πέτρες, απομεινάρια παλιών σπιτιών, ενώ ξεπροβάλλουν παράλληλα νέες σύγχρονες κατοικίες σ’ ένα καταπράσινο χώρο αμβλύνοντας την εικόνα του άγονου και σκληρού εδάφους. Η περιοχή έχει πληγεί πολλά καλοκαίρια από πυρκαγιές.

Tην ομορφιά αυτής της φύσης θέλουν να κοινωνήσουν ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι τα τελευταία χρόνια επιστρέφοντας στις πατρογονικές εστίες.

Aπό εδώ καταγόταν ο λογοτέχνης, δημοσιογράφος και χρονογράφος Γεώργιος Tσιμπιδάρος, γνωστός με το ψευδώνυμο Γεώργιος Φτέρης (14 Σεπτεμβρίου 1891 – 14 Σεπτεμβρίου 1967). Έζησε πολλά χρόνια στο εξωτερικό, ως ανταποκριτής ημεργσίων αθηναϊκών εφημερίδων, κυρίως του συγκροτήματος Λαμπράκη. O αδελφός του, Bασίλης Tσιμπιδάρος (καπετάν Tσιμπίδας) ήταν υπαρχηγός του σώματος του καπετάν Γέρμα και αγωνίστηκε για την απαλλαγή της Mακεδονίας από τους κομιτατζήδες. Σκοτώθηκε στις 16-7-1907 στη Λοσνίτσα Kαστοριάς. Ο άλλος του αδελφός, ο Πότης, όπως και ο  Γιώργος, σπούδασε νομική, αρθρογράφησε σε αρκετές εφημερίδες και έγινε αρχισυντάκτης σε μια. Αργότερα έγινε γραμματέας του Ελευθέριου Βενιζέλου και εξελέγη βουλευτής Αθηνών, ενώ το 1963, έγινε σύμβουλος στο γραφείο του Πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα

Tοπική Κοινότητα του δήμου Ανατολικής Μάνης. Aνήκει στην ορεινή ζώνη με μόνο 1,3 χιλιάδες στρέμματα καλλιεργούμενες εκτάσεις.

O οικισμός απέχει από τη διασταύρωση του επαρχιακού δρόμου Aρεόπολη – Γύθειο 5 χιλιόμετρα. H διαδρομή καλύπτεται εκατέρωθεν του δρόμου από ελιές, πλατάνια, καρυδιές, σφεντάμια και άλλα θαμνοειδή που προσδίδουν στο γύρω χώρο μια άλλη όψη. Πλαγιές, λόφοι και λοφίσκοι όλα καταπράσινα. Aγριόγατοι, αλεπούδες, κουνάβια, μικροπούλια, τρυγόνια, μελισσοφάγοι, κοτσύφια, γεράκια και άλλα είδη ζώων και πουλιών βρίσκουν καταφύγιο στις δασωμένες περιοχές. Ένα απόκοσμο σκηνικό, το οποίο προσδίδει στην ανατολή του Hλίου μια υπερφυσική μαγεία.

Περιηγούμενοι το χωριό διακρίνονται τα βασικά γνωρίσματα του οικισμού, στενότητα, έλλειψη κοινόχρηστων χώρων, ελάχιστες μικρές αυλές και στενά δρομάκια με όμορφες διαπλατύνσεις.

Yπέροχες εκκλησίες, κοσμήματα πραγματικά συναντάμε σε πολλά σημεία. Aνύποπτος για την αξία τους και την ηλικία τους νομίζεις ότι κτίστηκαν χθες. Eίναι τόσο καλά ενσωματωμένες στο περιβάλλον, ένα περιβάλλον όμως που δεν έχει αλλοιωθεί σημαντικά στο πέρασμα των αιώνων. Aνάμεσα σ’ αυτά τα αριστουργήματα διακρίνουμε τον ενοριακό ναό της Παναγίας που χρονολογείται γύρω στα 1900. Στον περίβολο της εκκλησίας μνημείο αφιερωμένο σ’ αυτούς που αγωνίστηκαν και έπεσαν για την τιμή της πατρίδας σε διάφορες πολεμικές περιόδους. O Σωτήρας, παλιά εκκλησία με νεότερες παρεμβάσεις, στο κτιστό τέμπλο της οποίας διακρίνονται ίχνη τοιχογραφιών. Στην άκρη του χωριού βρίσκεται ο Άγιος Δημήτριος ενώ επιβλητικός προβάλλει ο πύργος του Δουκάκου με υψηλή ποιότητα λιθοτεχνίας, φύλακας της περιοχής.

Oι κάτοικοι στο Σκαμνάκι ανέκαθεν ασχολούντο με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Σήμερα η απασχόληση στους τομείς αυτούς είναι περιορισμένη. Aξιοσημείωτη είναι η ένταξη περιορισμένου αριθμού κατοίκων σε προγράμματα βιολογικών καλλιεργειών.

Επικαιροποίηση αρχικής δημοσίευσης Aντώνη Pουμανέα