XPEIAZETAI NA ΔHMIOYPΓHΘEI MANIATIKH ΣYMΠOΛITEIA;
Οι συμπολιτείες αποτελούν θεσμούς που έχουν βαθιές ρίζες στην αρχαία Ελληνική Ιστορία. Αποτελούσαν διοικητικά μορφώματα που δημιουργούσε η ανάγκη συγκέντρωσης ισχύος αναγκαίας για την αντιμετώπιση μεγάλου κινδύνου, που προερχόταν από ισχυρό εχθρό. Μορφή συμπολιτείας αποτελούν κατά τη σύγχρονη περίοδο οι ενώσεις κυρίαρχων κρατών για την επιδίωξη κοινών σκοπών, μέσω εκχώρησης σ` αυτές στοιχείων της κάθε μιάς απ` αυτές τις κρατικές διοικήσεις. Η έννοια της συμπολιτείας διευρύνεται και μεταλλάσσεται με τους αιώνες, παίρνοντας μορφές και σχήματα που επιβάλλονται από τις καταστάσεις που θέλει να δημιουργήσει ή να αντιμετωπίσει. Στις νέες μεταλλαγές της έννοιας υποκείμενα της συμπολιτείας δεν είναι αναγκαίο να είναι κράτη, αλλά μπορεί να είναι ομάδες ατόμων με συλλογική έκφραση ή και άτομα που συνδέονται με κοινή συνείδηση, για την προσέγγιση κάποιων θεμάτων, ή από κοινότητα σκοπών. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις συμπολιτειών που διαμορφώνονται κάτω από αυτές τις αφετηρίες αποτελούν εθνικές ομάδες με μεγάλη διασπορά σε γεωγραφικές περιοχές ή ομάδες προερχόμενες από κοινούς τόπους, με έντονα χαρακτηριστικά καταγωγής, που μετανάστευσαν σε άλλες περιοχές. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις τέτοιου είδους συμπολιτειών αποτελούν οι συμπολιτείες Αρμενίων, Εβραίων ή Ποντίων.
Οι Μανιάτες, της Μάνης και της διασποράς, αποτελούν χαρακτηριστική περίπτωση πληθυσμιακής ομάδας που έχει όλα τα στοιχεία για να ενταχθεί σ` αυτή την κατηγορία και να διαμορφώσει συμπολιτεία. Τα στοιχεία αυτά είναι η αίσθηση της κοινότητας αξιών, ιδεών και αναφορών στην περιοχή καταγωγής που απετέλεσε προπύργιο της ελευθερίας και χώρο διαρκούς πάλης για τη διατήρησή της. Η ανάγκη για επιβίωση οδήγησε, από τον 17ο αιώνα ήδη, πολλούς Μανιάτες στη μετανάστευση και τη διαμόρφωση άλλου πλαισίου ζωής σε άλλους τόπους. Ασφαλώς ένα μεγάλο μέρος αφομοιώθηκε και ξέχασε καταγωγή και έθιμα, ένα άλλο όμως μέρος διατήρησε στοιχεία της αρχικής συνείδησης και πολλά από τα έθιμα και τον τρόπο ζωής στη Μάνη. Ασφαλώς όσο πιο πρόσφατες είναι οι μεταναστεύσεις τόσο πιο έντονα είναι τα στοιχεία καταγωγής και προελεύσεως που διατηρούνται. Σε τελευταία ανάλυση, η φιλοπατρία των Μανιατών αποτελεί διαχρονικό και έντονο στοιχείο για να οδηγήσει με κατάλληλο συντονισμό τελικά στη σύσταση και τη σταθερή λειτουργία Μανιάτικης Συμπολιτείας.
Ίσως ο δρόμος για την πραγμάτωση αυτής της ιδέας να είναι μακρύς και δύσκολος, θεωρούμε, όμως, ότι ο στόχος είναι επιτεύξιμος. Και αυτό γιατί υπάρχει αρχικός πυρήνας που είναι οι πέντε Δήμοι της Μάνης, αλλά και οι μεγάλες μανιάτικες κοινότητες στις περιοχές της Λακωνίας, της Μεσσηνίας και στις συνοικίες του Πειραιά. Θεωρούμε ότι εκείνο που απαιτείται ως αφετηρία είναι η υιοθέτηση της ιδέας και η συνειδητή βούληση ομάδας ατόμων, αντιπροσωπευτικών των περιοχών της Μάνης (Μέσα, Έξω, Κάτω Μάνη), για την εξεύρεση τρόπων σταδιακής υλοποίησής της. Η ιδέα μπορεί να τεθεί και στα προεκλογικά προγράμματα των υποψήφιων κατά τις επικείμενες αυτοδιοικητικές εκλογές, ώστε η υιοθέτησή της από τους κατά περιοχή εκλογείς να της δώσει αυξημένη βαρύτητα. Έτσι με εντολή από τη βάση για τη συγκρότηση της Μανιάτικης Συμπολιτείας μπορεί να αρχίσει το επόμενο, και πιο δύσκολο, στάδιο που είναι η καταγραφή του διάσπαρτου μανιάτικου δυναμικού. Η καταγραφή μπορεί να αρχίσει από τα αρχεία των Δήμων και τη συγκέντρωση τοπικών διηγήσεων, καθώς και από τα συγκεντρωμένα στοιχεία από τους μανιάτες λόγιους και μανιατολόγους, που κατά καιρούς έχουν κάνει σχετικές έρευνες.. Το επόμενο στάδιο ασφαλώς είναι η συστηματοποίηση των στοιχείων και η έρευνα σε κάθε γεωγραφική περιοχή για τις μανιάτικες εγκαταστάσεις, τα χαρακτηριστικά τους και την πορεία και εξέλιξή τους στο χρόνο. Σ` αυτό το στάδιο σημαντική είναι η συμβολή των νέων τεχνολογιών και του διαδικτύου που βοηθούν στο ξεπέρασμα περιορισμών και τη διεύρυνση του ερευνητικού πεδίου.
Ασφαλώς κρίσιμο και αποφασιστικό παράγοντα στην όλη διαδικασία θα αποτελέσουν οι επιμέρους σύλλογοι των χωριών και ευρύτερων περιοχών που έχουν συσταθεί και δραστηριοποιούνται εδώ και πολλά χρόνια. Θα αποτελέσουν τους πυρήνες εκκίνησης για την υλοποίηση της ιδέας. Είναι, εξ` άλλου, ζητούμενο και χρειάζεται πολλή συζήτηση για να προκύψει τελική απόφαση για τη μορφή διοίκησης που μπορεί να πάρει η συμπολιτεία. Ασφαλώς χρειάζεται μια αντιπροσωπευτική συνέλευση και μια ευέλικτη διοίκηση για να μπορεί να αποδώσει. Τα ειδικότερα δεν είναι ώρα για συζήτησή τους. Διατυπώνομε μόνο ευχή να μην αρχίσομε τα μανιάτικα ξεσυνέρια και τους διαγκωνισμούς για τις πρωτοκαθεδρίες γιατί η ιδέα θα ναυαγήσει. Έχομε το πολύ θετικό πρότυπο των Ποντίων που με χαμένη την πατρώα γη τους έχουν διαμορφώσει ισχυρή συμπολιτεία με ενεργά τμήματα σε όλες τις ηπείρους του πλανήτη. Και συντονίζουν με επιτυχία ενέργειες για τη διατήρηση των ηθών, εθίμων και παραδόσεών τους, αλλά και σε υψηλό βαθμό την αλληλοϋποστήριξη. Δεν νομίζω ότι υπάρχει Μανιάτης που μπορεί να αποδεχτεί ότι εμείς έχομε κατώτερες δυνατότητες οργάνωσης ή κατώτερου βαθμού αγάπη για την πατρώα γη μας. Ας σκεφτούμε, λοιπόν, καλά την ιδέα και ας συμβάλλομε όλοι στην υλοποίησή της.
____________________________
ANOΔIKA KAI ΠPΩTOΠOPIAKA ΣTON OΓΔOO XPONO AΠO THN EKΔOΣH
Hδη, ξεπερνώντας δυσχέρειες και δυσπιστίες, μπήκαμε στον 8ο χρόνο από την έκδοση της εφημερίδας μας. Τα 7 χρόνια που πέρασαν, από τον Απρίλιο του 1999 που είδε το φως το πρώτο 8σέλιδο φύλλο, κρατήσαμε με ιδιαίτερη προσοχή την αρχική μας στόχευση. Στην πρώτη σελίδα του πρώτου φύλλου μας καταχωρίστηκε ο σκοπός της εκδόσεως με τον τίτλο «Oι επιδιώξεις μας» όπου γράφαμε και τα εξής: «H έκδοση της εφημερίδας αυτής έρχεται να καλύψει ένα κενό. O μανιάτικος χώρος χαρακτηρίζεται από τη διασπορά των οικισμών και την αραιοκατοίκηση. Tο άγονο έδαφος και η ανάγκη για εργασία, καθώς και οι εμφύλιες συγκρούσεις οδήγησαν ένα μεγάλο μέρος των μανιατών στη μετανάστευση, τόσο σε άλλες περιοχές της Eλλάδας, όσο και στο εξωτερικό. Όμως τα κύρια χαρακτηριστικά των μανιατών παραμένουν. Kαι ιδιαίτερα η αγάπη για την πατρική γη και για όσα έχουν σχέση με τη ζωή που συνεχίζεται, τους θεσμούς της, τις δραστηριότητες των κατοίκων, τις προοπτικές για το μέλλον, την προκοπή. H εφημερίδα μας επιθυμεί να δώσει ενημέρωση για όλ’ αυτά, όπως εξελίσσονται με το χρόνο, έτσι ώστε ο κάθε μανιάτης που το επιθυμεί να μπορεί να μαθαίνει αξιόπιστα και αντικειμενικά τα νέα της περιοχής μας. Ξεκινώντας από το διοικητικό κέντρο της Δυτικής Mάνης, την Kαρδαμύλη, επιθυμία μας είναι να επεκτεινόμαστε, όσο οι συνθήκες το επιτρέπουν, και στις γειτονικές μανιάτικες περιοχές, με σκοπό σύντομα να καλύψομε τα νέα όλης της Mάνης… Eπιδίωξή μας είναι να βοηθήσουμε να σταθεί ο ένας μανιάτης δίπλα στον άλλο και όλοι μαζί να ενισχύσομε την ιδιαιτερότητα του τόπου μας: τα φυσικά χαρακτηριστικά του, τα μνημεία του πολιτισμού μας και να προσελκύσομε επισκέπτες με τις εξαίρετες κλιματολογικές συνθήκες… H αλληλεγγύη είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για την επιτυχία αυτού του στόχου. Γιατί μόνο συμφιλιωμένοι και με αλληλεκτίμηση διεκδικούμε, με θετικά αποτελέσματα».
Οι 8 σελίδες έγιναν σταδιακά 12 και 16, για να σταθεροποιηθούμε σύντομα στις 20. Αποτελεί ιδιαίτερη ικανοποίηση για τους συντελεστές της εφημερίδας ότι καταφέραμε, εδώ και τεσσεράμισι χρόνια, να παραδίνομε στην Αγγλική γλώσσα, 5 από τα δημοσιευόμενα κείμενα, ώστε να γίνονται προσιτά τα ιστορικά, λαογραφικά, γεωγραφικά και αναπτυξιακά χαρακτηριστικά του τόπου μας στους φιλομανιάτες αλλοδαπούς κατοίκους της, καθώς και στα μανιατόπουλα παιδιά μεταναστών τρίτης γενιάς που δεν χειρίζονται ικανοποιητικά την Ελληνική γλώσσα. Τέλος με εισηγήσεις μας σε συνέδρια μανιάτικου ενδιαφέροντος προβάλλαμε το σχεδιασμό μέσω του οποίου διαμορφώνονται τα θέματα της εφημερίδας μας, καθώς και τις αναπτυξιακές μας προτάσεις.
Οι συντελεστές της εφημερίδας νοιώθουν ιδιαίτερα ευτυχείς γιατί μπορούν να ανακοινώσουν στους αναγνώστες της αλλά και γενικότερα, ότι το ομώνυμο σωματείο θα προωθήσει και θα τελειώσει , κατά το επόμενο εξάμηνο, και άλλες δραστηριότητες στο χώρο του έντυπου και ηλεκτρονικού τύπου, μέσω συγχρηματοδοτούμενου Κοινοτικού προγράμματος. Οι δραστηριότητες αυτές συγκεκριμενοποιούνται στα εξής: 1) Θα αναβαθμισθεί η ιστοσελίδα και θα επιδιωχθεί να μετατραπεί σε δικτυακή πύλη, μέσω της οποίας θα παρέχονται εκτεταμένα ιστορικά και γεωγραφικά στοιχεία για την Ενιαία Μάνη, τις τρεις επιμέρους περιοχές της, καθώς και τους οικισμούς της κάθε μιάς από αυτές. Θα παρέχονται επίσης πληροφορίες για τις υπηρεσίες δημόσιου χαρακτήρα και τους δραστηριοποιούμενους επαγγελματίες στης περιοχή. Επιδίωξή μας είναι οι πληροφορίες για τον τόπο μας να παρέχονται σε δύο ακόμα γλώσσες εκτός της Ελληνικής, τόσο απευθείας, όσο και μέσω σύνδεσης με τις πιο διαδεδομένες στο διαδίκτυο Μηχανές Αναζήτησης πληροφοριών. 2) Θα συνταχθεί και θα εκτυπωθεί τρίγλωσσος επίσης, τουριστικός οδηγός της περιοχής, που θα σχεδιασθεί πρωτότυπα και θα παρέχει πολλαπλές πληροφορίες για τον τόπο μας, 3) Θα συνταχθεί και θα εκτυπωθεί κατατοπιστικός επενδυτικός οδηγός για εκείνους που θέλουν να επενδύσουν στο μανιάτικο χώρο. Στον οδηγό θα περιληφθεί ολόκληρο το πλέγμα νόμων που διέπουν τις επενδύσεις και εκλαϊκευμένες οδηγίες για τους υποψήφιους επενδυτές. 4) Θα εκδοθεί ιστορικό λεύκωμα που θα αναφέρεται στις περιοχές τις Μάνης, με χάρτες και φωτογραφικό υλικό και 5) θα καταχωριστεί, σε αναγνωρισμένα ειδικά περιοδικά, υλικό προβολής της Μάνης, και των επαγγελματικών δραστηριοτήτων στον τουριστικό τομέα σε ολόκληρη τη γεωγραφική περιοχή της. Ήδη έχουν συνταχτεί και ταξινομηθεί κείμενα, χάρτες και φωτογραφίες που θα αποτελέσουν το αρχικό υλικό για τις εκδόσεις και για την ανάρτηση στην ιστοσελίδα που έχει ήδη σχεδιαστεί.
Θεωρούμε ότι με τις πρωτοβουλίες μας αυτές αποδεικνύομε έμπρακτα την ταύτιση των διακηρύξεων με τα έργα που απαιτούνται για να γίνουν πράξη. Ταυτόχρονα δείχνομε το δρόμο για αξιόπιστες, ποιοτικές και αποτελεσματικές διαχειρίσεις, ώστε τα προγράμματα να δημιουργούν προστιθέμενη αξία στον τόπο μας, με τελικό αποτέλεσμα την ποιοτική και οικονομική αναβάθμισή του. Με την ευκαιρία των «γενεθλίων» μας διατυπώνομε παρότι αυτονόητη τη διαβεβαίωση ότι θα συνεχίσομε να πορευόμαστε με τον ίδιο τρόπο και στο μέλλον, ευελπιστώντας ότι με σταθερά βήματα θα οικοδομείται η αρχική μας επιδίωξη: η ΜΑΝΙΑΤΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ, να συσπειρώνει γύρω από τις αρχές και το πρόγραμμά μας ολοένα και περισσότερους μανιάτες και φιλομανιάτες που έχουν αντίστοιχες ιδέες και στόχους.
______________________
H AYTOΔIOIKHΣH XPEIAZETAI ΠPOΣΩΠA ME AΠOTEΛEΣMATIKOTHTA KAI KOINΩNIKOTHTA
Πιστεύομε ακράδαντα ότι η Ελληνική κοινωνία και, κατά το μέρος που τους αναλογεί και οι μικροκοινωνίες των επιμέρους περιοχών της, αν έχουν ισχυρή βούληση να προωθηθούν και να αναπτυχθούν στο χρόνο, είναι αναγκαίο τα μέλη τους να βρουν τις αρμονικές συνεπαφές μεταξύ ατομικών και κοινωνικών στόχων. Έτσι μόνο, με ευρεία βάση κοινών επιδιώξεων, στοχεύσεων και δράσεων θα μπορέσει ο Ελληνισμός να επιβιώσει στις νέες πολιτικο-οικονομικές συνθήκες που δημιουργούνται στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Θεωρούμε ότι η διαπίστωση αυτή είναι ιδιαίτερα επίκαιρη κατά την περίοδο που διανύομε. Εννοούμε την περίοδο της κορύφωσης των ζυμώσεων για τη διαμόρφωση των σχημάτων ενόψει των επερχόμενων αυτοδιοικητικών εκλογών.
Παρακολουθώντας με ενδιαφέρον, στο βαθμό που είναι εφικτό, εκπομπές και κείμενα που είναι σχετικά με το θέμα, διαμορφώνομε την άποψη ότι στις ζυμώσεις που γίνονται ακολουθούνται κάθε άλλο παρά οι κανόνες που προαναφέρθηκαν. Στις δηλώσεις για αυτοδιοικητικά θέματα που έρχονται στη δημοσιότητα τα προγράμματα καλύπτουν ελάχιστο μέρος και ακόμα περισσότερο είναι εξαφανισμένες αναφορές στους τρόπους δράσης για την προώθηση των επιδιωκόμενων στόχων. Το μεγαλύτερο μέρος των δημοσιοποιούμενων στοιχείων καλύπτεται από ονοματολογίες που εμπλουτίζονται με στοιχεία από τη Θεωρία Πιθανοτήτων σχετικά με την επιτυχία πρόκρισης των αναφερομένων. Ασφαλώς και αυτή η διαπάλη αποτελεί στοιχείο της συνολικής προσέγγισης του θέματος, αλλά έχομε τη γνώμη ότι δεν μπορεί να είναι το κυρίαρχο, όπως παρουσιάζεται. Θα λέγαμε μάλιστα ότι η διαδικασία θα ήταν ουσιαστικότερη αν η ονοματολογία συνοδευόταν από την υπογράμμιση δύο τουλάχιστο στοιχείων που σχετίζονται με τις μέχρι τώρα ατομικές δράσεις των αναφερομένων προσώπων. Το ένα είναι η αποτελεσματικότητα στη μέχρι τώρα επαγγελματική δραστηριοποίηση του καθενός και το άλλο είναι η τεκμηρίωση της κοινωνικότητάς του. Επεξηγούμε:
Κάποιος που μπορεί να συνδυάζει θεωρητική κατάρτιση, που απέκτησε μετά από σπουδές, με πρακτική αξιοποίησή τους στην όποια επαγγελματική του δραστηριοποίηση (ως μισθωτός ή επαγγελματίας) έχει κατ` αρχή τα εχέγγυα να διεκδικεί την ανάθεση της διοίκησης και διαχείρισης υποθέσεων του κοινωνικού συνόλου, όπως είναι οι αυτοδιοικητικές. Μάλιστα, επιθυμούμε να διατυπώσομε την άποψη ότι το κάθε άτομο που επιθυμεί να πάρει μέρος στις αυτοδιοικητικές διαδικασίες δεν είναι απαραίτητο να ξεκινά από εξαιρετικές θεωρητικές γνώσεις ή σπουδές.
Κρισιμότερο είναι, όμως, το δεύτερο στοιχείο, που τίθεται ως αναγκαία προϋπόθεση, το στοιχείο της κοινωνικότητας. Για να μην παρεξηγηθεί η έννοια που χρησιμοποιείται, διευκρινίζομε ότι με τον όρο κοινωνικότητα εννοούμε τη συνειδητή βούληση του ατόμου να νοιώθει ότι «οφείλει» ένα μέρος των παραγωγικών του δυνατοτήτων να το επιστρέφει στην κοινωνία που τον γέννησε και τον εξέθρεψε, ως στοιχειώδη ανταμοιβή γι` αυτό. Αν στην αφετηρία της ανάμειξης των ατόμων στα αυτοδιοικητικά διαπιστώνεται ύπαρξη κοινωνικότητας, είναι βέβαιο ότι τα αποτελέσματα για τις τοπικές κοινωνίες θα είναι γόνιμα και δημιουργικά, επιτρέποντας την επιτυχή πορεία τους στο μέλλον.
Αναφέραμε τις δύο αυτές προϋποθέσεις ως απαραίτητα στοιχεία αφετηρίας για επιτυχή πορεία των αυτοδιοικητικών υποθέσεων κάθε περιοχής, γιατί φαίνεται ότι δεν συντρέχουν σε πολλές περιπτώσεις την περίοδο που διανύομε. Και, επίσης, γιατί δεν προβάλλονται όσο θα χρειαζόταν για να βελτιώσουν το προεκλογικό κλίμα. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα, υπολανθάνει και ισχυρή επιθυμία για διαμόρφωση εκείνων των σχεδιασμών που θα τους δώσουν τελικά τη δυνατότητα διαχείρισης των σημαντικών οικονομικών πόρων των αυτοδιοικητικών οργανισμών. Δυστυχώς, στο σχεδιασμό αυτό εμφανίζονται πολλές φορές τρόποι δράσης που δημιουργούν έκπτωση των παγιωμένων αξιών του πολιτισμού μας, όπως η συνειδητή διασπορά ειδήσεων και πληροφοριών που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, η διαστρέβλωση στοιχείων της προσωπικότητας εκείνων που θεωρούν εμπόδια στις επιδιώξεις τους καθώς και η προβολή ψευδοϊδεολογικών συγγενειών για προσέλκυση ατόμων με μειωμένη κριτική ικανότητα. Το αντίδοτο σ` αυτές τις υπολανθάνουσες ιδιοτελείς επιδιώξεις αποτελεί η ίδια η δομή των αυτοδιοικητικών οργανισμών. Εννοώ το γεγονός ότι περιλαμβάνουν περιοχές μικρής έκτασης και πληθυσμού, όπου τα άτομα είναι αναγνωρίσιμα. Και κατά συνέπεια εύκολα διαπιστώνεται από τους ψηφοφόρους εάν οι υποψήφιοι διαθέτουν αποτελεσματικότητα και κοινωνικότητα, ώστε με την εκλογή τους να προωθούνται οι τοπικές υποθέσεις.
Αν οι απόψεις, αλλά και οι διαπιστώσεις που προηγήθηκαν ισχύουν για όλη τη χώρα, αποκτούν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στην περιοχή μας, τη Μάνη. Και αυτό γιατί με τη διασπορά των οικισμών και την πολυδιάσπαση του πληθυσμού σ` αυτούς διαμορφώνονται έντονα ατομιστικές συμπεριφορές και κοινωνικότητες στενού γεωγραφικού ορίζοντα με εστίαση κυρίως στο χωριό καταγωγής. Για το λόγο αυτό στη Μάνη είναι αναγκαία η διαμόρφωση συνεκτικότητας των δημοτικών ομάδων, πολύ πριν τις εκλογές, κατά την κατάρτιση των συνδυασμών. Έτσι μόνον μπορούν να προσδιοριστεί κοινή γραμμή πλεύσης με βάση τα κοινά συμφέροντα του συνόλου των περιοχών του Δήμου, που αποτελεί αναγκαίο όρο για την επιτυχή άσκηση της δημοτικής διοίκησης μετά τις εκλογές.
________________________________
H ΣYΓKOINΩNIAKH ΠPOΣΠEΛAΣIMOTHTA ΔIAMOPΦΩNEI NEEΣ ΣYNΘHKEΣ
Eχομε πολλές φορές καταθέσει απ` αυτές τις στήλες τη θέση ότι η άνθηση της Μάνης κατά την περίοδο που μεσολάβησε μεταξύ της κατάλυσης της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους συνδέεται, εκτός των άλλων και με τη συγκοινωνιακή της προσπελασιμότητα. Και αυτό γιατί οι ακτές της ήταν το πέρασμα των θαλάσσιων δρόμων που οδηγούσαν από την Αδριατική θάλασσα στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, δεδομένου ότι, εκείνη την περίοδο, η θάλασσα ήταν ο κύριος συγκοινωνιακός δρόμος, τόσο για τη μεταφορά ανθρώπων, όσο και για εμπορεύματα. Ασφαλώς κατά τους δύο αιώνες που μεσολάβησαν από το 1821 το κέντρο βάρους των συγκοινωνιών έχει μετατοπιστεί στη στεριά και οι σιδηρόδρομοι αρχικά, οι αυτοκινητόδρομοι και τα αεροδρόμια στη συνέχεια συγκεντρώνουν το συγκοινωνιακό ενδιαφέρον. Θεωρούμε ότι οι αντίστοιχες υποδομές για τις σιδηροδρομικές και αεροπορικές μεταφορές στην ευρύτερη περιοχή, έστω και αν φθάνουν μέχρι την Καλαμάτα, αποτέλεσαν ένα βήμα προς την άρση της συγκοινωνιακής απομόνωσης της Μάνης. Απομόνωσης που προέκυψε μετά τις τεχνολογικές εξελίξεις που οδήγησαν στην αποδυνάμωση των ακτοπλοϊκών θαλάσσιων μεταφορών.
Οι τελευταίες τελεσίδικες αποφάσεις, δηλαδή η δημοπρατήσεις έργων μέσω συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, τόσο στον άξονα Κόρινθος – Πάτρα – Πύργος – Καλαμάτα, όσο και στον άξονα Κόρινθος – Τρίπολη – Μεγαλόπολη και από εκεί προς Καλαμάτα αφενός και προς Σπάρτη αφετέρου, οδηγούν στην οριστική πλέον υλοποίηση της υποχρέωσης από το κράτος για κατασκευή κλειστών αυτοκινητόδρομων που οδηγούν στη Μάνη από την Ανατολική αλλά και από τη Δυτική Ελλάδα. Οι δρόμοι αυτοί φέρνουν την περιοχή μας σε πολύ μικρή χρονική απόσταση από τα μεγάλα αστικά κέντρα με ότι αυτό σηματοδοτεί νέα κατάσταση στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα.
Τα θέματα που καλούμαστε να διαχειριστούμε είναι πλέον πολύ πιο σύνθετα, αλλά και πολύ πιο κρίσιμα. Γιατί, αν με τη μακροχρόνια διαχείριση της φτώχειας του τόπου μας κατά τους προεπαναστατικούς αιιώνες οι πρόγονοί μας κατάφεραν να δημιουργήσουν αυτόν που χαρακτηρίζεται ιδιότυπος μανιάτικος πολιτισμός, με τη σώφρονα διαχείριση των οικονομικών παράγωγων της νέας περιόδου μπορούμε να δημιουργήσομε τις συνθήκες ήπιας, αλλά και διαρκώς ανατροφοδοτούμενης ανάπτυξης στην περιοχή μας. Στον όρο «σώφρονα διαχείριση» περιλαμβάνονται μέτρα και συμπεριφορές που θα ενισχύουν και θα επιβεβαιώνουν τις ουσιαστικές αφετηρίες προσέλκυσης των επισκεπτών της περιοχής μας. Η πατροπαράδοτη μανιάτικη φιλοξενία, αποτυπωμένη στα κείμενα των περιηγητών, που επισκέφτηκαν την περιοχή μας κατά την προεπαναστατική περίοδο, θα πρέπει να αποτελεί αυτονόητο όρο αφετηρίας των σχέσεων μας με τους, ελκόμενους από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής μας, ξένους. Η συντονισμένη προσπάθεια για τη διαμόρφωση συνθηκών που θα οδηγεί σε υψηλής ποιότητας τις παρεχόμενες υπηρεσίες τόσο από τον ιδιωτικό όσο και από το δημόσιο τομέα, θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη, και χωρίς διακυμάνσεις, για όλους μας.
Σ` αυτό το νέο περιβάλλον που διαμορφώνεται, έχομε υποχρέωση να ξεπεράσομε όλοι την πατροπαράδοτη καχυποψία μας για την κάθε νεωτερικότητα. Αν η καχυποψία κατά τους ηρωϊκούς αιώνες αποτελούσε στοιχείο στοιχειώδους αυτοσυντήρησης, στις ημέρες μας αποτελεί στοιχείο σύγχυσης και αποπροσανατολισμού. Γιατί αποτελεί παράδοξο, και οδηγεί σε ανατροπή της ισορροπίας των συλλογισμών μας, το να θέλομε να εισπράττομε πλούτο από το «άνοιγμα» της περιοχής μας, αλλά ταυτόχρονα να διαμορφώνομε συνθήκες ξενοφοβίας προβάλλοντας και την ανάλογη συνθηματολογία, όπως το «ξεπούλημα της γης στους ξένους» Οι αγοραπωλησίες αποτελούν υπόθεση των ιδιοκτητών και προσδιορίζονται από τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα και η φιλοπατρία αποτελεί συνειδησιακή υπόθεση που εκφράζεται με τρόπους που προσδιορίζονται από τον ψυχισμό του καθενός μας. Βεβαίως, μέσα από την κοινωνική ζύμωση στο εσωτερικό των τοπικών μας θεσμικών οργάνων αυτά τα στοιχεία μπορούν να αλληλοσυνδέονται και να αλληλεπιδρούν διαμορφώνοντας τις τελικές επιλογές και στάσεις ζωής. Και γι` αυτό έχομε όλοι υποχρέωση να στηρίζομε και να δυναμώνομε τους τοπικούς μας θεσμούς, ώστε να μπορούν να αποτελούν παράγοντες σύνθεσης ιδεών και απόψεων, αλλά και φορείς προβολής και διεκδίκησης των δικαίων της περιοχής μας προς τα έξω.
’Ετσι θα γίνει δυνατή η επιτυχής διαχείριση των νέων στοιχείων που, με αφετηρία τη γρήγορη συγκοινωνιακή προσπελασιμότητα, διαμορφώνονται στην περιοχή μας.
__________________________________
AΣ ΣYNEKTIMHΣOME KAI TO MEΛΛON TΩN ΠAIΔIΩN MAΣ
Ζούμε σε μια χρονική περίοδο που οι κοινωνικοί διαπαιδαγωγητές ωθούν τα άτομα σε ιδιαίτερα ατομοκεντρικές συμπεριφορές. Αν αυτό συμβαίνει για περιπτώσει που οι κανόνες ανταγωνισμού είναι ελεύθεροι είναι μικρό το κακό, γιατί ο ανταγωνισμός θα οδηγήσει σε εξυγιασμένες, αλλά και αποτελεσματικές, καταστάσεις. Αν όμως, συμβαίνει για περιπτώσεις που οι κανόνες ανταγωνισμού έχουν περιορισμούς και δεσμεύσεις, τότε ο ανταγωνισμός είναι δέσμιος των περιορισμών και στις τελικές λύσεις είναι απαραίτητο να έχουν συνεκτιμηθεί και οι δεσμεύσεις. Αν δεν συνεκτιμώνται αυτές οι δεσμεύσεις προκύπτουν καταστάσεις «μπασταρδεμένες», σε σχέση με τις αφετηρίες από τις οποίες προέκυψαν, και για το λόγο αυτό μειωμένης αποτελεσματικότητας.
Οι συλλογισμοί που προηγήθηκαν προέκυψαν με αφετηρία την επικαιρότητα των αυτοδιοικητικών εκλογών, με σκοπό να ερμηνευθούν χαρακτηριστικά φαινόμενα που έχουν πάρει σημαντική έκταση παρότι βρισκόμαστε δύο – τρεις μήνες από την ημερομηνία διεξαγωγής τους. Σε βραχυλογία, ο τίτλος του κειμένου αυτού θα μπορούσε να ήταν: το χρήμα και τα στενά προσωπικά συμφέροντα ως μέσο ενεργοποίησης και συμμετοχής των ατόμων στα ψηφοδέλτια. Σπεύδω από την αρχή να σημειώσω εμφαντικά, ότι ένα μεγάλο μέρος των υποψηφίων, πλειοψηφικό θα μπορούσα να πω, συμμετέχει στις εκλογές με αφετηρία την εσωτερική του παρόρμηση να προσφέρει στον τόπο του τις υπηρεσίες του. Οι αναφορές που ακολουθούν αφορούν το άλλο κομμάτι, που δυστυχώς δεν είναι αμελητέο. Και αυτό γιατί οι τελευταίες ρυθμίσεις για πληθώρα αντιδημάρχων και αντινομαρχών, καθώς και για ανεβασμένες αποζημιώσεις για τους αιρετούς, σε όλα τα αυτοδιοικητικά επίπεδα, οδηγούν εκτεταμένες ομάδες πολιτών στη διαμόρφωση σχεδίων στενού προσωπικού οφέλους . Τα σχέδια των ατόμων αυτής της κατηγορίας έχουν τη δυνατότητα να τα «διαχειρίζονται» αποτελεσματικότερα εκείνοι που ασκούν ήδη αυτοδιοικητική εξουσία. Αρκετοί απ` αυτούς, μάλιστα, μετατρέπουν με επιτυχία αυτή τη δυνατότητα στο επιθυμητό γι` αυτούς αποτέλεσμα. Έτσι «εμπλουτίζουν» τα ψηφοδέλτιά τους με συλλεκτικούς υποψήφιους. Κλείνω αυτή την πλευρά εξέτασης του θέματος με τη σημείωση ότι η διαδικασία που προανέφερα είναι απόλυτα νόμιμη. Προβληματισμός υπάρχει για το ηθικό μέρος, αλλά και για την αποτελεσματικότητα αυτού του τρόπου ενεργειών σε σχέση με τις «δέσμιες» υποχρεώσεις των αιρετών έναντι των θεσμικών μορφωμάτων τους σκοπούς των οποίων εκλέχτηκαν να υπηρετήσουν.
Οι δεσμεύσεις που ανέφερα στην αρχή του κειμένου για την περίπτωση των ατόμων που επιδιώκουν να εκλεγούν ως εκπρόσωποι αυτοδιοικητικών οργανισμών είναι η υποχρέωση για αποτελεσματική διαχείριση των τρεχουσών υποθέσεων και η διαμόρφωση των ευνοϊκότερων κατά το δυνατό συνθηκών ανάπτυξης, των κοινωνιών που εκπροσωπούν, στο μέλλον. Όσο γενικόλογη και αν είναι η διατύπωση προκύπτει άμεσα ένα πρώτο συμπέρασμα: οι επιλογές προσώπων που ωθούνται για συμμετοχή στα αυτοδιοικητικά ψηφοδέλτια με κίνητρο την αμοιβή αποτελεί, κατ` αρχήν, αρνητικό στοιχείο για την επίτευξη των στόχων και ικανοποίηση των αναγκών που έχουν οι κοινωνίες. Όλο αυτό το πλέγμα προσωπικών επιδιώξεων και διαπραγματεύσεων έχει ως αποτέλεσμα τη διάθεση κοινωνικών πόρων από τα ταμεία των οργανισμών στα άτομα που τους υπηρετούν. Νόμιμα μεν, αλλά χωρίς τη μεγιστοποίηση των αποτελεσμάτων που προσδοκούν οι κοινωνίες ότι θα παραχθούν με το ξόδεμά τους.
Έτσι παράγονται ελλείμματα, όρο που μας έμαθε , θέλοντας και μη, τη σημασία του η Ευρωπαϊκή Ένωση, δεδομένου ότι εγκαλεί το κράτος μας, για τα ελλείμματά του, σε ολόκληρη την 25ετία από την ένταξή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα ελλείμματα, φαίνεται ότι αποτελούσαν μέχρι πρόσφατα χαρακτηριστικό στοιχείο στη λειτουργία του κράτους μας, αλλά και πολλών από τους αυτοδιοικητικούς οργανισμούς του. Δυστυχώς όμως ή εξίσωση αποτελεί στοιχείο της μαθηματικής λογικής και δεν «παίρνει νερό». Η εξίσωση, στη συγκεκριμένη περίπτωση, προσδιορίζει: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΡΓΟΥ ΜΕΙΟΝ ΔΑΠΑΝΕΣ ΙΣΟΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Που σημαίνει ότι στις περιπτώσεις που οι δαπάνες υπερβαίνουν σε αξία το παραγόμενο έργο υπάρχει αρνητική ανάπτυξη, δηλαδή ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ. Μια διαδικασία, όπως εκείνη που περιγράφτηκε πιο πάνω, οδηγεί στις περισσότερες περιπτώσεις σε ελλείμματα, βυθίζοντας τους αντίστοιχους αυτοδιοικητικούς οργανισμούς σε αναποτελεσματικότητα και ανακοπή της μελλοντικής προοπτικής τους.
Αν όλα όσα προαναφέρθηκαν έχουν γενικευμένη εφαρμογή, ισχύουν σε μεγεθυσμένο βαθμό για τη Μάνη. Και αυτό γιατί η περιοχή μας μόλις αυτή την περίοδο αναδύεται από μια παρατεταμένης διάρκειας εσωστρέφεια και διαμορφώνει σχεδιασμούς για το μέλλον της. Ασφαλώς σ` αυτή τη φάση απαιτούνται αυξημένοι οικονομικοί πόροι για υποστήριξη και προώθηση των αναγκαίων επενδύσεων για έργα δημόσιου χαρακτήρα. Οι κρατικές χρηματοδοτήσεις εξευρίσκονται δύσκολα και ακόμα δυσκολότερα αντλούνται χρηματοδοτήσεις από τοπικές φορολογίες. Η πλήρης αξιοποίηση των όποιων χρηματοδοτήσεων και η διοχέτευσή τους σε διαρκή και επενδυτικά έργα αποτελεί απόλυτη ανάγκη για το μέλλον του τόπου μας. Ας το συνεκτιμήσομε στις επιλογές μας κατά την κρίσιμη αυτή περίοδο.
_______________________________
KAΠOΔIΣTPIAKOI ΔHMOI: ΣYΓKENTPΩTIKH Ή AΠOKENTPΩTIKH ΔIOIKHΣH;
Τα 7-8 χρόνια ζωής των Καποδιστριακών δήμων χαρακτηρίζονται από ισχυρή και συγκεντρωτική την κεντρική διοίκησή τους και ιδιαίτερα ασθενή τα αποκεντρωμένα τοπικά όργανα. Αυτή η ανισοκατανομή ισχύος στο εσωτερικό των Δήμων, συσσωρευμένη για μεγάλο χρονικό διάστημα διαμορφώνει νομιμοποιητική βάση για έντονες διαμαρτυρίες, που σε κάποιες οριακές καταστάσεις τροφοδοτεί αποσχιστικές τάσεις στο εσωτερικό τους.
Ξανακοιτάζοντας το κείμενο του συστατικού νόμου των Καποδιστριακών δήμων επιβεβαιώνεται αμέσως η αρνητική βούληση του νομοθέτη για απόδοση αρμοδιοτήτων στα Τοπικά Συμβούλια. Τα τελευταία, που στην πράξη πήραν τη θέση των Κοινοτικών Συμβουλίων που προϋπήρχαν, θα ήταν πολύ φυσιολογικό να διατηρήσουν τις αρμοδιότητες που εκείνα είχαν, τουλάχιστο στον τομέα των τεχνικών έργων τοπικού χαρακτήρα. Αν συνέβαινε αυτό οι Δήμοι με το προσωπικό τους στο διοικητικό, τεχνικό και λογιστικό τομέα θα υποστήριζαν αποτελεσματικά τις επιλογές των τοπικών κοινωνιών, όπως θα προσδιορίζονταν από τις αποφάσεις των εκπροσώπων τους. Αυτό θα αποτελούσε μια αρμονική συσχέτιση άμεσης δημοκρατίας και αποτελεσματικότητας, διαμορφώνοντας αριστοποιημένες καταστάσεις μεταξύ δημοτών και αιρετών της κεντρικής διοίκησης του δήμου. Αντί για μια τέτοια φιλοσοφία ο νόμος στο άρθρο που αναφέρεται στα Τοπικά Συμβούλια χρησιμοποιεί τα ρήματα «προτείνει», «παρακολουθεί», «εκφέρει γνώμη». Υπάρχει και μια «δυνητική» δυνατότητα του δημοτικού συμβουλίου να «αναθέτει» αρμοδιότητες για έργα συντήρησης κάποιων δημοτικών δικτύων. Αλλά και αυτή η δυνητική δυνατότητα, όπως φαίνεται από την πρακτική των 7 – 8 χρόνων εφαρμογής του νόμου, σε ελάχιστους δήμους υλοποιήθηκε, με έκδοση σχετικής απόφασης από το δημοτικό συμβούλιο.
Η εξεύρεση αρμονίας μεταξύ αποτελεσματικότητας και άμεσης δημοκρατίας αποτελεί διαχρονικό στόχο των αυτοδιοικητικών θεσμών και ο βαθμός προσέγγισής της προσδιορίζει και τις αποδόσεις τους. Η κύρια αποστολή τους, δηλαδή η ικανοποίηση των αναγκών των δημοτών τους, στους τομείς που τους εκχωρεί η κεντρική διοίκηση, έχει άμεση συσχέτιση με την επιζητούμενη αρμονία. Για το λόγο αυτό η κεντρική διοίκηση θα πρέπει, στις νομοθετήσεις της σε θέματα που αφορούν τους αυτοδιοικητικούς οργανισμούς, να έχει ως κριτήριο τη μεγιστοποίηση της απόδοσης τους. Αν, βέβαια, σε κεντρικό επίπεδο κυριαρχεί η συγκεντρωτική λογική, οι νομοθετήσεις θα αποπνέουν μια τέτοια φιλοσοφία σε όλους τους τομείς, και στον αυτοδιοικητικό.
Οι δημότες του κάθε αυτοδιοικητικού οργανισμού ζώντας στην ίδια περιοχή με τους τοπικούς τους άρχοντες έχουν άμεση εποπτεία στον τρόπο άσκησης της διοίκησης. Γι` αυτό προσδιορίζουν με ακρίβεια το πετυχημένο ή όχι στην άσκηση της εξουσίας. Η διαπίστωση των αρνητικών στοιχείων οδηγεί τελικά σε επιμερισμό ευθυνών μεταξύ των τοπικών και κεντρικών διοικήσεων. Και δεδομένου ότι οι δημότες είναι και ψηφοφόροι σε τοπικές και γενικές εκλογές οι διαπιστώσεις μεταφράζονται σε αντίστοιχες επιλογές.
Νομίζω ότι αυτή η σειρά συλλογισμών οδήγησε στην πρόβλεψη ευρύτερων αρμοδιοτήτων στα Τοπικά Συμβούλια στο νέο Δημοτικό Κώδικα. Αυτή η νομοθετική πρωτοβουλία, εκτός από τη θετική παρέμβαση στην κατεύθυνση της εφαρμογής στοιχείων άμεσης δημοκρατίας, ικανοποιεί και το στόχο της αποτελεσματικότητας. Ενόψει της διαμόρφωσης των κανόνων διαχείρισης του νέου Κοινοτικού Πακέτου επιζητείται η ισχυροποίηση των Δήμων ώστε να μην είναι μόνον δυνητικοί δικαιούχοι των χρηματοδοτήσεών του, αλλά να μετατραπούν σε τελικούς δικαιούχους μέσω των αξιόπιστων φακέλων με ώριμες προτάσεις που θα καταθέσουν. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί από ομογενοποιημένες και δημοκρατικά λειτουργούσες τοπικές κοινωνίες στο εσωτερικό των δήμων. Δηλαδή κοινωνίες στις οποίες οι δημότες θα νοιώθουν συμμέτοχοι στις επιλογές και τις κατευθύνσεις που προωθεί η διοίκηση του κάθε δήμου.
Χρειάζεται, λοιπόν, εμβάθυνση της δημοκρατίας σ` ολόκληρο το θεσμικό μόρφωμα του πρώτου βαθμού αυτοδιοίκησης. Εμβάθυνση που θα στοχεύει στην ισοκατανομή των οικονομικών πόρων στο εσωτερικό τους, αλλά και στην αποκεντρωμένη διαχείρισή τους από τους εκπροσώπους του κάθε θεσμικού μορφώματος. Όπου επιτυγχάνεται αυτό προβάλει η βελτίωση που προέκυψε μετά τις συνενώσεις και τελικά ενισχύεται η συμβολή της αυτοδιοικητικής ανακυττάρωσης στην ανάπτυξη της χώρας.
Αν οι σκέψεις που προηγήθηκαν έχουν γενικευμένη εφαρμογή, μπορούμε να πούμε ότι έχουν ειδική βαρύτητας εφαρμογή για τους δήμους της Μάνης. Και αυτό γιατί η αρμονική κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ της κεντρικής δημοτικής διοίκησης και των τοπικών συμβουλίων αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την προώθηση της αναπτυξιακής δυναμικής, που αναπτύσσεται τις δύο τελευταίες δεκαετίες στην περιοχή μας. Αν οι δήμοι της Μάνης δεν καταφέρουν να ανταποκριθούν σ` αυτή την ιστορική ανάγκη η περιοχή θα χάσει και αυτή την ευκαιρία. Έχομε αυτή την πολυτέλεια;
_______________________________
ΔIAXPONIKH EΞEΛIΞH EΘNΩN – KOINΩNIΩN: H ΠEPIΠTΩΣH THΣ MANHΣ
Οι εγωκεντρισμοί και οι απαιτήσεις που παράγουν, και πολλές φορές μας καταναγκάζουν με την επιτακτικότητα που μας δημιουργούν, υποχωρούν όταν έρχονται σε αντιπαράθεση με ιδέες που προκύπτουν και διαμορφώνονται σταδιακά από την αλληλοσύνδεση χώρου και χρόνου στην μακροχρόνια κοινή τους πορεία. Μετά απ` αυτή τη συσχέτιση οι αποφάσεις, οι επιλογές και ο γενικότερος προβληματισμός μας γίνονται πιο ώριμα, πιο αντικειμενικά, πιό δίκαια.
Ένα από αυτά τα «γυμνάσματά» με το χρόνο προκύπτει από την αναδίφηση στοιχείων του παρελθόντος και την εστίαση σε «ψήγματα» Ιστορίας που σχετίζονται με τη χώρα μας και αντανακλούν στις επιμέρους περιοχές της. Έχομε αναρωτηθεί άραγε πόσες φορές καταστράφηκε ο πολιτισμός και πόσες φορές τροποποιήθηκε ή άλλαξε ριζικά μέχρι τώρα η σύνθεση των κατοίκων στις περιοχές της χώρας μας; Και πόσοι έχομε προβληματισθεί για τις αιτίες αυτών των τεράστιων μεταβολών; Και ακόμα περισσότερο πόσοι έχομε αντιστοιχίσει τις αιτίες αυτές με καταστάσεις της σύγχρονης περιόδου, που και αυτές δημιουργούν αντίστοιχες αρνητικότητες; Έχω τη γνώμη ότι μιά κοινωνιολογική θεώρηση, για χρονική περίοδο μερικών δεκαετιών για την οποία έχομε βιωματικά στοιχεία, μπορεί να αποτελέσει ένα καλό «εργαλείο» μελέτης και ταξινόμησης των αποτελεσμάτων αυτού του προβληματισμού.
Παρατηρούμε ότι αυτές οι τελευταίες δεκαετίες μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο περιόδους: η πρώτη περιλαμβάνει τα δύσκολα χρόνια, δηλαδή εκείνα που ακολούθησαν τη μακρά πολεμική περίοδο καθώς και τα χρόνια της δικτατορίας, ενώ η δεύτερη περιλαμβάνει τις δύο τελευταίες δεκαετίες του περασμένου αιώνα. Τα γενικά χαρακτηριστικά της πρώτης περιόδου χαρακτηρίζονταν από εσωστρέφεια αλλά και διάθεση για παραγωγή έργου, ενώ τα χαρακτηριστικά της δεύτερης περιόδου διακρίνονται από έναν «άκρατο» καταναλωτισμό. Είναι επιστημονικά διαπιστωμένο ότι οι γενικότερες κοινωνιολογικές τάσεις κάθε περιόδου προκύπτουν από τη σύνθεση των ατομικών διαθέσεων και συμπεριφορών των πολιτών. Θεωρούμε ότι, κατά την πρώτη περίοδο η κοινωνία μας, η Ελληνική αλλά και οι τοπικές, διακρινόταν από χαρακτηριστικά ιδιαίτερα παραγωγικά, αλλά ταυτόχρονα, και παρά τους τεχνητούς πολιτικούς διαχωρισμούς, από αυξημένη συνεργατικότητα και αλληλοβοήθεια μεταξύ των μελών της. Κατά τη δεύτερη περίοδο, εξ` άλλου, γενική είναι η διαπίστωση ότι η παραγωγικότητα μειώθηκε, αλλά ταυτόχρονα διαμορφώθηκαν στους πολίτες ιδιαίτερα αυξημένες τάσεις ατομικού ωφελιμισμού. Τα γενικά χαρακτηριστικά αυτά έχουν μια πιο ανάγλυφη μορφή στην περίπτωση της Μάνης. Παρά τα βαριά τραύματα του πολέμου, παγκόσμιου και εμφύλιου, η συνεργατικότητα αποτελούσε γενικευμένο χαρακτηριστικό στις μικροκοινωνίες μας κατά τις δεκαετίες του 1950, `60 και `70. Δυστυχώς με το «άνοιγμα» της περιοχής μας στον εξωτερικό κόσμο, που ακολούθησε στη συνέχεια, αυτά τα χαρακτηριστικά χάθηκαν και στη θέση τους εμφανίστηκαν στοιχεία άκρατου ατομικισμού και στενού ωφελιμισμού.
Γενική είναι η διαπίστωση ότι τα έθνη, σε απόλυτες τιμές αλλά και συγκριτικά μεταξύ τους, αλλά και οι επιμέρους κοινωνίες, προωθούνται και αναπτύσσονται στο χρόνο με κύρια δύναμη ώθησης την εσωτερική συνοχή των μελών τους και την αυξημένη παραγωγικότητα που συνεπιφέρει. Απλώνοντας το βλέμμα μας στις προηγούμενες χιλιετίες μπορούμε να φθάσομε σε διαπιστώσεις για τα αίτια κατάρρευσης εθνών και πολιτισμών. Πρόχειρα αναφέρω: η αρχαιοελληνική δημοκρατία «κατέρρευσε» όταν οι πολίτες της αλλοίωσαν τους θεσμούς της και έπαψαν να δίνουν εκείνο του ειδικό βάρος που απαιτούσαν οι συνθήκες στην κοινή στρατιωτική προετοιμασία. Η βυζαντινή αυτοκρατορία αποσαθρώθηκε, κυρίως, από το τεράστιο χάσμα που δημιούργησε η φεουδαρχική της δομή ανάμεσα στην κυρίαρχη τάση, με τις μόνιμες εμφύλιες συγκρούσεις της, και τις θρησκόληπτες κατώτερες τάξεις, που χρησιμοποιούσαν το μεταφυσικό φανατισμό ως μέσο διαφυγής από την αποτρόπαιη πραγματικότητα. Από τα ίδια αίτια κατέρρευσε και η οθωμανική αυτοκρατορία που για πολλούς αιώνες εξαπλώθηκε στον ίδιο γεωγραφικό χώρο με τη βυζαντινή αυτοκρατορία. Αλλά και πρόσφατα, στις ημέρες μας, παρακολουθήσαμε την εξαφάνιση του «ανατολικού μπλοκ», των λεγόμενων σοσιαλιστικών χωρών με κύριο αίτιο την ισχυρή διαφοροποίηση ατομικών και κοινωνικών στόχων, που οδηγούσε σε διαρκώς και πενιχρότερα οικονομικά αποτελέσματα και τελικά στη στέρηση της δυνατότητας επιβίωσης στα πλαίσια του διεθνούς οικονομικού ανταγωνισμού.
Η καταγραφή του αδρού αυτού προβληματισμού, με τις ιστορικές αναδρομές του, δίνει τη δυνατότητα να σταθούμε στα ζητούμενα του σήμερα. Η Ελληνική κοινωνία, και, κατά το μέρος που τους αναλογεί και οι μικροκοινωνίες των επιμέρους περιοχών της, αν έχουν ισχυρή βούληση να προωθηθούν και να αναπτυχθούν στο χρόνο, είναι αναγκαίο να βρουν τις αρμονικές συνεπαφές μεταξύ ατομικών και κοινωνικών στόχων. Έτσι μόνο, με ευρεία κοινή βάση επιδιώξεων, στοχεύσεων και δράσεων θα μπορέσει ο Ελληνισμός να επιβιώσει στις νέες πολιτικο-οικονομικές συνθήκες που δημιουργούνται στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Ειδικότερα στην περιοχή μας, τη Μάνη, με τις εύκολες συγκοινωνιακές συνθήκες που έχουν τελευταία διαμορφωθεί, απαιτείται η επικοινωνία και συνεννόηση των εκπροσώπων των επιμέρους περιοχών της, ώστε να σχεδιαστεί η κοινή πορεία στο δρόμο της ανάπτυξης.
____________________________________
ΛAΪKIΣMOΣ KAI ΠAPAΣITIΣMOΣ ME KOINO AΠOTEΛEΣMA TH ΔIAΦΘOPA
ΘA TA KATAΠOΛEMHΣOME ΣTHN ΠEPIOXH MAΣ;
Παρακολουθώ με ενδιαφέρον τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων που αναφέρονται στα φαινόμενα διαφθοράς. Αναπαράγουν μια, χρονικά παρατεταμένη, παθολογία της Ελληνικής κοινωνίας. Χαρακτηριστικά σημεία αφετηρίας αυτής της παθολογίας αποτελούν ο λαϊκισμός και ο παρασιτισμός. Παραθέτω τη γνώμη μου για τις αλληλεπιδράσεις τους, αφού αρχίσω από τους ορισμούς: Λαϊκισμός είναι κάθε φτιαχτό λαϊκό στοιχείο που μιμείται τη συμπεριφορά του λαού για να την εκμεταλλευτεί (πολιτικά, κοινωνικά και σε άλλους τομείς). Και παρασιτισμός είναι η ανάπτυξη κάποιου ατόμου ή κοινωνικής ομάδας σε βάρος άλλου ατόμου ή κοινωνικής ομάδας. Με αφετηρία το λαϊκισμό διαμορφώνονται στους πολίτες πολιτικές προσδοκίες δυσανάλογες με τις δυνατότητες ικανοποίησής τους. Η αδυναμία ικανοποίησης αυτών των προσδοκιών διαμορφώνει στη συνέχεια παρασιτικές καταστάσεις προκειμένου να εξισορροπηθούν οι προσδοκίες που προκαλούνται από το λαϊκισμό μέσω των δυνατοτήτων για ικανοποίησή τους. Σε μια ευνομούμενη κατάσταση οι προσδοκίες των παρασιτούντων και οι δυνατότητες ικανοποίησης των προσδοκιών τους, βρίσκονται σε δυσαρμονία. Το αδιέξοδο που δημιουργείται επιχειρείται να εκτονωθεί μέσω της διαφθοράς (παραθέτω και αυτό τον ορισμό: Διαφθορά είναι η κατάσταση στην οποία παραβιάζονται οι νόμοι και δημιουργείται ιδιωτικό όφελος).
Η σειρά αυτών των συλλογισμών μας οδηγεί στην αναζήτηση των εστιών της διαφθοράς, δηλαδή τους τομείς της σύγχρονης ζωής που εκδηλώνονται πιο συχνά τέτοια φαινόμενα. Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση ως «βασίλεια» της διαφθοράς κρίνονται τα νοσοκομεία και ακολουθούν οι εφορίες, ενώ σε απόσταση αναπνοής έρχονται οι πολεοδομίες και, στη συνέχεια, τα υπουργεία και η Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Το κρίσιμο ερώτημα που προκύπτει απ` αυτή την ανάλυση, εκείνο που ενδιαφέρει τον πολίτη, είναι η εξεύρεση τρόπων ή καλύτερα η εφαρμογή πολιτικών για την αντιμετώπιση της διαφθοράς. Αλλά ας ξαναγυρίσω και πάλι στην αρχή. Όταν η πολιτική «χαϊδεύει» τα αυτιά των πολιτών τάζοντας, παράγει σύγχυση μεταξύ επιθυμητού και εφικτού. Αν αυτή η σύγχυση διατηρηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα δημιουργείται η ψευδαίσθηση, σε μεγάλες ομάδες πολιτών, ότι το επιθυμητό και το εφικτό ταυτίζονται. Επειδή αυτή η ψευδαίσθηση προσκρούει στους κανόνες της νομιμότητας επιχειρείται η παράκαμψή τους, μέσω του παρασιτισμού. Επιχειρείται, δηλαδή, εκείνες οι επιδιώξεις που δεν μπορούν να ικανοποιηθούν νόμιμα, να βρουν πλάγιο τρόπο υλοποίησης, όπως για παράδειγμα προώθηση των στόχων προσώπων ή ομάδων σε βάρος άλλων ομάδων πολιτών λιγότερο ενεργοποιημένων. Έτσι διαμορφώνονται εκτεταμένα παρασιτικά στρώματα που λειτουργούν σε βάρος του κοινωνικού συνόλου. Αυτή η σύγχυση μεταξύ νομιμότητας και παρανομίας δημιουργεί με τη σειρά κοινωνική χαλαρότητα, που αποτελεί το πρώτο στάδιο για τη διαφθορά και διευκολύνει την επιζήτηση τρόπων πρόσκτησης παράνομου ιδιωτικού οφέλους.
Θεωρώ ότι τα έντονα αρνητικά αυτά κοινωνικά φαινόμενα έχουν αφετηρία την πολιτική, δηλαδή τα πολιτικά προγράμματα και κυρίως τους τρόπους υλοποίησής τους. Όπως επίσης ότι και η εξουδετέρωσή τους μπορεί να γίνει πάλι μέσω της πολιτικής, δηλαδή μέσω πολιτικών προγραμμάτων και τρόπων υλοποίησής τους. Η χαλαρότητα της νομοθεσίας, κυρίως οι θελημένες ή αθέλητες ασάφειές της, που αποτελούν χαρακτηριστικό στοιχείο κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, οι περιπτωσιολογικές («φωτογραφικές») προβλέψεις της, η χαλαρή συσχέτιση παράβασης – ποινής, η αργοπορία στην απόδοση δικαιοσύνης, αποτελούν δείγματα λαϊκίστικης πολιτικής. Από αυτή την παράθεση προκύπτουν και τα μέτρα πολιτικής για την αντιμετώπισή τους. Πολιτικής που τελικά θα μπορέσει να ξαναδιαμορφώσει στους πολίτες την αίσθηση της ισονομίας και ισοπολιτείας που έχει χαθεί. Οι δημοσκοπήσεις προσδιορίζουν τους κοινωνικούς τομείς που, λόγω αυτών των αιτίων, διαμορφώνονται συνθήκες στις οποίες άτομα με αμβλυμένες συνειδήσεις ρέπουν αρχικά στον παρασιτισμό σε βάρος άλλων κοινωνικών ομάδων και τελικά στη διαφθορά σε όλων. Αυτό συμβαίνει γιατί στους τομείς αυτούς εφαρμόστηκαν, παλιότερα, μέτρα πολιτικής χωρίς συνεκτίμηση των παρενεργειών που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν.
Η πρακτική βούληση για καταπολέμηση της διαφθοράς προσδιορίζεται με συνδυασμό της πολιτικής ατμόσφαιρας που δημιουργείται από την εφαρμογή σταθερών και γενικευμένων, χωρίς παρεκκλίσεις, κανόνων αφενός, και την εστίαση, στους τομείς όπου παρατηρείται έξαρση, αφετέρου. Ο συνδυασμός αυτός θεωρώ ότι οδηγεί σε γρήγορη και αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτών των αρνητικών κοινωνικών φαινομένων. Και γι` αυτό πιστεύω ότι βρίσκει σύμφωνη τη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών.
Νομίζω ότι στον Τομέα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχομε προχωρήσει σημαντικά στη βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου. Η κατάρτιση νέου Δημοτικού Κώδικα, που θα τεθεί σε πλήρη εφαρμογή από την 1η Γενάρη, η σύσταση Ταμειακής Υπηρεσίας στους περισσότερους Δήμους σε συνδυασμό με τον προέλεγχο των οικονομικών πράξεών τους από το Ελεγκτικό Συνέδριο, καθώς και η σιγά – σιγά συνειδητοποίηση της ανάγκης για σύσταση αυτοτελών Τεχνικών Υπηρεσιών είναι βήματα για τη διαμόρφωση σαφέστερου νομοθετικού πλαισίου εφαρμογής. Μαζί με τις ευχές μας στις νέες δημοτικές αρχές των Δήμων της Μάνης, εκφράζομε και την ελπίδα ότι οι πολιτικές που θα ακολουθήσουν θα δικαιώσουν τις προσδοκίες των κοινωνιών που τους εξέλεξαν.
__________________________________
H «ENIAIA MANH» AΠAITEI ΔIAMOPΦΩΣH ΣYNANTIΛHΨEΩN
Είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν οι πολιτιστικές εκδηλώσεις τόσο στη Μάνη, όσο και στο λεκανοπέδιο Αττικής. Οι εκδηλώσεις αυτές έχουν ως περιεχόμενο λόγου και εικόνας θέματα από την ηρωική περίοδο, κυρίως κατά την εθνεγερσία αλλά, σε πολλές περιπτώσεις, και προγενέστερων και μεταγενέστερων περιόδων. Απαραίτητο στοιχείο στις εκδηλώσεις αυτές είναι οι αναφορές που γίνονται στο ενιαίο και αδιαίρετο της Μάνης, αναφορές δηλαδή στην Ενιαία Μάνη. Κάτω απ` αυτή την έκφραση φαίνεται ότι συμφωνούν όλοι οι Μανιάτες και φιλομανιάτες. Ζητούμενο, όμως, είναι το πόσο αυτή η συμφωνία στις εκφράσεις υποστηρίζεται από αντίστοιχες πράξεις και ενέργειες. Εννοούμε από πράξεις και ενέργειες που ξεκινούν από ενιαία αντίληψη του χώρου και αποβλέπουν στην παραγωγή αποτελεσμάτων για το σύνολο του μανιάτικου χώρου.
Οι συντελεστές αυτής της εφημερίδας δεν διακατέχονται από ουτοπικές ιδέες και αντιλήψεις. Θεωρείται αυτονόητο ότι οι επιμέρους διοικητικές διαρθρώσεις, στους Δήμους (και τα τοπικά τους διαμερίσματα), αλλά και στους συλλόγους των χωριών και των οικισμών , τείνουν να ικανοποιήσουν σκοπούς και ανάγκες των δημοτών ή των μελών των συλλόγων. Όμως εκτός από τους άμεσους σκοπούς υπάρχει και το ευρύτερο πλαίσιο αναφοράς ενεργειών και δράσεων. Αναφερόμαστε κυρίως σε ενέργειες στον αναπτυξιακό τομέα. Αυτές απαιτούν ευρύτερες αντιλήψεις, τόσο σχετικά με το γεωγραφικό χώρο αναφοράς όσο και σχετικά με το χρηματοδοτικό τους πακέτο. Οι αναπτυξιακές στοχεύσεις, δηλαδή, απαιτούν ευρύτερες συνεργασίες από τα όρια ενός Δήμου. Αυτονόητο είναι ότι στη Μάνη το πλαίσιο αυτών των συνεργασιών δεν χρειάζεται διαπραγματεύσεις για να βρεθεί. Υπάρχει από μόνο του, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί από το ιστορικό και αγωνιστικό παρελθόν και έτσι όπως έχει προκύψει από τις εσωτερικές συνάφειες των κατοίκων των οικισμών της Μάνης και κατά την περίοδο του νεοελληνικού κράτους. Είναι ο χώρος της Ενιαίας Μάνης
Τα επιμέρους στοιχεία αυτών των συνεργασιών βρίσκονται εύκολα, όταν υπάρχει η αρχή της καλής πίστης και η εσωτερική διάθεση για από κοινού προσέγγιση της προόδου με τους συμπολίτες των περιοχών της Μάνης. Έχει βοηθήσει και ο «Θεός της Μάνης», που με την εδαφολογική διάρθρωση και την πληθυσμιακή διασπορά έχει διαμορφώσει αρμονικές, και μη ηγεμονικού χαρακτήρα, κατανομές. Εννοούμε ότι αφενός δεν έχει διαμορφωθεί έντονος αστικός πόλος που να επικυριαρχεί στον υπόλοιπο χώρο και αφετέρου τα τοπικά κέντρα έχουν ήδη διαμορφώσει διοικητικό πυρήνα, ώστε να μπορούν να συντονίζουν αναπτυξιακές δράσεις που να αναφέρονται και να ωφελούν ολόκληρο το μανιάτικο χώρο. Η ομόφωνη αποδοχή του τρόπου κατανομής των συμμετοχών των τριών περιοχών της Μάνης σε κοινή αναπτυξιακή δράση κατά το παρελθόν ( εννοούμε την Αναπτυξιακή Εταιρεία Μάνης α.ε), δείχνει δρόμο για κοινές δράσεις.
Βρισκόμαστε και πάλι σε σταυροδρόμι. Από τη μια μεριά έχομε νωπή τη λαϊκή ετυμηγορία των αυτοδιοικητικών εκλογών και από την άλλη βρισκόμαστε σε φάση λήψης τελικών αποφάσεων για τις κατανομές, γεωγραφικά και κατά τομέα ανάπτυξης, των κονδυλίων της Δ’ Προγραμματικής Περιόδου (Δ’ Πακέτο). Όπως φαίνεται από τα μέχρι τώρα γνωστοποιημένα στοιχεία οι Δήμοι με κάτω από 10 000 κατοίκους δεν θα μπορούν να υποβάλλουν αυτοτελώς αναπτυξιακές προτάσεις έργων και ενεργειών για ένταξη. Αυτό αποτελεί έναν ακόμα λόγο που οδηγεί στην ανάγκη συνεργασίας των 5 – 6 δήμων της Μάνης. Νομίζομε ότι είναι πολύ προτιμότερο από οποιουσδήποτε άλλους συνεταιρισμούς…
Το «ενιαίο» της Μάνης, για τους συντελεστές της εφημερίδας και τα μέλη του σωματείου που την εκδίδει, δεν είναι ούτε σύνθημα, ούτε φολκλοριστικό στοιχείο προερχόμενο από το παρελθόν. Αποτελεί αναγκαιότητα και οδήγησε σε μεγαλουργήματα όταν και όποτε το ενστερνίστηκαν οι Μανιάτες. Και αν αυτά τα μεγαλουργήματα κατά την ηρωική περίοδο οδηγούσαν σε πολεμικούς θριάμβους, κατά τη σύγχρονη περίοδο μπορούν να οδηγήσουν σε οικονομική πρόοδο, μέσω της ήπιας αξιοποίησης των φυσικών και πολιτισμικών πόρων που διαθέτει η περιοχή μας. Σε παλιότερες περιόδους τη στόχευση αυτή τη διατυπώναμε με την πρόταση: Ο επισκέπτης της Μάνης, είτε από την είσοδο της Καλαμάτας μπαίνει, είτε από την είσοδο του Γυθείου, να ικανοποιείται από το χώρο και τη φιλοξενία των Μανιατών, ώστε να ξεχνάει πότε θα βγει από την άλλη έξοδο. Και με τη μακρά παραμονή του στο μανιάτικο χώρο και τους οικισμούς του να δίνει την οικονομική δυνατότητα να μπορεί η Μάνη να θρέφει με τις δικές της δυνάμεις τα παιδιά της.
Ασφαλώς κατά τα 8 χρόνια των Καποδιστριακών δήμων έγιναν στην περιοχή μας αξιόλογα βήματα. Μένουν, όμως, να γίνουν περισσότερα. Οι πρωτοβουλίες ανήκουν στους νέους αιρετούς και ελπίζομε ότι θα τις βλέπομε να εξελίσσονται κατά το επόμενο χρονικό διάστημα…
